NSƯT Hữu Châu: 'Đời tôi là những chuỗi ngày mất mát...'

[Romano]

Đời Hữu Châu đầy rẫy những nỗi niềm mất mát. Cứ như tai ương ở quanh quẩn trên cây, bên lề đường rồi một chiều cả gió vô tình thổi ập tới nhà anh. Mất quá nhiều nên phập phồng cũng nhiều, ám ảnh vương vít vào cơn ngủ, mở mắt ra còn thấy bất trắc lẽo đẽo theo. Vậy mà anh vẫn nói, vẫn cười, thong dong gánh đời, gánh nghiệp trên vai. Giờ anh không còn sợ, không còn khóc, cũng khó lòng mà buồn hơn được nữa. Và diễn là để khóc cười cho chính bản thân.

Anh ngồi đốt thuốc, kể chuyện vui buồn nhẹ tênh. Như khói thuốc tan nhanh chiều nhiều gió, mơ hồ, mỏng mảnh mà nghe xót đến váng vất đầu.
1. Đời tôi là những chuỗi ngày mất mát triền miên. Cái chết cứ như con thú dữ, chực chờ sẵn ngoài kia để rồi bất giác vồ tới, cướp mất từng người, từng người một trong gia đình tôi. Đau là, không ai kịp mở môi để lại một lời trăng trối…
Tôi sinh ra trong một đại gia đình nổi tiếng ở đất Sài Gòn. Bà nội tôi – bầu Thơ là chủ đoàn hát Thanh Minh – Thanh Nga. Ba má tôi là đào, là kép, cô dì chú bác ai cũng gắn đời với đàn hát xướng ca. Năm bà nội trúng số độc đắc, lại lập thêm đoàn Dạ Minh Châu. Hai đoàn hát ngày càng có tiếng, kể từ đó bà nội nổi danh là “bầu của các ông bà bầu đoàn hát cải lương”. Tôi lớn lên trong sự sung túc khó ai bì kịp. Chỉ có điều, nhà không có bóng người lớn, ngó bên này là thằng nhóc con dì, bên kia là nhỏ con cô. Chúng tôi lủi thủi chơi với nhau tối ngày, rồi tự dặn nhau là phải thật ngoan để ba má mau về. Đoàn hát mà, rày đây mai đó, có khi ba má về thì cả đám đã co tròn ngáy o o. Chập chờn trong cơn ngủ tuổi thơ là bàn tay má mát rượi nhỏ nhẻ vuốt đầu, là tiếng ba nựng nịu thầm thì, hơi ấm phả nhẹ vào tai, … Mở mắt ra lại thấy yêu thương còn vương vít.
Năm ấy gia đình tôi suy sụp, gánh hát không còn, nhà cửa cũng không. Cái chết đầy oan khiên của cô Thanh Nga như báo hiệu cho chuỗi định mệnh nghiệt ngã ám vào vận số của cả gia đình. Một năm sau, anh trai tôi đột ngột mất trên đường lưu diễn. Thân xác đành gửi lại nơi đất lạ quê người. Tang anh còn nặng cả đỉnh đầu, vong linh anh chưa kịp tan trong cơn chiêm bao thảng thốt thì đến lượt ba lại ra đi bất đắc kỳ tử. Mẹ còn trẻ măng, xỉu lên xỉu xuống bên quan tài. Tôi năm ấy 15 tuổi, mơ hồ nhận ra nhà chỉ còn mình là trụ cột.
Bà nội kể, má mê hát, mang bầu tôi tới tháng thứ 6 mà nịt bụng gọn ơ, lên sân khấu ca nghe mướt rượt. Mắt có đuôi, môi cắn chỉ, ba thương cái sắc, mến cái tài nên cưới. Vậy mà phần số nổi nênh lại đẩy má tôi dạt ra lề đường, dầm nắng, dãi sương bán từng ly cà phê, từng ca nước mát, nhặt nhạnh từng đồng… Tôi đi học về thường nép một góc đằng xa nhìn má lui cui dọn mấy bình trà, khom lưng lau bàn, quét bụi… lặng nghe đắng nghẹn ở đâu về đầy ứ. Có khi xe cà phê vắng khách, má ngồi bần thần lẩm nhẩm vài câu hát cũ. Nhìn má héo hắt như chiếc lá khô gió thổi bạt lề đường còn cố xạc xào cho tròn một kiếp lá. Cho đến giờ tôi mới biết, nghệ sĩ mà tự mình hát tự mình nghe thì còn nỗi đau xót nào hơn.
