Sau cuộc hội đàm với Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu hôm thứ Hai 29/9, Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố rằng việc chấm dứt chiến tranh ở Gaza đang “gần hơn bao giờ hết”, sau khi ông Netanyahu đồng ý với một kế hoạch 20 điểm đưa ra các thông số của lệnh ngừng bắn. Tuy nhiên kế hoạch vẫn còn nhiều điểm mơ hồ.
Israel rải truyền đơn kêu gọi người dân Gaza sơ tán. Ảnh: Reuters.
Thời gian cho Hamas quyết định tính từng giờ
Bản đề xuất, lần đầu tiên được ông Trump công khai, vẫn cần sự chấp thuận của Hamas. Trong đó có nhiều điều khoản mà nhóm này trước đây từng bác bỏ.
Dù vậy, ông Trump tỏ ra hy vọng rằng sau gần hai năm xung đột – khiến hàng chục nghìn người thiệt mạng và Gaza bị tàn phá – thì hồi kết có thể đang ở rất gần.
“Tôi nghĩ chúng ta còn hơn cả rất gần rồi” - ông Trump nói khi xuất hiện cùng ông Netanyahu tại phòng Tiệc Nhà Trắng. “Chúng ta chưa hoàn toàn xong. Chúng ta phải khiến Hamas đồng ý.”
Kế hoạch kêu gọi Hamas phải trao trả toàn bộ con tin còn lại - cả còn sống lẫn đã chết - trong vòng 72 giờ kể từ khi Israel chính thức chấp nhận thỏa thuận, đồng nghĩa thời gian cho Hamas đưa ra quyết định đang tính từng giờ.
Cả ông Trump và ông Netanyahu đều cảnh báo sẽ có hậu quả nghiêm trọng nếu Hamas từ chối đề xuất.
“Tôi hy vọng rằng chúng ta sẽ có một thỏa thuận hòa bình, và nếu Hamas từ chối thỏa thuận, điều luôn có thể xảy ra - họ là bên duy nhất còn lại, mọi bên khác đều đã chấp nhận - nhưng tôi có cảm giác rằng chúng ta sẽ có một câu trả lời tích cực” - ông Trump phát biểu tại Nhà Trắng.
"Nếu Hamas bác bỏ kế hoạch của ngài Tổng thống, hoặc nếu họ giả vờ chấp nhận kế hoạch đó rồi làm mọi cách để chống lại, thì Israel sẽ tự mình hoàn thành nhiệm vụ" - ông Netanyahu nói. "Việc này có thể được thực hiện theo cách dễ dàng hoặc khó khăn, nhưng chắc chắn sẽ được thực hiện".
Ông Trump cho biết Israel sẽ nhận được "sự ủng hộ hoàn toàn" của ông để tiếp tục tấn công Hamas nếu nhóm này từ chối thỏa thuận.
Trong khi Hamas vẫn đang nghiên cứu đề xuất, một nhóm chiến binh Palestine khác, Jihad Hồi giáo, đã lên án kế hoạch của Trump, cảnh báo rằng đây là "công thức cho sự bùng nổ khu vực" và "tiếp tục gây hấn với người dân Palestine".
Tổng thư ký nhóm Ziyad al-Nakhalah cho biết Israel đang cố gắng đạt được những gì mà họ không thể làm được trong chiến tranh thông qua kế hoạch của Mỹ.
Diễn đàn gia đình, đại diện cho gia đình các con tin bị Hamas bắt giữ trong vụ tấn công ngày 7 tháng 10, đã kêu gọi chính phủ Israel "tiến tới ... để hoàn tất thỏa thuận này", nói rằng "bây giờ hoặc không bao giờ". Nhóm này đã công khai chỉ trích Netanyahu và cáo buộc ông "phá hoại" và là "chướng ngại vật" cho việc chấm dứt chiến tranh.Trước thông báo hôm thứ Hai, Trump đã công khai thể hiện sự tự tin rằng một thỏa thuận đã gần kề, ngay cả khi Netanyahu chưa chính thức xác nhận đề xuất này. "Chúng tôi đang nghiên cứu", Netanyahu nói
Các quan chức Nhà Trắng mô tả đề xuất này là kế hoạch tốt nhất mà Israel hoặc Hamas có thể mong đợi.
Nỗ lực mới của chính quyền Trump nhằm đạt được lệnh ngừng bắn ở Gaza diễn ra trong bối cảnh một số nước phương Tây đã công nhận nhà nước Palestine tại Đại hội đồng Liên hợp quốc tuần trước.
Năm câu hỏi để ngỏ
Đề xuất ngừng bắn 20 điểm của Tổng thống Mỹ tại Gaza bao gồm nhiều điều khoản mơ hồ, có thể mang tính quyết định đối với tương lai của Palestine và khu vực. Việc làm rõ các câu hỏi này sẽ là thách thức lớn với quá trình thực thi.
