Vấn đề biển đông đang bị Trung QUốc làm cho hỗn loạn. Những công bố chủ quyền bất hợp pháp của Trung QUốc làm Mỹ nóng mặt. QUan hệ giữa hai cường quốc này khó có thể tốt lên.
Những lời lẽ nặng nề trong ‘Đối thoại Shangri-La 2016’ tại Singapore đă chi phối hội nghị nhằm củng cố quan hệ song phương Mỹ-Trung tại Bắc Kinh (Trung Quốc), khai mạc hôm 6/6.
Hội nghị này là nơi Trung Quốc và Mỹ giải quyết các vấn đề khúc mắc trong quan hệ đôi bên, không chỉ là về vấn đề Biển Đông, mà c̣n bao gồm những lĩnh vực như biến đổi khí hậu, an ninh mạng, chủ nghĩa khủng bố, hợp tác thương mại và kinh tế.
Bộ trưởng Tài chính Mỹ Jacob Lew, Ủy viên Quốc vụ viện Dương Khiết Tŕ và Phó thủ tướng Uông Dương chủ tŕ hội nghị kéo dài 2 ngày này, nhằm giải quyết bất đồng, cải thiện quan hệ và hợp tác giữa hai cường quốc.
Nhưng thực tế cho thấy mức độ mâu thuẫn nghiêm trọng giữa Bắc Kinh và Washington, thể hiện rơ nét ngay trong bài phát biểu khai mạc của ông Tập Cận B́nh sáng 6/6.
Channel News Asia dẫn lời Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận B́nh, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc kết luận một hiệp ước đầu tư song phương giữa Trung Quốc và Mỹ trong một ngày gần đây.
“Trung Quốc và Mỹ cần tăng cường tin cậy lẫn nhau” – ông Tập nói, và kêu gọi đôi bên nỗ lực gấp đôi, giải quyết xung đột và tránh ‘đánh giá sai lầm về chiến lược’.
Trong khi từ phía Trung Quốc, ông Tập Cận B́nh nhấn mạnh vào việc ‘tạo nên các điểm sáng mới trong hợp tác kinh tế và thương mại song phương’, th́ phía Mỹ mà đại diện là Ngoại trưởng John Kerry lại tập trung vào các ‘giải pháp ngoại giao’ cho căng thẳng ở Biển Đông.
Ngay trước thềm chuyến công du tới Trung Quốc, ông Kerry đă cảnh báo về việc Trung Quốc có thể chuẩn bị lập Vùng Nhận diện pḥng không (ADIZ) trên Biển Đông.
Tại Mông Cổ hôm 5/6, Reuters dẫn lời Ngoại trưởng Mỹ nói rằng, việc thiết lập một vùng nhận diện như vậy bị coi là ‘hành động gây hấn và gây bất ổn’.
C̣n tại diễn đàn Đối thoại Shangri-La, Mỹ và Trung Quốc đă thể hiện quan điểm đối nghịch gay gắt.
Bộ trưởng Quốc pḥng Mỹ Ashton Carter, một mặt kêu gọi Trung Quốc tham gia ‘mạng lưới an ninh có nguyên tắc’ trong khu vực châu Á – Thái B́nh Dương, mặt khác nói Trung Quốc ngừng dựng nên một ‘bức Vạn lư Trường thành tự cô lập ḿnh’ ở Biển Đông.
Đại diện Trung Quốc là Đô đốc Tôn Kiến Quốc sau đó đă phản bác b́nh luận trên của ông Carter. “Trong quá khứ, chúng tôi không hề bị cô lập, bây giờ chúng tôi cũng không bị cô lập và tương lai cũng vậy” – ông Tôn nói.
Dù không chỉ đích danh Mỹ, nhưng ông Tôn nói thêm rằng ông lo ngại v́ ‘một số người và quốc gia vẫn đang nh́n Trung Quốc với tâm lư và định kiến Chiến tranh Lạnh’. Ông này đổ lỗi cho các ‘quốc gia v́ lợi ích ích kỷ’ đă khiến vấn đề Biển Đông ‘nóng lên’. “Chúng tôi không gây rắc rối, nhưng cũng không sợ rắc rối” – ông Tôn nói.
Trung Quốc yêu sách chủ quyền với hơn 80% diện tích Biển Đông. Bất chấp phản đối của các nước láng giềng có tuyên bố chủ quyền chồng lấn, Trung Quốc cho xây dựng các căn cứ nhằm thuận tiện cho triển khai quân sự trên các đảo/đá chiếm trái phép.
Trên nguyên tắc không đứng về bên nào trong tranh chấp ở Biển Đông, nhưng Mỹ liên tục thực hiện chiến dịch tự do đi lại tại vùng biển này, nhằm đảm bảo lợi ích của việc tự do hàng hải theo luật quốc tế.
Washington đă thách thức các tuyên bố quá đáng của Trung Quốc, bằng việc cử tàu chiến và máy bay, di chuyển qua khu vực 12 hải lư của đảo nhân tạo do Trung Quốc xây dựng.
Leo thang căng thẳng giữa Trung Quốc và Mỹ sẽ chưa thể t́m được điểm dừng, khi mà đôi bên vẫn đang có những bước đi gấp rút, nhằm thu hút thêm sự ủng hộ của các quốc gia, liên quan tới vấn đề Biển Đông, trong bối cảnh Ṭa Trọng tài thường trực của Liên Hợp Quốc (PCA) sắp ra phán quyết vụ Philippines khởi kiện Trung Quốc.