Những gia đ́nh giàu có nếu chẳng may có con cái qua đời khi chưa kết hôn sẽ t́m người sống để cưới cho con ḿnh, c̣n những nhà b́nh thường th́ sẽ t́m đến những gia đ́nh có cùng cảnh ngộ để se duyên cho những đứa con đă mất.
Kết hôn với người chết c̣n gọi là âm hôn, nghĩa là làm đám cưới cho người đă chết. Theo tục lệ của người Trung Hoa cổ xưa, những thanh niên trẻ sau khi đă đính hôn và chờ đợi đến ngày cưới nhưng không may đột ngột qua đời th́ phải giúp họ hoàn thành hôn lễ, nếu không hồn ma của họ sẽ làm loạn, khiến cho gia đ́nh bất an. Bởi vậy, nhất định phải cử hành âm hôn cho họ, sau đó mới tiến hành mai táng, chôn cả người chết và “vợ” hoặc “chồng” vừa mới cưới cùng nhau.
Bức ảnh dưới đây được chụp tại Quảng Đông khoảng những năm 1930-1933, bên trái là tiểu thư của một gia đ́nh giàu có, bên phải là một chàng trai khôi ngô tuấn tú trong vùng thời đó nhưng gia cảnh nghèo khó.
Tiểu thư con nhà trọc phú chẳng may qua đời sớm. Sau khi mất 15 ngày, thông qua bà mai, thanh niên này đă được hỏi cưới về nhà cô gái để tiếp tục thừa kế gia tài của gia đ́nh giàu có này. Theo phong tục thời xưa, trai gái vị thành niên nếu không may qua đời trước khi kết hôn th́ những gia đ́nh giàu có sẽ t́m người sống để tiến hành gả cưới, c̣n những gia đ́nh b́nh thường th́ sẽ t́m những gia đ́nh cùng cảnh ngộ có con mất sớm giống gia đ́nh ḿnh để gả cưới.
C̣n với những thiếu niên chưa trưởng thành không may chết sớm, do cha mẹ quá thương xót con nên vẫn nhất quyết t́m đối tượng cho con v́ họ cho rằng như vậy mới làm tṛn bổn phận của đấng sinh thành. Thật ra, đây chỉ là một trong những hành động gửi gắm t́nh thương của cha mẹ.
Ngoài ra, người xưa thường tin vào phong thủy mồ mả, họ cho rằng những ngôi mộ cô độc sẽ ảnh hưởng tới sự hưng thịnh của hậu duệ sau này. Thời đó cũng có những nhà phong thủy v́ muốn kiếm tiền bất chính nên xúi giục nhiều gia đ́nh cử hành âm hôn. Bởi vậy, âm hôn thường chỉ diễn ra trong những gia đ́nh giàu có thời xưa.
Âm hôn xuất hiện từ những năm trước triều Hán. Do âm hôn hao tốn tiền của, sức người trong xă hội và vô nghĩa nên đă từng bị nghiêm cấm, nhưng không v́ thế mà phong tục này bị triệt tiêu. Tiêu biểu là điển cố về Tào Tháo. Con trai Tào Xung mà Tào Tháo vô cùng yêu thương chết năm mới 3 tuổi, ông đă ra lệnh tuyển chọn những tiểu thư đă chết để gả vợ cho Tào Xung và chôn họ cùng với nhau.
Âm hôn thực sự hưng thịnh trong thời nhà Tống. Theo ghi chép trong Tạc mộng lục, phàm là những nam nữ thanh niên chưa kết hôn không may chết sớm th́ cha mẹ bắt buộc phải nhờ “quỷ mai mối” đi dạm hỏi cưới xin, sau đó tiến hành xem quẻ. Nếu xem quẻ đồng ư cho cưới th́ hồn ma của đôi nam nữ sẽ được may áo cưới rồi cử hành hôn lễ, chôn cất hai người cùng một mộ.
Thời nhà Thanh, những cô gái được chôn cùng người chết đều bị coi trọng trinh tiết, măi tới tận cuối đời Thanh hủ tục này mới dần biến mất.
Vào những năm cuối đời nhà Thanh, tại Bắc Kinh vẫn c̣n một hủ tục tàn dư, đó là nhiều gia đ́nh c̣n tiến hành “hỷ sự” cho người chết bằng cách đặt hài cốt của đôi nam nữ cạnh nhau, đây được gọi là “cốt thi thân”. Nghi thức âm hôn này được cử hành vào ban đêm. Mọi người đang say giấc nồng th́ bỗng tỉnh giấc bởi tiếng cồng chiêng huyên náo, hóa ra là có nhà tiến hành “cốt thi thân”. Họ thường dùng kiệu để kiệu một bức ảnh phụ nữ, sau đó đánh trống, cồng chiêng huyên náo. Ba năm sau đến ngày bốc mộ, vẫn theo h́nh thức của “đám cưới văn minh”, đội quân nhạc trống đi đầu, ảnh “cô dâu” được kiệu phía sau rồi sau đó tiến hành ghép mộ.
