Giải mã câu nói xưa: “Gái lùi hai, trai lùi một”, tập tục cúng đầy tháng ít người hiểu rõ

[pizza]

Trong kho tàng văn hóa dân gian Việt Nam, câu nói “Gái lùi hai, trai lùi một” thường được nhắc đến trong nghi lễ cúng đầy tháng cho trẻ sơ sinh. Tuy vẫn được áp dụng ở nhiều nơi, nhưng không phải ai cũng hiểu hết ý nghĩa sâu xa đằng sau tục lệ này.

Nguồn gốc và ý nghĩa tâm linh

Cúng đầy tháng, hay còn gọi là lễ cúng Mụ, là nghi lễ cổ truyền để tạ ơn mười hai Bà Mụ và Đức Ông – những vị thần được tin là đã nặn ra hình hài và bảo vệ em bé trong những ngày đầu đời. Đây cũng là dịp gia đình chính thức giới thiệu thành viên mới với họ hàng, tổ tiên và cộng đồng.

Theo quan niệm dân gian, tháng đầu sau sinh là giai đoạn cực kỳ nhạy cảm và nguy hiểm đối với cả mẹ và bé. Tỷ lệ tử vong sơ sinh trong giai đoạn này cao, đồng thời người mẹ cũng dễ gặp các biến chứng hậu sản như băng huyết. Vì vậy, khi em bé tròn một tháng tuổi, gia đình tổ chức lễ cúng không chỉ để cảm tạ mà còn đánh dấu cột mốc sống sót quan trọng đầu tiên của cả hai mẹ con.

Ngoài ra, dân gian còn tin rằng sau sinh, cơ thể mẹ và bé rất yếu, dễ bị tà khí hoặc ma quỷ quấy nhiễu. Lễ cúng đầy tháng vì thế còn mang ý nghĩa xua đuổi tà khí, cầu mong bình an cho trẻ.

Vì sao “gái lùi hai, trai lùi một”?

Tục lệ tính ngày cúng đầy tháng “gái lùi hai, trai lùi một” nghĩa là: nếu là bé gái, lễ cúng sẽ tổ chức sớm hơn 2 ngày so với ngày đủ tháng âm lịch; nếu là bé trai, thì cúng sớm hơn 1 ngày.

Ví dụ, một bé gái sinh ngày 15/3 âm lịch thì sẽ cúng vào ngày 13/4 âm; trong khi bé trai sinh cùng ngày sẽ được cúng vào 14/4 âm.

Lý giải cho cách tính này, người xưa quan niệm số 1 là số dương, ứng với nam giới; số 2 là số âm, ứng với nữ giới. Do đó, cách "lùi ngày" này nhằm hài hòa âm dương, đồng thời giúp “che mắt quỷ thần”, tránh rủi ro cho trẻ.

Tuy nhiên, ở một số vùng khác, lại tồn tại cách tính ngược: “trai trồi hai, gái lùi một”. Theo đó, bé trai sẽ được cúng trễ hơn 2 ngày, còn bé gái chỉ lùi 1 ngày. Lý giải của tục lệ này là: con trai phải mạnh mẽ, tiến lên phía trước; con gái thì dịu dàng, nhún nhường nên lùi lại phía sau.

Truyền thống và sự thay đổi theo thời đại

Dù mang ý nghĩa sâu sắc, nhưng hiện nay, nhiều gia đình đã giản lược nghi lễ và chọn ngày đầy tháng đúng theo lịch âm, không lùi hay trồi ngày như trước. Điều này vừa tiện lợi trong tổ chức, vừa phù hợp với lối sống hiện đại.

Lễ đầy tháng ngày nay còn mang tính chất sum họp, là dịp để mẹ và bé gặp gỡ người thân sau thời gian ở cữ. Trong khi yếu tố tâm linh vẫn được giữ gìn, hình thức tổ chức đã có nhiều điều chỉnh để phù hợp hơn với cuộc sống hiện đại.

* Thông tin chỉ mang tính chất tham khảo, chiêm nghiệm.

VietBF@ sưu tập