Vào 19 giờ 57 phút tối 27-4, Bộ Tài nguyên và Môi trường (TN-MT) tổ chức họp báo thông báo kết luận nguyên nhân dẫn đến tình trạng cá chết tại biển miền Trung. Cuộc họp báo có nhiều dấu hiệu bất thường khi tiến hành chậm hơn dự kiến tới 57 phút và chớp nhoáng trong khoảng có 15 phút và phóng viên không hề được đặt câu hỏi.
Sau khi kết luận nguyên nhân cá chết được đưa ra, nhiều nhà khoa học bày tỏ sự thất vọng về kết luận nguyên nhân cá chết hàng loạt tại các tỉnh miền Trung có thể do hiện tượng thủy triều đỏ, chứ không liên quan đến Formosa.
Cá chết do thủy triều đỏ?
Trao đổi tại buổi làm việc, ông Võ Tuấn Nhân, Thứ trưởng Bộ TN-MT, cho biết qua nghe báo cáo của Bộ TN-MT, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN-PTNT), Bộ Khoa học và Công nghệ (KH-CN), ý kiến của các địa phương, các nhà khoa học, đồng thời qua thảo luận loại trừ nhiều nguyên nhân khác có thể xảy ra, các nhà khoa học và cơ quan quản lý thống nhất nhận định sơ bộ có 2 nhóm nguyên nhân chính có thể gây ra hiện tượng cá chết hàng loạt ở các tỉnh miền Trung. Thứ nhất, do tác động của các độc tố hóa học thải ra từ hoạt động của con người trên đất liền và trên biển. Thứ hai, do hiện tượng dị thường tự nhiên kết hợp với tác động của con người tạo nên hiện tượng tảo nở hoa, mà trên thế giới gọi là hiện tượng thủy triều đỏ.
Chủ trì họp báo, Thứ trưởng Bộ TN-MT Võ Tuấn Nhân cho rằng chưa có bằng chứng Formosa liên quan tới cá chết hàng loạt. Ảnh: NGUYỄN HƯỞNG
Đáng lưu ý là sau khi đưa ra 2 nguyên nhân trên, Thứ trưởng Nhân khẳng định: “Đến thời điểm hiện nay, qua kiểm tra và thu thập chứng cứ, chưa có bằng chứng để kết luận về mối quan hệ liên quan của Formosa và các nhà máy đến vấn đề cá chết hàng loạt”.
Ông Nhân cũng thông tin qua số liệu quan trắc và đánh giá của các cơ quan nghiên cứu khoa học, cơ quan quản lý nhà nước có liên quan, môi trường nước biển chưa phát hiện các thông số môi trường vượt quy chuẩn quy định. Ông Nhân cũng lưu ý thêm đây là vấn đề phức tạp, đã xảy ra ở nhiều nơi trên thế giới nên đòi hỏi phải có thời gian để xác định nguyên nhân. “Do vẫn chưa biết rõ nguyên nhân nên tới đây, Bộ KH-CN sẽ chủ trì huy động và điều phối các cơ quan nghiên cứu khoa học để thực hiện các nghiên cứu nói trên. Nếu cần thiết, sẽ huy động các tổ chức khoa học quốc tế để kiểm chứng” - ông Nhân nhấn mạnh.
Vào cuộc quá chậm trễ
Trao đổi nhanh với phóng viên Báo Người Lao Động tối 27-4, ông Trần Thế Loãn, nguyên Phó Cục trưởng Cục Kiểm soát ô nhiễm (Bộ TN-MT), cho biết 2 nguyên nhân được Bộ TN-MT công bố trên đều có xuất phát chung từ các chất thải hoặc tác động của các chất độc hại. “Bản thân hiện tượng thủy triều đỏ là do một phần từ các chất thải kết hợp với diễn biến nhất định của thời tiết. Các chất thải đó bao gồm nitrat và phosphate. Tuy đó là chất thải thông thường, hoàn toàn không phải chất thải trong danh mục độc hại nhưng khi hàm lượng quá cao sẽ khiến tảo trong biển phát triển nhanh, dẫn đến thiếu ôxy trong nước và cá chết” - ông Loãn lý giải.