Trong âm hôn, nhà trai cũng phải tặng lễ vật cho nhà gái, mọi đồ ăn thức uống đều là thật, chỉ có duy nhất quần áo và trang sức là đồ vàng mă được đốt sau lễ âm hôn để cô dâu hưởng dưới suối vàng. Trong khi đốt vàng mă, nhà trai sẽ đứng quây xung quanh, đánh trống thổi kèn.
Những thủ tục trước khi đón dâu trong âm hôn có thể bỏ qua, nhưng thủ tục đón dâu th́ bắt buộc phải cử hành. Hôm đó phải dựng rạp để đón tiếp khách khứa, người thân. Pḥng cưới của chú rể cũng được bày biện, ảnh và bài vị của “tân lang” được đặt trên một chiếc bàn, phía trước là đĩa hoa quả, bánh kẹo và một bông hoa màu đỏ rực có thắt dải lụa, trên đó viết chữ “tân lang”. C̣n pḥng cưới của cô dâu cũng được bày ảnh và bài vị của “tân nương”, cũng có hoa quả bánh kẹo và dải lụa viết chữ “tân nương”. Sau khi kiệu hoa đến nhà gái, bà mai sẽ bưng ảnh hoặc bài vị của “tân nương” đặt lên kiệu, lúc này bố mẹ cô gái không khỏi khóc thương con và c̣n đuổi theo tận ra ngoài, hoàn toàn không có không khí của “hỷ sự”.
Sau khi kiệu hoa về đến nhà trai, vẫn là bà mai lấy ảnh hoặc bài vị xuống, đặt lên bàn thờ trong pḥng tân hôn, ngay cạnh ảnh và bài vị của “tân lang” rồi dùng dây lụa đỏ buộc hai bức ảnh lại. Rượu hợp ly, sủi cảo tử tôn, ḿ trường thọ cũng đặt trước bài vị và ảnh của đôi nam nữ. Sau này, nếu chọn được ngày lành tháng tốt để tiến hành bốc mộ, cô gái sẽ được chôn cạnh chàng trai mà ḿnh được gả cưới, hơn nữa hai quan tài phải được đặt cạnh nhau mới được gọi là “mai táng hợp cốt”. Nếu “tân phu thê” có anh chị em ruột th́ phải gọi họ ra, vái lạy trước bài vị của họ để tiến hành nghi lễ, lúc đó hai gia đ́nh mới tṛ chuyện vui vẻ.
Khi những nghi thức trên được cử hành, chọn ngày hoàng đạo để bốc mộ xong xuôi th́ hồn cô gái mới được siêu thoát. Căn cứ theo giờ của thầy xem âm dương, sau khi quan tài được khiêng lên sẽ lập tức được té xuống một thùng nước sạch và hai quả táo cũng được ném xuống đó, đồng thời tiền âm phủ cũng được tung lên. Bên nhà trai sẽ đào một huyệt mộ bên cạnh mộ “tân lang” để chôn cất hài cốt của “tân nương” bên cạnh.
Chôn cất xong xuôi, trước bia mộ sẽ được bày biện rượu, hoa, tiền âm phủ để làm lễ hợp hôn. Cha mẹ cùng họ hàng hai bên gia đ́nh vừa khóc vừa tṛ chuyện về “đại hỷ”. Kể từ đó họ sẽ chính thức trở thành thông gia của nhau.
Thông thường, âm hôn cũng phải thông qua người mai mối, hai bên gia đ́nh qua nhà nhau dạm ngơ, đến lúc cử hành lễ hợp hôn cũng có thiệp hồng thông báo. Do âm hôn chỉ diễn ra một lần duy nhất nên không có khái niệm to, nhỏ, bởi vậy lễ vật nhà trai tặng cho nhà gái cũng chỉ là những lễ phẩm thông dụng.
Đến nay, âm hôn đă không c̣n là một phong tục phổ biến trong xă hội, nhưng nó vẫn chưa hoàn toàn bị diệt vong. Chừng nào t́nh yêu c̣n tồn tại trên cơi đời này th́ hôn lễ, bất kể là âm hay dương cũng vẫn trường tồn măi với thời gian.
TIGÔN
Khám phá tục kết hôn với người chết
