Punggye-ri và Yongbyon đang là những cái tên thu hút nhiều sự chú ư khi CHDCND Triều Tiên bị nghi sắp thử hạt nhân lần ba.
Báo chí Hàn Quốc dẫn các nguồn tin t́nh báo cho hay CHDCND Triều Tiên có thể thử hạt nhân lần ba trong nửa đầu tháng 5 sau cuộc phóng tên lửa mang vệ tinh thất bại vào ngày 13.4. Giới chức Hàn Quốc và Mỹ loan tin về hoạt động đào một đường hầm mới tại Punggye-ri, nơi miền Bắc tiến hành thử hạt nhân vào các năm 2006 và 2009. Sau đó, Viện Mỹ - Hàn thuộc Trường Quan hệ quốc tế cao cấp John Hopkins (Mỹ) công bố bản phân tích một chuỗi h́nh ảnh chụp băi thử Punggye-ri từ vệ tinh cho thấy dường như khoảng 8.000 m3 đất đá đă được đào lên.
Băi thử Punggye-ri
Theo website an ninh Global Security, Punggye-ri, c̣n gọi là Kilchu-kun, tọa lạc ở tỉnh Bắc Hamgyeong. Nhà báo người Nhật Eya Osamu từng tiết lộ có một căn cứ tên lửa Scud ở đây nhưng ông không cho biết địa điểm chính xác và thông tin này cũng chưa được xác nhận. Kilchu-kun cũng được cho là địa điểm đặt Trung tâm huấn luyện về vũ khí hạt nhân do Liên Xô giúp CHDCND Triều Tiên thành lập vào tháng 1.1958.
Khu vực này khá biệt lập, ít dân cư và gần bờ biển đông bắc CHDCND Triều Tiên nên thích hợp cho các vụ thử hạt nhân. Nơi đây cũng là một trong những địa điểm bí ẩn nhất tại Triều Tiên và cả thế giới. Hầu như chưa có thông tin chính thức hay chuyến thăm công khai nào của các phái đoàn nước ngoài đến Punggye-ri. Thế giới bên ngoài chỉ biết về nơi này chủ yếu từ thông báo của Hàn Quốc và Mỹ cùng h́nh ảnh chụp từ vệ tinh.
Theo Global Security, từ cuối thập niên 1990, chính quyền Hàn Quốc đă loan tin về những hoạt động đào đường hầm để cho nổ thiết bị hạt nhân dưới ḷng đất tại Punggye-ri. Khi đó, Seoul dẫn h́nh ảnh chụp từ vệ tinh cho thấy nhiều ụ đất nằm ở khu vực này.
Đến tháng 8.2004, đến lượt t́nh báo Mỹ cáo buộc Triều Tiên tiến hành các hoạt động chuẩn bị cho một vụ thử hạt nhân như vận chuyển vật liệu xung quanh các điểm thử t́nh nghi. Trong đó, dù B́nh Nhưỡng có nhiều đường hầm đủ sâu và địa h́nh thích hợp để thử hạt nhân ở khắp nơi nhưng chuyển động rầm rộ nhất vẫn là tại Punggye-ri.
Cuối tháng 4.2005, có nhiều báo cáo nói rằng Triều Tiên đang xây một đài giám sát và tiến hành bít cửa hầm, dấu hiệu cho thấy một cuộc thử hạt nhân sắp diễn ra. Đến tháng 9.2006, t́nh báo Hàn Quốc cho biết đường hầm được đào sâu vào ḷng núi Mantap 700 m. Vào ngày 3.10.2006, CHDCND Triều Tiên tuyên bố “sẽ tiến hành một vụ thử hạt nhân trong tương lai” và sự kiện này xảy ra 6 ngày sau đó. Đến năm 2009, Punggye-ri tiếp tục chứng kiến thêm một vụ thử hạt nhân sau khi Triều Tiên rút khỏi ṿng đàm phán 6 bên. Vụ thử cũng diễn ra sau khi nước này bị cáo buộc phóng tên lửa tầm xa.
Vị trí băi thử Punggye-ri chụp từ vệ tinh - Ảnh: Reuters
Nói đến các vụ thử hạt nhân của Triều Tiên cũng không thể không nhắc đến Trung tâm nghiên cứu khoa học hạt nhân Yongbyon với quá tŕnh hoạt động nhiều biến động. Nằm cách thủ đô B́nh Nhưỡng khoảng 90 cây số về phía bắc, đây là tổ hợp hạt nhân quan trọng nhất của nước này, là nơi cung cấp vật liệu phân hạch cho các vụ thử hạt nhân 2006 và 2009, theo BBC.
Hoạt động hạt nhân tại Yongbyon bắt đầu vào năm 1965 khi Liên Xô và Triều Tiên hợp tác xây dựng một ḷ phản ứng nhỏ. Trong giai đoạn 1965-1973, các thành phần nhiên liệu được làm giàu đến 10% cung cấp cho Triều Tiên để vận hành ḷ phản ứng trên. Đến năm 1974, các chuyên gia Triều Tiên đă tự lực hiện đại hóa ḷ phản ứng, đồng thời chuyển sang sử dụng nhiên liệu được làm giàu đến 80%. Nhưng, do thiếu nhiên liệu nên hiện ḷ này chỉ thỉnh thoảng được vận hành để sản xuất iodine-131 dùng trong xạ trị ung thư tuyến giáp, theo Viện Nghiên cứu khoa học và an ninh quốc tế (ISIS) tại Washington.
