Dư luận vẫn xôn xao bàn tán về việc người dân đi đổi 100 USD ra tiền Việt bị phạt đến 90 triệu đồng. Thật quá hài hước khi người đi đổi lại bị phạt nặng, c̣n của hàng làm việc này lại "nhẹ đ̣n". Luật sư Trần Minh Hải, Giám đốc Công ty Luật Basico, cho rằng việc xử phạt hành chính về giao dịch ngoại hối này tuy đúng về căn cứ pháp lư nhưng lại cho thấy "sự hài hước về cách áp dụng luật tại Việt Nam".
Luật sư Trần Minh Hải, Giám đốc Công ty Luật Basico
UBND TP. Cần Thơ chính thức ban hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính đối với anh Nguyễn Cà Rê (ngụ phường An Ḥa, quận Ninh Kiều, TP. Cần Thơ) v́ đă vi phạm việc mua, bán ngoại tệ tại tổ chức không được thu đổi ngoại tệ.
Theo đó, anh Nguyễn Cà Rê chịu mức xử phạt hành chính lên tới 90 triệu đồng khi thực hiện đổi 100 USD tại 1 cửa hàng vàng trên địa bàn Thành phố.
Liên quan đến vấn đề này, "Góc nh́n chuyên gia" của Dân Việt đă có cuộc trao đổi với Luật sư Trần Minh Hải, Giám đốc Công ty Luật Basico.
Quản thị trường không tốt, đừng đổ tội cho dân
Thưa ông, dư luận hiện đang xôn xao và có nhiều quan điểm trái chiều nhau về việc anh Nguyễn Cà Rê đổi 100 USD tại tiệm vàng và bị xử phạt hành chính 90 triệu đồng. Ông nh́n nhận thế nào về vấn đề này?
Theo tôi việc xử phạt này "không sai" nhưng "chưa hợp lư". “Không sai” đó là việc trao đổi USD của anh Rê là hành vi vi phạm quy định về pháp lệnh ngoại hối hiện nay của Việt Nam. Như vậy, căn cứ xử phạt là có căn cứ v́ pháp lệnh ngoại hối cấm những trường hợp thu đổi mua bán ngoại tệ và thanh toán giá, niêm yết bằng ngoại tệ tại Việt Nam nếu không được phép của NHNN. Đồng thời, Nghị định số 96/2014/NĐ-CP cũng đă đưa ra mức phạt từ 80 - 100 triệu đồng cho hành vị mua bán, thu đổi ngoại tệ trái phép.
Tuy nhiên, trong trường hợp này, anh Rê đổi 100 USD mà bị phạt tới 90 triệu đồng là "quá cao và vô lư", không công bằng và hợp lư.
Xử phạt người chuyên nghiệp, kinh doanh vi phạm hệ thống... th́ c̣n chấp nhận vài trăm triệu nhưng với người dân họ chỉ đổi không phải 100 USD mà có nhiều khi chỉ là 2 USD, 10 USD cũng bị phạt 80 -100 triệu đồng. Rơ ràng là đang có sự cào bằng với mọi loai vi phạm, cào bằng giữa người tổ chức thị trường và tham gia thị trường.
Anh Nguyễn Cà Rê đổi 100 USD bị phạt 90 triệu đồng
Trên thực tế, chính quyền hay lấy mức xử phạt thấp nhất, cao nhất áp dụng mà không cần tính đến răn đe nặng nhẹ ǵ. Tuy nhiên giờ đến lúc này phải xem lại quy định, phải so với mức chung của quy định ngân hàng, vi phạm hành chính khác.
Xử phạt vi phạm hành chính được cho là biện pháp để tạo sự răn đe cho mọi đối tượng. Trong trường hợp này, mục đích của xử phạt vi phạm hành chính có đạt được hay không, thưa ông?
Đúng là xử phạt vi phạm hành chính có 2 mục tiêu. Mục tiêu thứ nhất đó là áp chế tài lên người vi phạm để nhắc nhở giáo dục họ và cái thứ hai đó là để pḥng ngừa, răn đe hay cảnh giác cho tất cả mọi người, cho cả cộng đồng trước sai phạm đấy. Điều này liên quan đến nhận thức và cho mọi người biết được trật tự trong quản lư nhà nước.
