Căng thẳng Manila - Bắc Kinh v́ tranh chấp băi đá Scarborough/Hoàng Nham trên Biển Đông kéo dài từ ngày 8/4 mà chưa có dấu hiệu chấm dứt, thậm chí khả năng chiến tranh từng được nhắc tới.
Scarborough/Hoàng Nham là một băi đá h́nh móng ngựa không có người sinh sống trên Biển Đông. Băi đá này cách đảo lớn Luzon của Philippines khoảng 230 km về phía tây. Đây là tâm điểm của căng thẳng ngoại giao giữa Philippines và Trung Quốc trong suốt thời gian vừa qua.
Chạm mặt trên biển
Ngày 8/4, căng thẳng phát sinh khi máy bay tuần tra Philippines phát hiện 8 tàu cá Trung Quốc hoạt động gần băi đá Scarborough/Hoàng Nham. Bộ Ngoại giao Philippines cho biết soái hạm BRP Gregorio Del Pilar của hải quân nước này sau đó được cử tới nắm t́nh h́nh. Các thủy thủ Philippines hôm 10/4 lên tàu cá Trung Quốc kiểm tra và phát hiện một số lượng lớn san hô, trai lớn cũng như cá mập sống.
Soái hạm BRP Gregorio Del Pilar của Philippines. Ảnh:
Inquirer
Khi phía Philippines định bắt giữ các ngư dân và tàu cá Trung Quốc th́ hai tàu hải giám của Bắc Kinh xuất hiện. Các tàu hải giám di chuyển vào vị trí giữa soái hạm Philippines và các tàu cá Trung Quốc, nhằm ngăn chặn việc bắt giữ. T́nh trạng so kè này được cả hai phía duy tŕ.
Soái hạm BRP Gregorio Del Pilar sau đó rời đi, nhường chỗ cho hai tàu tuần tra của Lực lượng Bảo vệ Bờ biển Philippines. Phía Trung Quốc cũng rút một tàu hải giám, nhưng sau đó lại điều tàu Ngư Chính 310 thuộc loại hiện đại nhất tới khu vực này. Ngoại trưởng Philippines Albert del Rosario hôm 14/4 c̣n cho biết máy bay và một tàu của Trung Quốc t́m cách cản trở tàu nghiên cứu của Philippines.
Trong suốt hơn một tháng qua, cả Philippines và Trung Quốc liên tục có những sự điều động tại khu vực này. Trung Quốc hiện có 3 tàu lớn, 7 tàu cá và 23 xuồng nhỏ, trong khi Philippines có 2 tàu của Lực lượng Tuần tra Bờ biển, Cục Các tài nguyên biển và Nghề cá cùng 5 tàu cá.
Chạm mặt trên mặt trận ngoại giao
Cả Philippines và Trung Quốc đều tuyên bố chủ quyền đối với băi đá Scarborough/Hoàng Nham. V́ thế, ngay sau khi vụ chạm mặt xảy ra tại khu vực này, cả Manila và Bắc Kinh đều có những động thái ngoại giao để khẳng định chủ quyền.
Băi đá Scarborough/Hoàng Nham, tâm điểm căng thẳng tranh chấp chủ quyền giữa Philippines và Trung Quốc hơn một tháng qua. Ảnh vệ tinh:
Google
Ngoại trưởng Philippines, del Rosario hôm 10/4 liên lạc với đại sứ Trung Quốc tại Philippines, Mă Khắc Thanh, để nhấn mạnh rằng khu vực xảy ra "va chạm" nằm trong lănh thổ của quốc đảo Đông Nam Á. Ông Del Rosario sau đó c̣n triệu ông Mă tới trụ sở Bộ Ngoại giao Philippines để cùng t́m ra một giải pháp ngoại giao. Ngoại trưởng Philippines nêu rơ rằng Philippines sẽ tự vệ nếu bị khiêu khích. Manila cũng đề nghị đưa vấn đề Scarborough/Hoàng Nham ra trước Ṭa án Quốc tế về Luật Biển (Itlos), nhưng Bắc Kinh từ chối tham gia.
Mặc dù vậy, Bộ trưởng Ngoại giao Philippines tỏ ư muốn vấn đề được giải quyết qua con đường ngoại giao. "Chúng tôi hướng tới việc t́m ra một giải pháp ngoại giao cho vấn đề này", ông nói. Trong khi đó, Tổng thống Philippines Benigno Aquino khẳng định: "Chẳng ai có lợi nếu xung đột xảy ra".