Rồi bà nội, không chịu nổi những cú sốc lớn cũng đột ngột mà đi. Bà nội là người mạnh mẽ. Ông nội, cô Thanh Nga, ba tôi, anh tôi, những người thân thương nhất của bà cứ thế bỏ đi không lời trăng trối mà bà không hề khóc. Còn tôi, hay vùi đầu vào bụng bà khóc cho đã thì thôi. Mỗi lần như thế, bà nội thường vuốt đầu rồi nói: “Mình là trụ cột gia đình thì cố để mà không khóc, vì ai cũng khóc thì ai biết dựa vào ai để nguôi ngoai”. Đến lượt bà nội cũng đi, thì tôi không còn khóc nữa.
Sau một lần mất mát, bữa cơm lại thiếu đi một cái chén, một đôi đũa, lặng bớt một tiếng cười. Cái cảm giác ước ao về một phép màu mà chính bản thân cũng biết là nó hoàn toàn không có thật, lạ lùng thay lại luôn thường trực. Như mình đang thương lượng với sự tuyệt vọng, như khi ăn hết chén cơm rồi mà chén của nội, của ba, của anh vẫn nằm đó, nguội trơ.
2. Thuở ấy hầu như cả ngày chỉ được ăn một buổi. Mà cũng hiếm khi có cơm, thường là tô cháo đậu xanh ăn với đường tán. Có lần đói quá, bủn rủn tay chân, tôi xỉu ngay trên sân khấu. Anh Mai Sơn, Thanh Tùng đỡ vào trong, tỉnh dậy đã thấy trên tay có bịch sữa ai đó nhét sẵn vào. Rồi đến đợt, gạo thì có, mà thịt cá thì không. Hôm nào cũng vậy, má con tôi thay nhau dậy sớm, đến tiệm mỳ Trường Thạnh xin tóp mỡ người ta bỏ đi, rồi đem về kho lên ăn với cơm. Hai đứa em tôi coi đó là thịt, ngấu nghiến ngon lành, má và tôi nhìn nhau, nghe vị mặn kho se sắt trong cuống họng. Lại có lần, má bị cụt vốn, sáng hôm đó hai má con không biết làm cách nào để có tiền mua cà phê pha đem bán. Mà không bán thì nhịn đói là cái chắc. Lúc đó, thằng Hữu Lộc, nhà tôi kêu là thằng Trum, không biết đi đâu về mà có được 500 đồng, nó lận kỹ vào áo. Đang chơi chơi thì nó làm rớt, thấy vậy tôi nháy mắt má, má hiểu ý lấy chân đạp lên, tôi vờ “đánh lạc hướng” nó, má liền cúi xuống, lượm 500 nhét trong lưng quần rồi đi mua cà phê. 500 cà phê pha ra cũng được mấy ly, rồi lại lấy tiền người ta trả, đi mua thêm về bán tiếp. Lúc thằng Trum khóc um lên vì mất tiền, má dỗ hứa cho lại, rồi ái ngại nhìn tôi, hai má con cười, nụ cười đắng đót.
Tôi học xong đi diễn, nhà vẫn nghèo xơ xác. Tôi trở thành danh hài, mẹ vẫn phải đẩy xe cà phê đều đều mỗi sáng, giọng ca ngày nào theo gió vỉa hè bạt đi xa hút. Tôi hết buồn, chỉ lo làm kiếm tiền để phụ má nuôi hai đứa em. Nhớ có lần tôi cùng Hữu Nghĩa rủ nhau ra bến tàu cưa cây cho người ta đặng kiếm ít đồng gọi là tiền chợ trưa. Sáng ra bến tàu, tối lại về đi diễn. Đến bữa thứ ba thì bị tụi con nít nó nhận mặt. Chúng nó reo hò: “Ông Hữu Châu, Hữu Nghĩa nè”, rồi bu đen bu đỏ, làm hai thằng mắc cỡ quá, bỏ việc luôn. Tôi đi hát lô tô, bơm xe, mở quầy báo, … biết là không làm gì sai, nhưng ngậm ngùi cứ chảy re rắt trong lòng.
3. Khốn khó rồi cũng qua, tôi lo cho hai đứa em thành gia lập thất. Bản thân cũng đeo đuổi được chút tiếng tăm. Thằng Trum hồi nhỏ làm biếng học lắm, toàn trốn đi chơi bị tôi đánh hoài. Nó sợ tôi một phép, phần tôi, sợ em hư nên hơi quá khắt khe. Vậy mà lớn lên nó lại giỏi, chắc giống bà nội, nó tính toán, sắp xếp diễn viên, tuồng nào vở nấy gọn ơ. Vậy mà chưa gì nó cũng theo cha, theo anh đi mất.
