Khi đồng tiền đưa con người xích lại gần nhau

Để có được một đồng USD được sử dụng thống nhất như hiện nay, nước Mỹ không ít khi phải “đổ máu”.Người Mỹ lời to khi mua hàng “Made in China” Trung Quốc vẫn mua gom trái phiếu Bộ Tài chính Mỹ 9 năm nữa Mỹ mới có lại xếp hạng AAA?

Đồng euro có thể đang tăng trưởng kém, thế nhưng lịch sử cho thấy một liên minh tiền tệ luôn có thể tồn tại và phát triển tốt. Bằng chứng? Thực chất chúng ta đang sống trong nó.

Khi kinh tế khốn khổ với hậu quả của cuộc khủng hoảng nợ, người ta dễ quên đi chuyến tàu sắp trật bánh tại châu Âu, nơi mà thử nghiệm của các nhà lãnh đạo khu vực với một đồng tiền chung đang bị hủy hoại từng ngày.

Đồng euro, đồng tiền được tung ra với tham vọng cực lớn về chính trị cách đây hơn 1 thập kỷ như biểu tượng của một châu lục mới, đoàn kết, đang trở thành nạn nhân của cuộc chiến nội bộ châu lục này.

Khi nhóm nền kinh tế yếu thuộc khu vực đồng tiền chung châu Âu tiến gần hơn đến “bờ vực” mất thanh khoản, căng thẳng giữa các nước trong khu vực đồng tiền chung châu Âu leo thang. Vài tuần qua, cựu Thủ tướng Italy Romano Prodi đã thể hiện quan điểm cực bi quan về chủ nghĩa vị kỷ của người Đức, trong khi đó đại diện của chính phủ Pháp và Đức không ngừng phàn nàn về thói xa hoa của các nước láng giềng, đó còn chưa nói đến số tiền tồn kém phải chi ra để bảo vệ đồng euro.

Tất cả những yếu tố này đe dọa gây ra cú sốc lớn đối với châu Âu và tác động mạnh đến kinh tế toàn cầu nói chung. Thế nhưng trước tiên, nó sẽ tac động đến niềm tin vào đồng euro, niềm tin rằng các quốc gia thuộc khu vực đồng tiền chung châu Âu sẽ có thể vượt qua lịch sử đấu đá lẫn nhau để cùng đoàn kết dưới khẩu hiệu đồng tiền chung.

Niềm tin đó hiện nay khá mới đối với nhiều người. Và quan điểm cho rằng các quốc gia tách biệt có thể cùng tồn tại với nhau trong một khối dùng đồng tiền chung xem ra thật ngớ ngẩn.

Tuy nhiên một liên minh tiền tệ có lịch sử dài hơn so với lịch sử chỉ của đồng euro và nếu nhìn theo đó có thể thấy liên minh tiền tệ hoàn toàn có thể phát huy hiệu quả. Trên thực tế: chúng ta đang sống trong một liên minh tiền tệ: chính đồng USD là sản phẩm của quá trình phấn đấu đầy gian khổ của các bang cũng như doanh nghiệp Mỹ dưới một đồng tiền thống nhất.

Con đường của nước Mỹ đến một đồng USD thống nhất không hề dễ dàng, ban đầu đã hết sức chông gai, đấy còn chưa kể đến hàng loạt nỗ lực thất bại trong mở rộng phạm vi sử dụng đồng tiền ra ngoài biên giới Mỹ, mang đến cho châu Âu bài học qus giá.

Quan điểm này không phải muốn nói rằng dự án đồng euro thật sai lầm mà nó đơn giản như một ý tưởng khá nhiều rắc rối. Việc tạo ra liên minh tiền tệ giữa các quốc gia là một chuyện nhưng việc cho rằng đồng tiền chung có thể đoàn kết mọi dân tộc trong nó lại thuộc về phương diện khác.

Nói một cách chính thức, đồng USD Mỹ được sinh ra trước cả khi Hiến pháp Mỹ được ký thông qua. Nguồn cung tiền thực tế của nước Mỹ “non trẻ” khi đó không hề thống nhất. Bất kỳ ai làm việc tại Mỹ trong vài thập kỷ đầu tiên đều bắt gặp nhiều đồng tiền có mệnh giá khác nhau được phát hành bởi các ngân hàng tư nhân. Loại tiền này được chuộc lại không phải bởi đồng USD do Mỹ phát hành mà bằng đồng xu bạc do Mêhicô hay Bolivia đưa ra.

Người du lịch phát hiện ra người buôn và bán hàng thường công bố giá không phải bằng đồng USD và xu mà bằng đồng tiền địa phương của họ, và đồng tiền mỗi nơi mỗi khác.