Ông Loãn cũng cho rằng để tìm ra nguồn gây độc hại không dễ nhưng nếu không tìm ra nhanh thì nguy cơ tiếp tục ảnh hưởng nặng nề và lâu dài đến sự sống của động vật, sinh vật biển, sinh kế của người dân... “Hiện tượng cá chết thực ra cũng xảy ra nhiều trên thế giới rồi. Tuy không có thời gian cụ thể để tìm ra nguyên nhân bởi còn phụ thuộc vào điều kiện, tình huống riêng… nhưng hầu hết các nước đều vào cuộc xử lý rất nhanh. Chúng ta quá chậm trễ, chính thức có thông tin cá chết từ ngày 6-4 nhưng hơn chục ngày sau các bộ, ngành mới vào cuộc thì tất nhiên không thể có kết quả sớm được” - nguyên Phó Cục trưởng Cục Kiểm soát ô nhiễm đánh giá thêm.
Thiếu minh bạch, người dân sẽ nghi ngờ
Trong khi đó, GS-TSKH Phạm Ngọc Đăng, Phó Chủ tịch Hội Bảo vệ thiên nhiên và Môi trường Việt Nam, cho rằng thủy triều đỏ là hiện tượng có thể nhận biết bằng mắt thường và hoàn toàn có thể được các sở TN-MT địa phương ghi nhận. “Tuy nhiên, không hề thấy ghi nhận, cảnh báo hiện tượng này từ trước mà giờ lại nêu đó là một trong những nguyên nhân gây cá chết thì có thể không thuyết phục” - ông Đăng nói.
Ngoài ra, theo ông Đăng, điều cần làm hiện nay là ngoài việc tiếp tục làm rõ nguyên nhân thì cần gấp rút kiểm soát quy trình xả thải từ các nhà máy, đặc biệt là xả thải từ việc súc xả đường ống của Formosa để hạn chế tối đa tác động đến môi trường.
GS-TSKH Lê Huy Bá, chuyên gia độc lập, nguyên Viện trưởng Viện Khoa học công nghệ và Quản lý môi trường (ĐH Công nghiệp TP HCM), bày tỏ sự thất vọng bởi Thứ trưởng Bộ TN-MT Võ Tuấn Nhân đã không có được sự giải thích minh bạch, rõ ràng về nguyên nhân gây chết cá hàng loạt ở miền Trung. “Cần lấy khoa học để chứng minh tính khoa học của nó mới thuyết phục được nhân dân. Nếu có ai đúng, ai sai; sai như thế nào, tìm ra nguyên nhân hay chưa tìm ra, hay như thế nào... cũng cần công bố tường tận, chân thực một cách khoa học. Đây là đòi hỏi chính đáng của dư luận. Nếu các nhà quản lý trả lời như thế là chưa minh bạch và người dân sẽ nghi ngờ” - ông Bá bức xúc.
Nói về những hệ lụy của việc chậm công bố nguyên nhân gây chết cá, ông Lê Huy Bá nhấn mạnh: “Ngư dân đã nghèo lại càng nghèo thêm khi bị thiệt hại nặng nề, ảnh hưởng sinh kế. Họ đã mong chờ từng giây để được biết nguyên nhân gây chết cá, ai gây ra, nó độc như thế nào, còn nguy hiểm không, có tiếp tục đánh bắt cá hay nuôi trồng hải sản hay không, có tắm biển được không… Rất nhiều câu hỏi cần giải đáp nhưng đã không có câu trả lời. Nếu không sớm giải đáp thì thiệt hại sẽ nặng nề vô cùng”.
VietBF © sưu tập
..