Tuy nhiên, Trung Quốc cho rằng nước này có quyền chủ quyền đối với khu vực xảy ra sự việc, đồng thời yêu cầu tàu chiến của Philippines rời đi. "Chúng tôi đă đưa ra lời phản đối chính thức với phía Philippines về vụ việc tàu của nước này quấy rối các tàu cá và ngư dân Trung Quốc",
AFP dẫn lời người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Lưu Vi Dân.
Căng thẳng leo thang
Giữa tháng 4, thế bí giữa Manila và Bắc Kinh tưởng như đă được hóa giải. "Chúng tôi vừa đi tới một số thỏa thuận. Đă có tiến triển trong một số vấn đề, nhưng vẫn c̣n những tồn tại nhất định", ông del Rosario nói sau cuộc gặp với đại sứ Trung Quốc tại Philippines Mă Khắc Thanh. "Cả hai bên đều nhất trí không có bất cứ hành động nào khiến căng thẳng leo thang tại khu vực đó".
Tuy nhiên, cả Philippines và Trung Quốc đều không muốn nhượng bộ trong vấn đề chủ quyền, khiến căng thẳng lại leo thang sau đó. Phát biểu tại buổi họp báo thường kỳ hôm 16/4, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Lưu Vi Dân nói rằng "không một cá nhân hay tổ chức nào được phép tiến hành những hoạt động như vậy trong khu vực nếu không được chính quyền Trung Quốc cho phép".
Căng thẳng gia tăng giữa Manila và Bắc Kinh diễn ra trùng với thời điểm Mỹ cùng Philippines tiến hành cuộc tập trận thường niên quy mô lớn mang tên Balikatan (Kề vai sát cánh).
"Bất cứ ai cũng có thể nh́n thấy điều ǵ phía sau cuộc tập trận này và nó có thể đưa vấn đề Biển Đông rẽ sang một con đường hướng tới sự đối đầu quân sự, cũng như việc giải quyết thông qua vũ lực", bài b́nh luận trên tờ Liberation Army Daily của quân đội Trung Quốc có đoạn. "Thông qua cách can thiệp này, Mỹ sẽ chỉ khuấy động toàn bộ t́nh h́nh Biển Đông theo hướng gia tăng sự hỗn loạn. Điều này sẽ khó tránh khỏi việc có tác động xấu tới ḥa b́nh và ổn định trong khu vực".
Từ trái sang: Bộ trưởng Quốc pḥng Philippines Voltaire Gazmin, Ngoại trưởng Philippines Albert del Rosario, Ngoại trưởng Mỹ Hillary Clinton và Bộ trưởng Quốc pḥng Mỹ Leon Panetta trong cuộc họp báo sau hội đàm "2 + 2". Ảnh:
AFP
Giữa lúc căng thẳng leo thang, Ngoại trưởng Philippines, del Rosario cùng Bộ trưởng Quốc pḥng Philippines, Voltaire Gazmin tới Washington để tham gia cuộc gặp mặt "2 + 2" với những người đồng cấp Mỹ Hillary Clinton và Leon Panetta. Sau khi trở về từ cuộc gặp này, giới chức Philippines tuyên bố có được sự bảo đảm từ Mỹ rằng Washington sẽ bảo vệ Manila nếu xung đột xảy ra. Đáp lại động thái này, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Lưu Vi Dân cho rằng sự góp mặt của Mỹ chỉ làm phức tạp t́nh h́nh.
Thứ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Phó Oánh hôm 7/5 tuyên bố Bắc Kinh hoàn toàn sẵn sàng đối phó t́nh trạng leo thang căng thẳng với Philippines. "Trung Quốc đă chuẩn bị tất cả để đối phó với bất cứ sự leo thang nào trong t́nh h́nh này xuất phát từ phía Philippines", bà Phó nói với Đại biện lâm thời Philippines Alex Chua
Bà Phó triệu ông Chua tới để đưa ra một tuyên bố rơ ràng về t́nh h́nh căng thẳng tại băi đá Scarborough/Hoàng Nham. Đây là cuộc gặp thứ ba giữa hai người kể từ vụ căng thẳng trên Biển Đông. Hai lần trước là vào các ngày 15 và 18/4. "Rơ ràng là phía Philippines không nhận thấy rằng họ đang phạm những sai lầm nghiêm trọng", bà Phó nói với ông Chua.