Qua việc xử phạt hành chính 90 triệu đối với anh Rê (Cần Thơ) th́ cả 2 mục đích này theo tôi đều không đạt, cả ngăn ngừa chung lẫn ngăn ngừa riêng.
Thứ nhất, không phủ nhận một thực tế, đó là các tỉnh thành trong cả nước đều xảy ra hiện tượng vi phạm quy định pháp lệnh ngoại hối về giao dịch ngoại tệ đang diễn ra hàng ngày, tràn lan và rất phổ biến mà cơ quan quản lư không quản lư nổi.
"Pháp lệnh ngoại hối cấm thanh toán hay niêm yết bằng ngoại tệ thế nhưng có thể thấy trên các webside, trên mạng xă hội…hoặc thậm chí bảng niêm yết giá cả dịch vụ của khách sạn, máy tính hay bán đồ gia dụng th́ họ vẫn sử dụng ngoại tệ một cách công khai. Thậm chí, bây giờ người ta muốn mua 1 ít ngoại tệ họ đến bất cứ đâu như các cửa hàng vàng ở các tỉnh thành đều rất dễ mua bán mà không hề xử lư.
Với những sai phạm công khai như vậy th́ việc xử lư hành chính đối với một sự việc đổi 100 USD có ư nghĩa ǵ trong việc ngăn ngừa riêng cũng như pḥng ngừa chung? Theo tôi người ta chỉ thấy sự hài hước ở đấy thôi!"
Luật sư Trần Minh Hải, Basico
Thêm một lư do nữa, đó là bất cập ở trong xử lư, quản lư pháp luật của ḿnh. Việc phân định đúng hay sai về pháp luật thường diễn ra tại ṭa án, nhưng theo tôi thấy th́ hầu như các ṭa án hiện nay đều coi thường quy định về quản lư ngoại hối đó.
Chính tôi đă từng thụ lư một vụ việc mà trong đó 2 doanh nghiệp thuê Bất động sản với nhau nhưng dùng ngoại tệ để giao dịch, niêm yết giá dịch vụ đều bằng ngoại tệ. Thế nhưng, khi ra ṭa, ṭa vẫn không tuyên vô hiệu. Nguyên nhân là v́ ṭa áp dụng một quy định cũ rích để phán xét. Ṭa áp dụng tinh thần hướng dẫn trước đây về việc nếu niêm yết bằng ngoại tệ mà thanh toán bằng tiền Việt th́ vẫn có thể châm trước được, không tuyên vô hiệu. Điều đó trái hoàn toàn với pháp lệnh ngoại hối hiện nay.
Giao dịch đó sau cùng lại không bị toà án tuyên vô hiệu, dù số tiền trao đổi lớn hơn nhiều tờ tiền 100 USD của ông Rê ở Cần Thơ.
Nh́n từ hai sự việc này, rơ ràng là con voi th́ chui lọt nhưng con kiến th́ không cho qua. Dẫn tới cuối cùng là cả hai mục tiêu của xử phạt hành chính đều không đạt được khi sự bất hợp lư quá rơ ràng như vậy.
Thế nhưng có những quan điểm cho rằng, đă vi phạm th́ phải xử theo luật nếu không th́ có thể dẫn tới những án lệ khác. Ông có đồng t́nh hay không?
Nói như thế cũng đúng. Nhưng nói như thế th́ phải giải thích hiện tượng là tại sao “con voi chui lọt, con kiến không qua”.
Công bằng pháp luật luôn phải thể hiện ở nhiều khía cạnh. Sao anh không bắt đầu bằng những vi phạm đang diễn ra trên thị trường hàng ngày, hàng giờ và những giá trị cực lớn mà anh lại chọn một sự việc quá nhỏ. Trong khi chế tài xử lư lại quá nặng, gần như kịch khung luôn?
Điều quan trọng của quản lư nhà nước là phải công bằng. Nếu không duy tŕ được tính công bằng th́ mọi giải thích đều không có ư nghĩa.
Tôi nghĩ rất đơn giản, chúng ta duy tŕ cả một bộ máy nhà nước để quản lư trật tự kinh doanh, nếu không quản lư được thị trường th́ không thể trách người dân.
