Nhìn lại những trận động đất kinh hoàng ở Myanmar

[Romano]

Trận động đất mạnh 7,7 độ richter mà Myanmar hứng chịu ngày 28-3 được xếp vào khung các trận động đất lớn với sức tàn phá nghiêm trọng.

Tính đến trưa 29-3, ít nhất 1.002 người chết, hơn 2.376 người bị thương và 30 người mất tích do trận động đất, theo Đài Phát thanh và Truyền hình Quốc gia Myanmar (MRTV).

Myanmar nằm trên đới đứt gãy địa chấn lớn, từng hứng chịu nhiều trận động đất nghiêm trọng trong quá khứ. Theo Cục Khảo sát Địa chất Mỹ, quốc gia này đã ghi nhận nhiều trận động đất với cường độ ngang bằng, thậm chí lớn hơn trận động đất ngày 28-3.

Dưới đây là một số trận động đất nghiêm trọng trong lịch sử Myanmar:

Trận động đất Inwa 1839 (8.0 độ richter)
Ngày 23-3-1839, một trận động đất cực mạnh đã tấn công Myanmar, với tâm chấn nằm gần TP Ava (nay đổi tên là Inwa). Đây được xem là một trong những trận động đất mang sức tàn phá nhất trong lịch sử Myanmar.

Theo Trung tâm Quốc gia về Thông tin Môi trường Mỹ, trận động đất này khiến toàn bộ Ava và Amarapura (hai kinh đô quan trọng của Myanmar thời bấy giờ) đều bị tàn phá nghiêm trọng. Không một ngôi chùa nào còn nguyên vẹn, cung điện hoàng gia bị phá hủy do đường đứt gãy chạy qua, trong khi mặt đất nứt toác, phun trào nước và cát đen dọc bờ sông Myitnge.

Ước tính có khoảng 300 - 400 người thiệt mạng, trong đó có nhiều nhà sư bị chôn vùi dưới những ngôi chùa và tu viện xây bằng gạch bị đổ sập do trận động đất.

Trận động đất không chỉ giới hạn trong khu vực Ava mà còn có thể cảm nhận được trong phạm vi hàng ngàn km. Các tài liệu lịch sử ghi nhận ít nhất 3 đợt rung chấn chính, càng làm gia tăng mức độ tàn phá.

Trận động đất Inwa 1839 đã trở thành cột mốc quan trọng trong lịch sử địa chấn Myanmar, cho thấy mức độ nguy hiểm của đới đứt gãy chạy qua khu vực này. Những nghiên cứu sau này cũng cảnh báo rằng khu vực nói trên vẫn có nguy cơ xảy ra động đất lớn trong tương lai.

Trận động đất Prome 1858 (7.6 - 8.3 độ richter)
Theo quyển "Ký sự khảo sát địa chất Ấn Độ (1883)", vào ngày 24-8-1858, một trận động đất cực kỳ mạnh và tàn phá đã xảy ra ở nhiều khu vực của Myanmar, đặc biệt là các khu vực Thayet Myo và Prome.

Trận động đất này được mô tả là rất mạnh, với hiện tượng rung lắc dữ dội và người ta “cảm nhận luồng khí nóng và nghe thấy âm thanh ào ào, giống như tiếng đàn chim lớn bay qua”.

Trận động đất được ước tính dao động khoảng 7,6 đến 8,3 độ richter. Trận động đất khiến nhiều công trình chùa chiền ở Myanmar lúc bấy giờ bị hư hại nặng. Đáng chú ý, một quan chức địa phương tại đảo Ramree báo cáo rằng đảo False ngoài khơi bờ biển phía tây Myanmar đã hoàn toàn biến mất sau trận động đất này.

Trận động đất Maymyo 1912 (7,6 - 7,7 độ richter)
Ngày 23-5-1912, một trận động đất mạnh 7,6 - 7,7 độ richter tấn công Myanmar, được xem là một trong những trận động đất lớn nhất thế kỷ 20 tại nước này, theo trang Mizzima. Tuy nhiên, Trung tâm Quốc gia về Thông tin Môi trường Mỹ lại ghi nhận trận động đất Maymyo lên tới 8 độ richter.

Trận động đất này gây ảnh hưởng trên diện rộng, được cảm nhận trên 375.000 dặm vuông (khoảng 970.000 km²), bao gồm Myanmar, miền bắc Thái Lan, tỉnh Vân Nam (Trung Quốc) và khu vực đông bắc Ấn Độ.

Cường độ tối đa tập trung tại khu vực đứt gãy Kyaukkyan, chạy theo hướng bắc-nam, phía đông thị trấn Pyin Oo Lwin (nay là Maymyo), cách khu vực trận động đất Inwa năm 1839 khoảng 80 km về phía đông.

Trận động đất Bago 1930 (7.3 - 7.5 độ richter)
Trưa 5-5-1930, Myanmar bị rung chuyển do trận động đất mạnh 7,43 độ Richter gây ra. Trận động đất này (gọi là trận động đất Bago 1930) có tâm chấn nằm tại 17,733 độ vĩ Bắc, 96,406 độ kinh Đông.Trận động đất kinh hoàng cùng cơn sóng thần ập đến đã gần như san phẳng TP Pegu (nay là Bago), nhấn chìm loạt công trình trong đống đổ nát. Chùa Shwemawdaw - một trong những ngôi chùa linh thiêng bậc nhất Myanmar, được cho là phủ vàng toàn bộ - cũng đổ sập hoàn toàn. Ít nhất 500 người thiệt mạng tại Pegu, trong khi hàng nghìn người khác rơi vào cảnh màn trời chiếu đất.

Không chỉ Pegu, nhiều khu vực miền nam Myanmar cũng chịu hậu quả nặng nề. Theo ước tính, tổng số người chết lên tới 5.000-7.000 do động đất và sóng thần trên sông Sittang.

Tại Rangoon (nay là Yangon), trận động đất khiến 58 người thiệt mạng, 204 người bị thương và gây thiệt hại nghiêm trọng cho nhiều công trình. Một cây cầu thép trên tuyến đường sắt Rangoon-Mandalay đổ sập khi rung chấn xảy ra.

Đáng chú ý, phần đỉnh tháp dát vàng và đính đầy đá quý của chùa Shwedagon (biểu tượng Phật giáo của Myanmar) đã bị gãy đổ và rơi từ độ cao 113 m, tạo nên khung cảnh đổ nát chưa từng có.

Tại khu vực tâm chấn, mặt đất nâng lên gần 0,8 m, gây ra biến đổi địa hình đáng kể. Trận động đất này có phạm vi ảnh hưởng khổng lồ, lan rộng trên diện tích khoảng 570.000 km2, sang đến tận Thái Lan.

Trận động đất Bago tạo ra những vết nứt lớn xuất hiện trên mặt đất, cát và nước đen phun trào từ lòng đất, trong khi nhiều bờ sông bị vỡ, đổ sập xuống dòng nước.