Ai sẽ quản lý Gaza? Đề xuất hình dung một “chính quyền lâm thời chuyển tiếp gồm một ủy ban kỹ trị, phi chính trị của người Palestine” sẽ giám sát các công việc tại Gaza. Nhưng kế hoạch không nêu rõ ủy ban này sẽ được thành lập như thế nào hoặc ai sẽ chọn thành viên.
Ngoài ra, bản kế hoạch cho biết Trump và cựu Thủ tướng Anh Tony Blair sẽ đứng đầu một “hội đồng hòa bình” giám sát ủy ban điều hành. Tuy nhiên, lộ trình không giải thích mối quan hệ giữa hội đồng này với ủy ban Palestine, cũng như cấp độ nào sẽ chịu trách nhiệm quyết định hàng ngày.
Chính quyền Palestine có tham gia không? Theo kế hoạch của ông Trump, chính quyền lâm thời sẽ kiểm soát Gaza cho đến khi “Chính quyền Palestine (PA) hoàn tất chương trình cải cách” và “có thể tiếp quản Gaza một cách an toàn và hiệu quả”. Tuy nhiên, chưa rõ ai sẽ chứng nhận PA đã sẵn sàng, hoặc những tiêu chí nào cần được đáp ứng để PA đảm nhận việc quản trị Gaza.
Kế hoạch không đưa ra thời gian biểu, chỉ có những tuyên bố chung chung. Ngôn ngữ của đề xuất còn coi Gaza như một thực thể độc lập, không phải là phần của Palestine cần được thống nhất với các vùng lãnh thổ Palestine bị chiếm đóng khác.
Trong khi đó, ông Netanyahu - người tuyên bố đồng ý với đề xuất - gần như loại trừ khả năng PA trở lại Gaza. “Gaza sẽ không do Hamas quản lý, cũng không do Chính quyền Palestine quản lý” - Thủ tướng Israel nói bên cạnh Trump.
Lực lượng quốc tế sẽ được hình thành ra sao? Kế hoạch cho biết Gaza sẽ được đảm bảo an ninh bởi “một lực lượng ổn định quốc tế tạm thời”, nhưng không nói rõ lực lượng này sẽ đến từ đâu, và có nhiệm vụ gì.
Không rõ quốc gia nào sẵn sàng gửi quân đến Gaza, hoặc quốc gia nào sẽ được chấp nhận trong khuôn khổ kế hoạch. Đề xuất cũng không nêu rõ trách nhiệm và quy tắc tác chiến của lực lượng gìn giữ hòa bình này.
Họ sẽ hoạt động như một quân đội, cảnh sát hay lực lượng quan sát? Họ có được giao nhiệm vụ đối đầu Hamas? Liệu họ có thể đối đầu quân đội Israel để bảo vệ người Palestine?
Khi nào Israel sẽ rút quân? Bản đề xuất nói Israel sẽ rút khỏi Gaza “dựa trên các tiêu chuẩn, cột mốc và thời hạn gắn với việc phi quân sự hóa”.
Một lần nữa, điều khoản này không đưa ra lịch trình rút quân hay các tiêu chuẩn rõ ràng về cách thức và thời điểm thực hiện. Ngoài ra, Israel vẫn sẽ duy trì một “vành đai an ninh” ở Gaza cho đến khi lãnh thổ này “thực sự an toàn khỏi bất kỳ mối đe dọa khủng bố tái phát nào”.
Tuy nhiên, không có thông tin ai sẽ là người cuối cùng quyết định khi nào các điều kiện này được đáp ứng.
Liệu nhà nước Palestine có nằm trong lộ trình? Trong cuộc họp báo hôm thứ Hai, ông Trump cho rằng một số đồng minh đã “dại dột công nhận Nhà nước Palestine… nhưng tôi nghĩ thực ra họ làm vậy vì quá mệt mỏi với tình hình hiện tại”.
Đề xuất đề cập đến viễn cảnh nhà nước Palestine với rất nhiều điều kiện và mập mờ. “Khi quá trình tái thiết Gaza tiến triển và khi chương trình cải cách của PA được thực hiện nghiêm túc, khi đó có thể cuối cùng sẽ hình thành điều kiện cho một con đường khả thi hướng tới quyền tự quyết và nhà nước Palestine, điều mà chúng tôi thừa nhận là nguyện vọng của người dân Palestine,” bản kế hoạch viết.
Như vậy, phát triển Gaza và cải cách của PA được đặt ra như các điều kiện. Và ngay cả khi đó, việc thảo luận về một nhà nước Palestine cũng chỉ “có thể” diễn ra, chứ không được đảm bảo.
Hơn nữa, đề xuất không công nhận quyền được có nhà nước của Palestine, mà chỉ ghi nhận điều này như một khát vọng của người Palestine.
Cũng như các điều khoản khác, nội dung này bị bao phủ bởi sự mơ hồ và nhiều cách hiểu khác nhau.
Vietbf @ Sưu tầm
