Thờ cúng là một trong những thói quen hay nếp sống truyền thông của người dân Á Đông và bàn thờ là một thứ không thể thiếu trong mỗi gia đ́nh. Không những vậy, bàn thờ con chiếm vị trí trang nghiêm và đẹp nhất trong căn nhà. Để có một năm mới an lành và nhiều may mắn, chắc chắn việc bày biện bàn thờ là việc cần thiết và phải lưu ư rất nhiều.
Bài trí bàn thờ là công việc được chú trọng đầu tiên của một cái Tết, thường th́ việc này do chính tay gia chủ thực hiện để tỏ ḷng hiếu kính. Sau lễ cúng “ông Công, ông táo” vào ngày 23 tháng Chạp th́ công việc dọn dẹp, trang hoàng bàn thờ thường được bắt đầu thực hiện. V́ quan niệm rằng đây là thời điểm “thần linh đi vắng”, nên gia chủ tranh thủ sửa sang nơi thờ cúng đón Tết, để làm sao cho đến đêm Giao thừa, khi các vị thần linh trở về th́ mọi việc đă hoàn tất xong xuôi, đẹp đẽ.
Công việc chủ yếu là dọn dẹp, lau chùi, hóa chân nhang (đốt các chân nhang cũ đi cho đỡ đầy bát hương), treo đèn, kết hoa, bày biện đồ lễ. Các đồ thờ tự lúc này có thể hạ xuống để lau chùi, đánh bóng. Sau khi hoàn tất, người ta nấu nước thơm (thường là ngũ vị hương) để lau lại một lần nữa gọi là “tẩy uế”, rồi tất cả được sắp đặt lên bàn thờ theo thứ tự, tùy quan niệm từng vùng. Tất cả đều thể hiện cho nhu cầu giao ḥa, gắn kết mật thiết giữa thế giới hữu t́nh và thế giới tâm linh thiêng liêng.
Bày biện bàn thờ ngày Tết
Trên bàn thờ tổ tiên, ở chính giữa đặt bát hương (tượng trưng cho tinh tú) và trên bát hương có cây trụ để cắm hương ṿng (tượng trưng cho trục vũ trụ), hai bát hương khác đặt ở bên trái và bên phải tạo nên tư thế tam tài; ở hai góc ngoài bao giờ cũng có hai cây đèn dầu (hoặc nến) tượng trưng cho mặt trời bên trái và mặt trăng ở bên phải. Hương dùng để thắp trên ban thờ ngày tết không nhất thiết là hương ṿng, có thể là hương nén, có nơi người ta dùng cây “hương sào” lớn, mục đích là để cháy được lâu, đảm bảo duy tŕ liên tục trong các ngày Tết.
Hoa trên bàn thờ có hoa cắm b́nh và hoa để trên đĩa, đối với bàn thờ ngày Tết, người ta thường duy tŕ cả hai loại này. Ngoài ra, để mang đậm không khí xuân cổ truyền, thường cắm một cành đào, hoặc một cành mai trong lọ sứ lớn đặt trên bàn thờ. Các loại hoa được chọn để lên bàn thờ, thường là các loại hoa có mùi hương thơm, như hoa huệ, hoa ly, hoa cúc... tránh những loại hoa có gai sắc nhiều sát khí, hoặc những loại hoa có mùi quá gắt.
Lễ vật dâng cúng thường bao gồm vài bộ quần áo, giấy tiền vàng mă cho các cụ, một vài cái chung (ly nhỏ, thấp) và một b́nh trà, đĩa hoa quả lớn đặt ở trung tâm bàn thờ, một b́nh hoa lớn và một b́nh rượu ngon, xung quanh bày thêm bánh mứt, cơi trầu cho cân đối và đẹp mắt.
Khoảng sáng 30 Tết, việc bày biện bàn thờ Tết phải được hoàn tất để việc thắp sáng cho bàn thờ ngày Tết cũng được bắt đầu ngay từ ngày 30. Tuỳ theo điều kiện kinh tế hay văn hóa từng miền mà trên bàn thờ có thêm cặp dưa hấu xanh, gói thuốc lá, cặp bánh chưng hay bánh tét...
Bày mâm ngũ quả
Việc bày mâm ngũ quả xuất phát từ lư thuyết về ngũ hành: thuỷ - hỏa - mộc - kim - thổ những yếu tố tạo nên vũ trụ và sự vận hành của nó. Thông thường ngũ quả gồm 5 loại quả có 5 màu khác nhau như chuối xanh, bưởi vàng, hồng đỏ, lê trắng, quưt da cam tượng trưng cho mong ước: Phú (giàu có) - quư (sang trọng) - thọ (sống lâu) - khang (khỏe mạnh) - ninh (b́nh yên).
Mỗi một miền lại có một quan niệm riêng về ư nghĩa mâm ngũ quả. Người Nam bộ có cách đọc chại âm hay đơn tiết hóa một số từ, ví dụ chỉ tên trái măng cầu th́ gọi đơn tiết hóa là Cầu (măng cầu: thoả măn trong sự cầu xin) - sung (Sung: chỉ sự sung túc, sung măn) - vừa (đọc chệch âm là dừa: quả dừa) - đủ (đơn tiết hóa của đu đủ và xài (là cách đọc chệch của âm xoài).
Trong khi đó, người miền Bắc hướng đến ư nghĩa biểu trưng nhiều hơn, quả phật thủ hay nải chuối như bàn tay che chở của đức phật cho tất cả mọi người; quả bưởi, dưa hấu thể hiện cho sự đầy đặn, trọn vẹn căng đầy sức sống; màu sắc thắm tươi của quưt, hồng tượng trưng cho sự may mắn, phồn thịnh cát tường.
Cuối cùng, những sản vật đẹp mắt nhất, tinh tuư nhất, được dâng bày với những t́nh cảm hiếu kính, trang trọng và thiết thân nhất của con cháu đối với ông bà tổ tiên.
VietBF © Sưu Tầm