Cả thế giới đang vô cùng quan tâm đến phiên ṭa này…
Lời giải đáp cuối cùng cho sự việc này là ǵ?
Bạn hăy t́m hiểu ở đây:
Ṭa Trọng tài Thường trực (PCA) ở The Hague - Hà Lan dự kiến trong ngày 12-7 ra phán quyết về vụ Philippines kiện yêu sách "đường lưỡi ḅ" phi lư của Trung Quốc ở biển Đông.
Đây được xem là phép thử quan trọng cho luật pháp quốc tế và các nước lớn.
Đáng chú ư, Trung Quốc đă tẩy chay tiến tŕnh pháp lư này ngay từ đầu, cũng như nhiều lần tuyên bố không chấp nhận phán quyết.
Dưới đây là một số thông tin giúp mang lại cái nh́n toàn cảnh về vụ kiện đang được dư luận quốc tế quan tâm này.
Vụ kiện bắt đầu thế nào?
Tranh chấp lănh thổ giữa Philippines và Trung Quốc âm ỉ trong nhiều thập kỷ nhưng chỉ leo thang dưới thời Tổng thống Philippines Benigno Aquino III. Đỉnh điểm là vụ Trung Quốc chiếm quyền kiểm soát băi cạn Scarborough từ Philippines sau một cuộc đối đầu căng thẳng năm 2012.
Tàu hải cảnh Trung Quốc c̣n bao vây Băi Cỏ Mây tại quần đảo Trường Sa thuộc chủ quyền Việt Nam nhưng đang bị Philippines chiếm giữ trái phép. Tàu Trung Quốc thậm chí c̣n ngăn tàu Philippines mang đồ tiếp tế đến cho lính thủy đánh bộ trên một tàu chiến cũ đang đóng ở đó.
V́ thế, Manila tuyên bố không có lựa chọn nào khác ngoài việc t́m đến sự phân xử của ṭa án quốc tế.
Philippines kiện ǵ?
Philippines chính thức kiện Trung Quốc ra PCA vào tháng 1-2013 bất chấp Bắc Kinh dọa cỏ biện pháp trả đũa về ngoại giao và kinh tế.
Philippines yêu cầu PCA phán quyết cái gọi là "đường lưỡi ḅ" - được Bắc Kinh đơn phương vẽ ra ḥng độc chiếm hầu hết biển Đông - là hoàn toàn phi lư, phi pháp và đi ngược lại Công ước Liênj Hiệp Quốc về Luật biển (UNCLOS) mà hai nước này có tham gia.
Philippines c̣n yêu cầu PCA làm rơ liệu một số khu vực tranh chấp là đảo hoặc băi đá nửa ch́m nửa nổi để xác định phạm vi vùng lănh hải xung quanh theo UNCLOS. Ngoài ra, Manila c̣n muốn PCA phán quyết Bắc Kinh vi phạm UNCLOS khi tiến hành hoạt động đánh cá và xây dựng xâm phạm quyền hàng hải của Philippines ở biển Đông.
Tóm lại, vụ kiện về bản chất là về "đường 9 đoạn" của Trung Quốc. Vụ kiện đề cập về đảo, đá và đá ngầm nhưng chung quy là về những quy định mà các nước phải tôn trọng để duy tŕ ḥa b́nh trong khu vực.

Một phiên điều trần về vụ kiện hôm 24-11-2015. Ảnh: AP
"Đường lưỡi ḅ" là ǵ?
Được Trung Quốc đơn phương vẽ ra, "đường lưỡi ḅ" (c̣n gọi là "đường 9 đoạn") nuốt trọn diện tích trên 2 triệu km vuông ở biển Đông.
Đường lưỡi ḅ chồng lấn với 531.000 km vuông vùng biển mà Philippines xem là một phần vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) và thềm lục địa mở rộng của ḿnh. EEZ là một khái niệm được Liên Hiệp Quốc thông qua, cho phép một quốc gia ven biển độc quyền thăm ḍ và khai thác tài nguyên hàng hải bên trong vùng 200 hải lư (370 km) tính từ bờ biển nước này.
Đường 9 đoạn c̣n chồng lấn với những lănh hải ở biển Đông mà Việt Nam, Malaysia, Brunei và Đài Loan tuyên bố chủ quyền. Tuy nhiên, Bắc Kinh cho đến giờ từ chối công bố tọa độ địa lư chính xác của đường lưỡi ḅ,
Trong vụ kiện, Philippines lập luận rằng theo UNCLOS, đường lưỡi ḅ phải xuất phát từ đất liền, không phải từ quyền lịch sử hoặc bản đồ xưa.
Cũng theo Manila, không có vùng đất hoặc nhóm đảo, đá nào ở biển Đông đủ lớn để tạo ra quyền hàng hải và kinh tế có thể bao trùm vùng biển có diện tích 2 triệu km vuông như phạm vi bao trùm của đường lưỡi ḅ.
Tại quần đảo Trường Sa của Việt Nam, Trung Quốc đang chiếm giữ trái phép 7 đá ngầm (Xu Bi, Chữ Thập, Ga Ven, Châu Viên, Gạc Ma, Tư Nghĩa, Vành Khăn). Theo Philippines, số đá ngầm này tối đa chỉ có thể tạo ra vùng lănh hải 12 hải lư bao quanh, theo UNCLOS.
Bắc Kinh thời gian đẩy mạnh hoạt động cải tạo số đá ngầm trên thành đảo nhân tạo với mưu đồ tạo ra EEZ 200 hải lư. Tuy nhiên, Manila lại nhấn mạnh rằng UNCLOS không công nhận quyền hàng hải của đảo nhân tạo.

Người Philippines biểu t́nh phản đối Trung Quốc hung hăng ở biển Đông. Ảnh: Reuters