Một buổi tối cuối năm đi dạo một ṿng trên net, tôi vô t́nh sưu tầm được một số h́nh ảnh mà những người đăng lên cho là ảnh vui cười. Mới xem th́ đúng là nhịn cười không nổi, bà xă tôi đang nằm ngủ giật ḿnh la lên tưởng rằng tôi phát khùng giữa đêm khuya. Nhưng một lúc sau, suy nghĩ kỹ th́ tôi cười hết nổi rồi. Có nên cười hay nên khóc ?. Cười v́ sự dốt nát, ẩu tả của tác giả các bảng quảng cáo, bảng hiệu, bài báo trên hay khóc cho Tiếng Việt của người Việt thời nay ?
Theo tôi th́ việc này nó có nhiều nguyên nhân sâu xa liên quan giữa người viết và người đọc, từ cách sống, cách nghĩ và mối quan hệ trong xă hội của người Việt chúng ta .
- Cách sống và cách suy nghĩ hiện nay : viết chữ theo phát âm, nói sao th́ viết vậy, không cần biết đúng hay sai. Viết chữ không cần biết đến chính tả và văn phạm chỉ cần người ta hiểu là được rồi. Đó là hậu quả của mấy chục năm trước, cách dùng chữ của chính các cơ quan nhà nước ta, lúc đó ai dám lên tiếng sửa sai. Một loạt các “ Cửa hàng thịt tươi sống Phụ Nữ “, “ Cửa hàng chất đốt Thanh Niên “, “ Cửa hàng May đo Thiếu nhi “ tràn ngập cả nước. Dân ta th́ khi đó chỉ cần đến đó sắp hàng mua được là mừng rồi, ai cần quan tâm đến thịt của phụ nữ hay của thanh niên, ai quan tâm đến cửa hàng không đo mà may được.
- Trong cuộc sống, chúng ta làm ǵ cũng phải tuân theo luật, chính tả và văn phạm cũng là luật cho người viết chữ. Dân ta bây giờ không cần biết luật ǵ, cứ nghĩ sao là làm vậy. Đi đường có kẹt xe một chút là lấn sang lề trái, leo lên vĩa hè miễn sao có đường chạy là được rồi. Viết chữ cần ǵ theo luật, viết ra chữ là có tŕnh độ rồi.
Mưa lâu thấm dần, người dân lâu ngày cũng bị lây nhiểm theo. Người dân bây giờ là lớp con cháu của mấy chục năm trước nên làm sao ta trách họ được.
- Mối quan hệ xă hội : đến bây giờ mà vẫn c̣n nhan nhản những bảng hiệu sai của nhà nước th́ làm sao không ảnh hưởng đến người dân được, nhất là các em mới bắt đầu học chữ. Cũng từ các bác, các chú cán bộ ta sử dụng từ lộn xộn, hiểu sao viết vậy, tự sáng tạo, tự ghép chữ mà ra. Thận chí có phóng viên tự đặt từ ngữ mới hoặc khi viết bài bí quá ghép đại chữ nào cho người đọc hiểu là được rồi. Từ lâm tặc, hải tặc rồi sáng tạo ra nghêu tặc, cát tặc….Ăn cướp th́ gọi là cướp, cần ǵ phải ghép nửa Việt, nửa Hán đọc nghe kỳ cục. Xă hội lộn xộn, không biết nhà báo ta có thấy nhiều cướp quá mà không biết đặt tên, tôi xin dự báo trước giúp các nhà báo ta : tôm tặc, đất tặc, tiền tặc, vàng tặc, đô tặc, nhà tặc, xe tặc và cả hoa tặc ở Hà Nội nữa . Ban giải tỏa quy hoạch có quy định lộ giới th́ lại sáng tạo ra bảng để hẻm giới, trời ! thật là dễ hiểu và đơn giản quá phải không các bạn.
- Các cơ quan truyền thông cũng ảnh hưởng đến người dân không nhỏ : đài truyền h́nh muốn đọc theo kiểu ǵ là quyền của họ, miễn sao có người hiểu là được . Có lúc là hát – tê – vê, có lúc là đờ - cờ - sờ, có lúc phát âm chữ Anh theo kiểu Việt, có lúc đọc chữ Việt theo kiểu Anh. Bây giờ không ai phân biệt được giữa văn nói và văn viết. Nói sao viết vậy, người đọc hiểu đúng, đừng hiểu bậy là được rồi.
