Ký Giả Chợ Trời: Khi Báo Chí Việt Ngữ Trở Thành Phiên Bản CNN Lỗi
Trong cộng đồng Việt ngữ tại Hoa Kỳ, báo chí lẽ ra phải là nơi phản ánh trung thực tiếng nói của hàng triệu người tị nạn, những người mang trong mình ký ức đẫm máu về độc tài. Nhưng trớ trêu thay, nhiều tờ báo và “nhà báo tự phong” ngày nay lại chọn con đường khác: trở thành bản sao rẻ tiền của CNN và Washington Post, thậm chí còn tệ hơn – vừa dịch vừa bịa thêm để chà đạp Tổng thống Donald Trump.
Điểm đáng châm biếm là: phần đông những người này không hề xuất thân từ nghề báo.
Người thì là giáo viên trường làng, sang Mỹ rồi bỏ phấn cầm bút.
Người thì là cựu lính VNCH, bỗng hóa thành “ký giả bình luận chính trị”.
Người khác là công chức hành chính thời trước 1975, vốn quen giấy tờ công văn, nay chuyển sang “phóng sự – xã luận”.
Chưa từng tốt nghiệp báo chí, chưa từng trải qua đào tạo nghề báo chính quy ở Mỹ, họ “nhập môn” bằng cách… mở CNN, dịch lại tin tức, rồi tập tành giật tít. Một nghề tay trái, nhưng biến thành nghề kiếm sống chính. Và khi đã sống bằng nó, thì “copy & paste” trở thành chiếc phao duy nhất.
Thuở ban đầu, họ chỉ dịch lại từng dòng của CNN, Reuters, New York Times. Nhưng dần dần, “tay nghề” được nâng cấp: không chỉ dịch, mà còn học được cách giật tít, thêm mắm muối, và tự phăng ra những “nhận định độc quyền”. CNN nói Ukraine có lợi thế, họ biến ngay thành “Zelenskyy có 7 lá bài quật ngã Trump”. Trump dẹp loạn ở Washington DC, họ gọi thành “Trump quậy phá thủ đô”.
Cái gọi là “bình luận độc lập” thực chất chỉ là CNN bằng tiếng Việt, thêm chút gia vị phẫn nộ.
Để hiểu rõ hơn, hãy nhìn vào hai nhóm nhà báo thiên tả này:
Nhóm biết rõ nhưng giả vờ theo – Họ không tin liberal là chân lý, nhưng vẫn đi theo để sống sót thương mại. Copy CNN vừa nhanh, vừa rẻ, vừa dễ giữ hình ảnh “tiến bộ” để kiếm quảng cáo, xin tài trợ. Với họ, “giả vờ tả” là cách tồn tại.
Nhóm thật sự thiên tả – Chủ yếu là du học sinh, trí thức trẻ, bị nhào nặn trong môi trường đại học liberal. Họ tin thật rằng Trump là hiểm họa, rằng “đa văn hóa, LGBT, open border” là lẽ sống. Với họ, chống Trump không phải là mánh, mà là sứ mệnh.
Kết quả? Hai nhóm này hợp lại tạo ra một “CNN mini” trong cộng đồng Việt, nhưng mất gốc cộng đồng bảo thủ, nơi đa số người Việt tị nạn vẫn ủng hộ TT Trump.
Đỉnh cao châm biếm của hiện tượng này chính là một nhân vật quen thuộc trong làng báo Việt ngữ: “ký giả “nổ” vùng Hoa Thịnh Đốn”. Ông thường xuyên mở đầu bằng: “Một người bạn của tôi trong West Wing tiết lộ…”. Thực tế, chẳng có ai trong Bạch Ốc biết ông là ai. Nhưng với khán giả anti-Trump, ông nghiễm nhiên trở thành “insider Washington”.
Ông ta từng ngồi ghế giám đốc một ban Việt ngữ lớn, được chính phủ Mỹ bảo trợ, với chủ trương đấu tranh cho dân chủ và nhân quyền Việt Nam. Đáng lẽ, với vị thế ấy, ông phải biết giữ lấy một danh thơm cho đời, rút lui trong sự tôn trọng. Nhưng không – khi dòng tài trợ đã cạn, khi đồng lương hưu chỉ còn vài trăm đô mỗi tháng, ông chọn cách “hạ sơn” bằng việc cuốn vào YouTube, dựng chuyện “bạn tôi trong West Wing” để kiếm view, kiếm tiền.
Người ta bảo, một người từng có danh nếu biết dừng đúng lúc thì tên tuổi sẽ sáng mãi. Nhưng “ký giả “nổ” vùng Hoa Thịnh Đốn” lại tự mình đá phăng tất cả, biến di sản nghề nghiệp thành trò hề, và hòa vào đám đông “nhà báo nửa vời” chỉ để kiếm cơm qua ngày.
Thật ra, đây là công thức đã được chuẩn hóa:
Mở CNN buổi sáng. Copy tin có chữ “Trump”. Thêm vài câu “nguồn tin mật trong Bạch Cung”. Lên YouTube, giảng giải 1 tiếng rưỡi. Khán giả anti-Trump share ầm ầm – view tăng – tiền YouTube đổ về.