Nếu anh quản lư tốt th́ chỉ những nơi được cấp phép mua bán ngoại tệ mới đổi tiền, nhưng do quản lư chưa tốt nên người dân đến đâu cũng có thể đổi được, v́ họ đâu biết đơn vị này có được cấp phép hay không.
Muốn quản lư thị trường tốt, phải bắt đầu tư "con voi" chứ không phải "con kiến"
Liệu có phải do bán USD chợ đen sẽ “được giá” hơn so với bán tại ngân hàng nên mới dễ dẫn tới t́nh trạng người dân t́m đến các cơ sở mua, bán ngoại tệ phi chính thức để giao dịch mà không cần biết họ có hoạt động bất hợp pháp hay không?
Tôi không nghĩ thế, tôi chỉ nghĩ một câu chuyện cơ bản rằng bất cứ ai đều có quyền cầm tờ tiền của ḿnh đi để quy đổi.
Tôi mà là người dân th́ tôi cũng đi đổi như vậy. Ở đây có vô số cửa hàng mua, bán USD nhưng cái nào được phép cái nào không gần như không công khai. Nếu không công khai th́ làm sao người dân biết được. Việc kêu người dân khi đi đổi th́ phải t́m hiểu xem nơi ḿnh đổi có được cấp phép hay không đó chỉ là sách vở. Đó chỉ là lư thuyết c̣n thực tế họ đến nơi giao dịch thuận tiện nhất để thực hiện giao dịch.
Người tổ chức thị trường chưa tốt, không thể đổ lỗi cho người tham gia thị trường
Nhận đổi 100 USD cho ông Nguyễn Cà Rê, chủ tiệm vàng Thảo Lực bị phạt 180 triệu đồng và bị khám xét, thu giữ 20 viên kim cương, toàn bộ vàng trắng, gần 20.000 viên đá nhân tạo... Công an khám xét từ sân thượng đến pḥng ngủ của chủ tiệm vàng và tịch thu nhiều kim cương, vàng bạc... mang đi. Ông nghĩ sao về điều này?
Tôi chưa đọc kỹ lại Nghị định 96 để xem quy định liên quan là ǵ, nhưng việc triển khai như thế là hủy diệt quyền tài sản của người dân, triệt tiêu tinh thần kinh doanh của doanh nghiệp, gây hoang mang xă hội. Cần nhớ là mỗi năm hơn 13 tỷ kiều hối gửi về Việt Nam, gần 13 triệu du khách nước ngoài, 15 tỷ USD vốn FDI,...và ai cũng có thể bị phạt như thế này. Làm nghèo đất nước là đây chứ đâu.
Vậy theo ông, trong bối cảnh hiện nay người dân cần làm ǵ để không rơi vào t́nh trạng như anh Rê?
Thực hiện đúng pháp luật th́ đến các ngân hàng bởi bất cứ ngân hàng nào th́ đều được NHNN cho phép mua, bán giao dịch ngoại hối.
Nhưng thực sự th́ tôi cũng không muốn khuyên ǵ với người dân trong trường hợp này, bởi có khuyên họ cũng không làm ǵ được. Đây hoàn toàn là câu chuyện tránh cho người dân sai phạm là cơ quan quản lư phải làm đúng. Muốn tránh sai phạm th́ gốc rễ vẫn từ câu chuyện quản lư. Biện pháp kiểm tra, giám sát từ phía NHNN sao không thể hiện?
Theo quan sát của tôi, th́ từ trước đến nay việc xử lư những tổ chức kinh doanh ngoại hối bất hợp pháp có nhưng rất hiếm. Chế tài đă có nhưng v́ thực hiện chưa nghiêm nên những “con voi” này vẫn nhởn nhơ ngoài ṿng pháp luật v́ vậy sau sự việc này tôi nghĩ rằng cơ quan quản lư cần sớm siết lại hoạt động mua, bán trao đổi ngoại hối.
Nhưng tôi nhấn mạnh, phải bắt đầu từ những “con voi” chứ không phải “con kiến”. Như thế mới hợp t́nh hợp lư
Xin cám ơn ông!