Hôm nghe tin cha con thằng Trum bị tai nạn giao thông, nghe nói hai đứa cháu không sao tôi nghĩ nó bị trầy trụa sơ sơ à. Tôi đi quay ở Tiền Giang về khuya lắc, mệt quá, nên biểu con Giao là chị thằng Trum chạy vô bệnh viện coi nó sao rồi báo về. Con Giao rũ rượi về nhà, nhìn mặt nó tôi đã có linh tính không hay, nó nói không nổi, nghèn nghẹn hồi lâu rồi mới cất tiếng: “Thằng Trum nó bị nứt sọ rồi anh ơi”. Tôi thấy mình nghẹt thở, trái tim như bị ai nắm trong bàn tay rồi bóp siết lại. Nghĩ cũng hay, mình nghĩ, mình làm gì cũng do cái đầu điều khiển mà khi xảy ra chuyện đau thương thì trái tim lại xoi xói, biểu nó không nhói nữa, nó cũng chẳng chịu nghe. Tôi ráng trấn tĩnh, bước lên lầu lấy tiền, rồi đón taxi đi một hơi vô bệnh viện. Phẫu thuật hộp sọ cho Trum xong, bác sĩ ra nói nếu mà không sốt thì có hy vọng sẽ vượt qua. Nhưng mà, tối đó, nó sốt cao …
Đầu tôi trống rỗng, không có nghĩ được gì hết, tôi làm cái gì cũng thấy nhẹ tênh. Nhưng đến khi liệm nó thì tôi bật khóc. Bởi vì, nắp hòm đóng rồi là đời đời kiếp kiếp về sau cũng không thể nào gặp lại. Hồi nhỏ, Hữu Lộc nó lì, tôi đánh nó nhiều lắm. Nghĩ sao mà ổng ăn học kiểu gì, lớp 10 ổng học gần 3 năm chưa qua nổi. Có lần ổng trốn học đi thục “bi – da”, bị thầy cô tới tận nhà méc vốn. Tôi giận lắm, nhưng mà cứ đi sớm về khuya chưa rầy nó được. Sáng hôm đó tôi đi tập, run rủi làm sao ngang qua chỗ ổng đang thục “bi – da”, bộ đồng phục còn mặc trên người. Tôi tức quá, xách ngay cán chổi trong quán vừa rượt, vừa đánh … Hồi nhỏ, nó sợ tôi đến mức, nó làm gì sai là chẳng dám lại gần tôi, tôi mới ngó một cái, nó đã bỏ dép chạy mất tiêu. Lúc nó mới ra đi, tôi hận lắm, tôi hận ông trời sao bắt hết chỉ còn để lại mình tôi. Giờ tôi hiểu ra đời là vô thường nên không trách cứ điều gì nữa. Tôi chỉ hối hận là phải chi, có một đôi lần tôi ôm em tôi trong lòng, xoa đầu nó, nói nhẹ nhàng với nó thì giờ đây tôi không day dứt đến thế này.
Bây giờ, không điều gì khiến tôi đau được nữa. Tôi cũng không buồn, và đã thôi nghĩ về những mất mát chực chờ. Nhiều người thấy tôi mạnh mẽ, cứng rắn quá đâm ra ái ngại, bảo rằng: “Khóc cho nhẹ đi”, tự nhiên lại nhớ lời bà nội, “khóc rồi, ai dựa vào ai để nguôi ngoai”. Ông trời cho tôi nghiệp diễn, lên sân khấu tôi được khóc, được cười, vậy là quá đủ. Tận cùng hạnh phúc là giọt nước mắt, và tận cùng của nỗi đau lại là nụ cười. Đến cách biểu hiện hai phạm trù đối lập là hạnh phúc và khổ đau mà con người còn nhập nhằng đến thế thì tôi … cần chi phải biết là đang khóc cho người hay khóc cho mình.
Tôi sống với má. Nhà bây giờ chỉ có hai má con, nên tôi về thường xuyên. Cực một nỗi, buồn cứ lẩn khuất đâu đó trên những con đường dẫn về nhà. Nhiều khi má buột miệng nói: “Nhà mà còn đủ, chắc giờ vui lắm ha”. Nghe mà bắt thảng thốt theo. Nỗi khát khao, ước ao về phép màu cải tử, về điều bất ngờ khiến hoàn cảnh này đột nhiên thay đổi lại ùa về. Nhưng mà, … không có gì hết. Tất nhiên là, không có gì hết. Cũng như hôm qua, hôm kia tôi xới cơm cho thằng Lộc, tôi ăn hết hai chén rồi mà chén của nó vẫn nằm đó, nguội trơ…
tm