Đáp lại tuyên bố của phía Trung Quốc, Philippines hôm 8/5 cho hay nước này đang nỗ lực hạ nhiệt căng thẳng tranh chấp chủ quyền với Trung Quốc. "Chúng tôi đang cố gắng thực hiện một sự khởi đầu ngoại giao mới mà chúng tôi hy vọng sẽ có ích cho t́nh h́nh hiện nay", người phát ngôn Bộ Ngoại giao Philippines Raul Hernandez cho biết khi được hỏi về phản ứng đối với phát biểu của Thứ trưởng Ngoại giao Trung Quốc. Ông Hernandez cho biết sẽ không cung cấp thêm chi tiết về các nỗ lực của Philippines.
Nguy cơ chiến tranh?
Trong thời gian qua, trước t́nh h́nh căng thẳng gia tăng v́ tranh chấp chủ quyền Scarborough/Hoàng Nham, báo chí Trung Quốc bắt đầu nói về khả năng xảy ra một cuộc chiến để giải quyết vấn đề này. Những tin đồn lan nhanh trên mạng Internet cũng cho hay Trung Quốc đă ra lệnh cho một số đơn vị quân đội nâng lên cấp hai trong 4 cấp sẵn sàng chiến tranh.
Khu trục hạm tên lửa Cáp Nhĩ Tân của hải quân Trung Quốc trong cuộc tập trận gần đây. Ảnh:
Xinhua
Tuy nhiên, Bộ Quốc pḥng Trung Quốc sau đó bác bỏ khả năng này. "Những thông tin cho rằng quân khu Quảng Châu, hạm đội Nam Hải và các đơn vị khác vừa bước vào t́nh trạng sẵn sàng chiến tranh là không đúng sự thật", thông báo ngắn trên trang web của Bộ Quốc pḥng Trung Quốc cho hay. Quân khu Quảng Châu là lực lượng chịu trách nhiệm cho khu vực mà Bắc Kinh hiện có căng thẳng v́ tranh chấp chủ quyền băi đá Scarborough/Hoàng Nham với Manila.
Tuy nhiên, song song với việc bác bỏ khả năng chiến tranh, Trung Quốc cũng có những động thái khá rơ ràng. Khi Mỹ và Philippines cùng tập trận, hải quân Trung Quốc cũng cùng với hải quân Nga lần đầu tiên diễn tập chung. Nhiều chiến hạm của Trung Quốc được điều động tham gia cuộc diễn tập này.
Trong khi đó, giàn khoan dầu khổng lồ Ocean Oil 981 của Trung Quốc mới đây chính thức đi vào hoạt động tại phía đông của Biển Đông sau 6 năm xây dựng. Ocean Oil 981 sẽ khoan dầu tại lô Liwan 6-1-1, cách Hong Kong khoảng 300 km, gần sát đảo Hải Nam và tương đối gần Philippines. Đây là một giàn khoan kiểu "nửa ch́m nửa nổi". Nó hiện có thể hoạt động được ở độ sâu 1.500 m và được thiết kế để làm việc tốt tại độ sâu tới 2.371 m. Độ sâu giếng khoan tối đa của Ocean Oil 981 lên tới 12.000 m.
Tỉnh Hải Nam của Trung Quốc cũng đang đưa tổ hợp chế biến thủy sản ra Biển Đông, trong đó giữ vị trí trung tâm là tàu Hải Nam Bảo Sa 001 có trọng tải 32.000 tấn. Cùng với một đội tàu hỗ trợ, Hải Nam Bảo Sa 001 chế biến được 2.100 tấn thủy sản mỗi ngày.
Các công ty du lịch Trung Quốc mới đây đồng loạt tạm ngừng các tour tới Philippines. Bắc Kinh c̣n đưa ra cảnh báo với công dân nước này đang sinh sống tại quốc đảo Đông Nam Á, đặc biệt là vào ngày diễn ra cuộc biểu t́nh lớn ở Manila với các khẩu hiệu đ̣i Trung Quốc rút tàu khỏi Scarborough/Hoàng Nham.
Căng thẳng Manila - Bắc Kinh càng được chú ư khi một người dẫn chương tŕnh của đài Truyền h́nh Trung ương Trung Quốc (CCTV) lỡ lời coi Philippines là một phần lănh thổ của Trung Quốc.
Tranh chấp chủ quyền băi đá Scarborough/Hoàng Nham giữa Philippines và Trung Quốc đă kéo dài hơn một tháng mà chưa có dấu hiệu thuyên giảm. Những diễn biến tiếp theo của vụ việc này chắc chắn sẽ c̣n thu hút sự chú ư của dư luận.
Phan Lê
theo vne
Toàn cảnh tranh chấp chủ quyền Trung Quốc - Philippines