Thế là từ một “nhà báo nửa vời”, họ biến thành “chuyên gia chính trị hải ngoại”, vừa được danh, vừa có thu nhập. Thật ra không chỉ nửa vời nữa mà thực chất là ký giả chợ trời, kẻ mua tin CNN, bán lại bằng tiếng Việt.
Trong số này, không thể không nhắc đến Đỗ Dzũng – ký giả kỳ cựu của tờ Người Việt Daily News. Ông được xem là gương mặt tiêu biểu của xu hướng “CNN tiếng Việt”: mỗi chương trình YouTube, mỗi bài bình luận đều chọn Trump làm mục tiêu.
Điều mỉa mai là, ngôn ngữ ông ta sử dụng thì nghe có vẻ trau chuốt, có học – vì dựa trên CNN mà – nhưng khi bước sang phần nhận định thì lập tức lòi ra chất đầu đường xó chợ. Có khi gọi Tổng thống Trump là “lão”, có khi bực quá thì bật ra luôn “thằng Trump”. Với văn phong và cách cư xử như thế, khán giả trung lập khó mà dung nạp nổi; chỉ vài chương trình là họ đã “say no”, không còn muốn nghe tiếp.
Trong mắt người miền Nam, cách xưng hô ấy là mất dạy – bởi lẽ đã gọi người ngang tuổi cha chú mình bằng “thằng” thì ai còn tôn trọng mình nữa? Nếu chúng ta phê phán những “trí thức” miền Bắc cộng sản vì thói quen vô học, coi thường phép xưng hô, thì người miền Nam – vốn từng được dạy dỗ trong nền giáo dục Đệ Nhất, Đệ Nhị Cộng Hòa – lẽ ra phải giữ sự thanh lịch hơn. Nhưng tiếc thay, Đỗ Dzũng lại tự mình lột bỏ áo học trò miền Nam để làm trò rẻ tiền, không khác gì những “trí thức giả” ở ngoài vĩ tuyến ngày xưa: mang danh có học mà cư xử thì phường chợ búa.
Đỗ Dzũng không giấu giếm sự ngả hẳn về phía thiên tả. Ông thường lặp đi lặp lại giọng điệu của truyền thông dòng chính Mỹ: Trump là nguy cơ cho dân chủ, là tác nhân gây chia rẽ, là nhân vật cần bị “soi” từng ngày.
Trong mắt cộng đồng bảo thủ, Đỗ Dzũng là biểu tượng của “nhà báo nửa vời” – người không tạo ra phong cách riêng, mà chỉ lập khuôn CNN rồi Việt hóa bằng giọng điệu chống Trump quyết liệt. Nhưng trong mắt khán giả anti-Trump, ông trở thành “người đưa tin dũng cảm”, đúng gu và đúng tâm lý.
Đỗ Dzũng: CNN bằng tiếng Việt, giọng nghiêm túc. Ông chống Trump bằng ngôn ngữ chuẩn mực báo chí, nhưng thiên kiến rõ rệt, như một phóng viên “copy lại luận điệu rập khuôn” của báo chí thiên tả chính mạch.
“Ký giả “nổ” vùng Hoa Thịnh Đốn”: Ông chống Trump bằng giọng kịch tính, dựng chuyện hậu trường, luôn tự gắn cho mình mác “người có nguồn tin mật trong Bạch Ốc”.
Cả hai khác phong cách, nhưng giống nhau ở mục đích: biến chống Trump thành nghề mưu sinh và giữ chỗ đứng trong cộng đồng anti-Trump Việt ngữ.
Điều chua chát nhất là: những gương mặt này, từ Đỗ Dzũng, “ký giả “nổ” vùng Hoa Thịnh Đốn” cho đến cả những “nhà báo nửa vời” khác, thật sự có chút tiếng tăm và uy tín trong cộng đồng Việt ngữ tại Mỹ. Nếu họ biết dùng vị thế ấy để xây dựng một nền báo chí trung lập, công tâm – thì không chỉ giữ được lòng tin của mọi phía, mà còn có thể nâng tiếng nói của người Việt lên ngang tầm chính mạch truyền thông Mỹ.
Thay vì thế, họ chọn con đường dễ dãi: dựng chuyện, copy CNN, và ngày ngày gây chia rẽ trong cộng đồng nhỏ bé của chính mình để nuôi thân, tức là ăn tiền trên sự bất hòa. Cái tiếng “chống Trump” cho sướng miệng thì có đó, view YouTube thì có đó, nhưng tiếng nói chung của người Việt tại Mỹ – thứ quý giá nhất – thì bị đánh mất.
Nếu họ đủ bản lĩnh đứng trung lập, biết đâu chính họ đã có thể tạo ra một “CNN Việt” thật sự – khác biệt, độc lập, và đáng trọng. Nhưng tiếc thay, họ đã bỏ lỡ cơ hội lịch sử đó, để rồi trở thành… cái bóng mờ nhạt của CNN, thêm vài cú nổ rẻ tiền cho vui tai khán giả.
(Hoàng Đức Chân Như)