Du khách châu Âu đến Mỹ khi đó thường nói về tính không đồng nhất trong hệ thống tiền tệ của quốc gia mới này. Năm 1841, ông George Coombe, du khách người Anh, nhận xét: “Phải nói rằng việc biết được giá trị của đồng tiền tại đất nước rộng lớn này khó như môn côn trùng học vậy.”

Những người sáng lập ra nước Mỹ đã không mường tượng ra hệ thống tiền tệ này. Để dứt mối quan hệ với đồng bảng Anh, Quốc hội Mỹ đã chấp thuận sử dụng đồng USD vào khoảng đầu năm 1786.

Hiến pháp cấm bất kỳ bang nào phát hành tiền riêng và chỉ chính quyền liên bang có quyền duy nhất đúc và lưu hành tiền. Liên minh tiền tệ mới này đã đi cùng với một liên minh về tài khóa: chính phủ liên bang có quyền đánh thuế, chi tiêu và vay tiền.

Alexander Hamilton, Bộ trưởng Tài chính đầu tiên của Mỹ, đã đưa ra quy định vào năm 1972 để thành lập Cơ quan đúc tiền của Mỹ, cơ quan bắt đầu phát hành đồng tiền quốc gia Mỹ với biểu tượng của nước Mỹ.


Ông Hamilton nói: “Một nước không thể thấp nhận việc giá trị tài sản công dân nước mình biến động cùng với sự biến động của đồng tiền nước ngoài và thay đổi với thay đổi trong hoạt động điều tiết ở nước ngoài.”

Mong muốn của Hamilton lúc này khó thành hiện thực, trong vài thập kỷ tồn tại đầu tiên, nhiều thành viên Quốc hội Mỹ, lo sợ về quyền lực tập trung, đã cố gắng bác bỏ sự tồn tại của Cơ quan đúc tiền này bởi lý do lạm quyền. Không có tiền để hoạt động, cơ quan chỉ sản xuất ra lượng tiền xu nhỏ. Vì thiếu tiền lưu hành, nhiều người Mỹ dùng tiền xu nước ngoài, và nhiều đồng tiền này được sử dụng phổ biến cho đến năm 1857.

Mọi chuyện còn loạn tung lên khi nhóm ngân hàng được cấp quyền in tiền bởi chính quyền liên bang phát hành tiền riêng. Đến giữa thế kỷ 19, hàng ngàn loại tiền do ngân hàng phát hành được lưu thông tại Mỹ, và giá trị của một đồng USD còn phụ thuộc vào liệu đồng USD đó được phát hành bởi Bank of Commerce tại thành phố New York hay bởi ngân hàng Planter’s Bank of Mississippi hay hàng trăm ngân hàng khác.

Giá trị của mỗi đồng tiền khác nhau, tùy thuộc vào uy tín của ngân hàng phát hành, khoảng cách từ chỗ đồng tiền được lưu hành cho đến khi nó được tiêu thụ và nhiều yếu tố khác.

Tồi tệ hơn, nhiều người Mỹ vẫn bán hàng bằng giá theo kiểu từ thời thuộc địa, sử dụng đồng bảng và shilling. Chính quyền liên bang chính thức chấp thuận đồng USD trong sổ sách vào năm 1792 thế nhưng từng bang riêng lẻ không làm theo vậy. Đến cuối năm 1839, chuyên gia kinh tế George Tucker phàn nàn rằng hệ thống tiền tệ cũ vẫn được người Mỹ quá chuộng.

Nước Mỹ đã thống nhất trong một đồng tiền chung sau hàng loạt vụ “đổ máu”. Trong cuộc nội chiến, động lực giữ được liên minh khiến các nghị sỹ như John Sherman đã cố gắng quốc hữu hóa các tổ chức của Mỹ. Không đáng ngạc nhiên, ông coi hệ thống hàng loạt ngân hàng in tiền như một thứ sản phẩm kỳ cục đáng nguyền rủa.

Lần đầu tiên ông và nhiều nhà hoạch định chính sách có cùng tư tưởng lớn cải tổ hệ thống tiền tệ của Mỹ, quyết định phát hành tờ bạc liên bang được đảm bảo bằng niềm tin vào chính chính phủ liên bang. Loại mực xanh đầy khác biệt mang đến cho đồng USD cái tên “đồng bạc lưng xanh”. Các loại tiền cho nhiều ngân hàng phát hành lập tức được thống nhất bằng cách cấm các ngân hàng lưu thông tiền. Đồng tiền mới ngay lập tức được tin tưởng bởi nó có hệ thống nguồn thu hiệu quả - hệ thống thuế liên bang cũng như hoạt động vay tiền thông qua trái phiếu chính phủ.

Ngọc Diệp
Theo TTVN