Tuy nhiên, bước ngoặt thực sự trong quá tŕnh phát triển hạt nhân của Triều Tiên được ghi nhận khi nước này đưa vào hoạt động ḷ phản ứng công suất 5 MW tại Yongbyon vào năm 1986. Ḷ phản ứng này hoạt động chập chờn cho đến khi bị đóng cửa năm 1994 theo Thỏa thuận khung Mỹ - CHDCND Triều Tiên. Sau khi thỏa thuận này sụp đổ vào năm 2002, hoạt động của ḷ được nối lại vào tháng 2.2003, sản xuất khoảng 6 kg plutonium mỗi năm, trong đó có một số được sử dụng trong 2 vụ thử hạt nhân của Triều Tiên.
Theo Reuters, cơ sở Yongbyon tưởng chừng đă vĩnh viễn ngủ yên vào năm 2007. Khi đó, ṿng đàm phán 6 bên về vấn đề hạt nhân trên bán đảo Triều Tiên đạt đột phá khi Triều Tiên đồng ư đóng cửa nơi này với sự giám sát của các chuyên gia thuộc Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA). Tuy nhiên, vào năm 2009, thế giới ngỡ ngàng khi Hăng thông tấn KCNA loan báo B́nh Nhưỡng rút khỏi đàm phán, khôi phục trung tâm Yongbyon và hoạt động đầu tiên chính là chế tạo vật liệu cho vụ thử hạt nhân cùng năm.
Đến cuối năm 2010, B́nh Nhưỡng lại gây chú ư khi mời chuyên gia Siegfried Hecker thuộc ĐH Stanford (Mỹ) thăm Yongbyon để “khoe” một nhà máy làm giàu uranium mới. BBC dẫn lời ông Hecker nhận định cơ sở này được thiết kế chủ yếu để sản xuất điện nhưng có thể được chuyển đổi sang xử lư uranium nhằm chế tạo vũ khí. Hồi tháng 2 vừa qua, Triều Tiên bất ngờ tuyên bố tạm ngưng làm giàu uranium, thử hạt nhân và phóng tên lửa để đổi lấy 240.000 tấn lương thực của Mỹ. Tuy nhiên, t́nh h́nh xấu đi khi nước này cương quyết phóng tên lửa đẩy vệ tinh bất chấp cảnh báo từ nhiều phía và Washington lập tức hủy viện trợ. V́ thế, chưa rơ B́nh Nhưỡng có làm theo thỏa thuận hay không.
Hai lần thử hạt nhân
Trong hai lần thử hạt nhân vào năm 2006 và 2009, CHDCND Triều Tiên đều không công bố thông tin chi tiết về quy mô. Cả hai lần, HĐBA LHQ kể cả Nga và Trung Quốc đều lên tiếng phản đối hành động của CHDCND Triều Tiên. Thế nhưng, Moscow và Bắc Kinh đồng thời bác bỏ biện pháp can thiệp quân sự nhằm vào B́nh Nhưỡng. Tất nhiên, sau đó, Ủy ban Trừng phạt đă thông qua Nghị quyết 1718 (năm 2006) và 1874 (năm 2009) để lên án và tăng cường các biện pháp trừng phạt về kinh tế đối với CHDCND Triều Tiên.
Cởi mở nhưng vẫn cứng rắn?
Kể từ khi lên cầm quyền vào cuối năm 2011, lănh đạo CHDCND Triều Tiên Kim Jong-un được cho là có cái nh́n cởi mở hơn cha ḿnh là ông Kim Jong-il. Báo chí Nhật Bản dẫn các nguồn không chính thức loan tin Kim Jong-un đă có những động thái thể hiện sự thay đổi như ra lệnh điều tra lại và phục chức cho một số quan chức bị kết tội trong thời trước hay yêu cầu các quan chức thảo luận về cải cách kinh tế, thậm chí “đừng e ngại nói về phương thức quản lư kiểu tư bản”.
Tuy nhiên, Kim Jong-un, vừa nhận chức Bí thư thứ nhất đảng Lao động Triều Tiên và Chủ tịch thứ nhất Ủy ban Quốc pḥng, nh́n chung vẫn đi theo đường lối cứng rắn và đề cao quân đội lâu nay. Điều này thể hiện qua vụ phóng vệ tinh ngày 13.4, cuộc diễu binh phô trương vũ khí vào ngày 15.4 và có thể là vụ thử hạt nhân lần ba nếu có. Ngày 4.5, Kim Jong-un đă đi thăm một đơn vị không quân từng bắn rơi máy bay do thám Mỹ vào năm 1969. Trước đó 2 ngày, Đài KBS dẫn lời giới chức quân đội Hàn Quốc cho hay tính đến nay miền Bắc đă chi hơn 6 tỉ USD để phát triển chương tŕnh hạt nhân.
Trùng Quang - TNO
Bí ẩn cơ sở hạt nhân Triều Tiên