- Nguyên nhân kế tiếp cũng từ chế độ tuyển dụng của nhà nước ta, thực tế người tài, có học, học giỏi th́ không ai muốn làm trong các cơ quan v́ đụng chạm đến bè phái tùm lum. Muốn vào làm trong các cơ quan th́ một là phải có lư lịch này nọ,người thân, quen c̣n không th́ phải có tiền. Mục tiêu họ vào cơ quan làm việc là t́m chỗ ấm nương thân chứ không phải v́ yêu thích công việc. Lănh đạo cơ quan th́ tŕnh độ không bằng nhân viên, viết sai th́ ai dám nói và thực tế là quan dốt mà lính cũng dốt th́ ai biết chỗ nào sai để sửa.
Sách giáo khoa mà c̣n sai, điều chỉnh liên tục th́ tránh sao những người dân thường viết không bị sai. Tôi xin đoán ( không biết có phạm tội bôi bác không?), những vị soạn sách giáo khoa sẽ không cho con cháu ḿnh học sách do ḿnh soạn, th́ tốt nhất là lo cho chúng đi nước ngoài học chắc ăn. Phải chi có thống kê xem thử trong số du học sinh VN có bao nhiêu phần trăm con ông cháu cha đi học nước ngoài. Theo tôi đoán số này sẽ làm ta giật ḿnh.
- Cả nước không thống nhất về cách sử dụng từ ngữ Tiếng Việt, không cơ quan nào chịu trách nhiệm, tài sản vô giá của dân tộc không ai bảo vệ th́ làm sao ǵn giữ lâu dài được. Rồi c̣n rắc rối về việc sử dụng tiếng Việt ở địa phương nữa, người Bắc nói và viết theo kiểu người Bắc, người Nam nói và viết theo kiểu người Nam , đưa lên báo, đài th́ người đọc, người nghe tự hiểu lấy.
- C̣n nguyên nhân là thói vô trách nhiệm, làm lấy có của các quan ta nữa. Thử hỏi tŕnh tự làm một bảng thông báo, một ấn bản th́ phải qua mấy giai đoạn : dự trù chi phí, tŕnh duyệt mẫu chữ, nội dung, nghiệm thu, đưa ra chỗ công cộng ( gắn , treo, dán, phát hành…). Quá tŕnh này qua biết bao nhiêu người mà không phát hiện chỗ sai. Nguyên nhân là quan ta không đi đâu kiểm tra, chỉ cần kư hợp đồng giao cho tay nào thầu, hoa hồng đầy đủ, giao lính đi xem có treo, gắn bảng là được rồi. Quan bất cần hiệu quả của bảng thông báo, ấn phẩm có kết quả thế nào. Cuối cùng chỉ là người dân phát hiện mà thôi. C̣n quan có bị bắt lỗi th́ quan nói đó là lỗi của thằng đánh máy, thế là xong.
Càng nghĩ, tôi càng nhức đầu, Tiếng Việt chúng ta muốn được người Việt sử dụng đúng th́ phải cần cả xă hội quan tâm và cần các guồng máy nhà nước thúc đẩy, điều chỉnh cách làm, cách nghĩ của cán bộ, quan chức trước tiên trong một thời gian dài. Có rất nhiều bài của những nhà báo, học giả nổi tiếng viết về vấn đề này rất sâu sắc nhưng tôi cảm thấy rất khó để mà sửa chữa nếu toàn xă hội không đồng ḷng điều chỉnh lại sai lầm. Con em chúng ta vẫn tiếp tục sử dụng Tiếng Việt sai chính tả , sai văn phạm dài dài trong vài chục năm nữa. Coi chừng mai sau này chữ Tiếng Việt sẽ được con cháu ta viết và đọc thành chữ Tiếng Vịt hay Tiếng Vẹt, khi đó chắc nhà văn, nhà báo, nhà giáo chạy hết quá.
Trích vn360plus.yahoo.com