Trung Quốc: Bị tù chung thân vì trả lời báo chí nước ngoài

Tòa án Nhân dân Tân Cương hôm 23/9 đã kết án tù chung thân đối với Giáo sư Nhĩ Ilham Tohti trước cáo buộc tuyên truyền tư tưởng ly khai và xúi giục người Duy Ngô Nhĩ tiến hành bạo động ở Tân Cương.

Bản án dành cho ông Ilham được đánh giá là mạnh tay nhất từ trước tới nay của giới chức Trung Quốc đối với một nhà bất đồng chính kiến trong những năm gần đây.

Ông Tohti đã bị kết án tù chung thân sau 2 ngày hầu tòa tại thủ phủ khu tự trị Tân Cương Urumqi. Trước đó, ông Tohti đã bị cảnh sát Trung Quốc bắt giam hồi tháng 1/2014 tại chính tư gia tại Bắc Kinh, nơi ông giảng dạy bộ môn kinh tế tại Đại học Minzu. Sau đó, cảnh sát đã dẫn giải ông này tới Tân Cương, nơi ông bị buộc tội tuyên truyền tư tưởng ly khai.


Giáo sư Nhĩ Ilham Tohti bị chính quyền Trung Quốc kết án tù chung thân hôm 23/9.

Giới chức tại Tân Cương cho biết họ đang phải giải quyết các cuộc xung đột bạo lực giữa những người Duy Ngô Nhĩ theo đạo Hồi và người Hán sinh sống tại đây. Trong khi đó, lâu nay, chính quyền Bắc Kinh lại cho rằng Tân Cương đang trở thành bãi chiến trường giữa các lực lượng khủng bố, ly khai và cực đoan tôn giáo. Do đó, các cơ quan chức năng cần huy động mọi lực lượng để dẹp tan nạn bạo loạn.

Tuy nhiên, giới học giả, ngoại giao và nhân quyền nước ngoài đã lên tiếng phản đối những chính sách hà khắc của lãnh đạo Trung Quốc đối với người Duy Ngô Nhĩ. Họ cho rằng bản án tù chung thân cho những nhân vật ôn hòa như Giáo sư Tohti sẽ chỉ làm khắc sâu thêm tư tưởng ly khai trong người Duy Ngô Nhĩ và khiến tình trạng bạo lực gia tăng với sự cổ vũ của các nhóm cực đoan nước ngoài.

Trả lời phỏng vấn của tờ The New York Times qua điện thoại, luật sư của Giáo sư Tohti (44 tuổi), ông Li cho biết ông Tohti đã bị buộc tội tổ chức và cầm đầu một nhóm ly khai.

Tại tòa án, các quan chức đã đưa ra những bằng chứng buộc tội ông Tohti thể hiện tư tưởng đi ngược với chính sách dân tộc của Trung Quốc trong các bài giảng trên lớp cũng như website Uighur Online mà ông này lập ra hoạt động từ cuối năm 2005 – 2008. Theo luật sư Li, giới chức Trung Quốc còn bắt giữ nhóm ly khai của giáo sư Tohti gồm 7 sinh viên. Những sinh viên này được cho đã bị ông Tohti ép làm việc cho website của mình.

Thậm chí, một công tố còn cáo buộc giáo sư Tohti cố tình “quốc tế hóa” những vấn đề của người Duy Ngô Nhĩ khi tham gia trả lời phỏng vấn các nhà báo nước ngoài cũng như dịch những bài báo và bài xã luận về Tân Cương ra tiếng nước ngoài để đăng lên website Uighur Online.

Tước đó, cơ quan chức năng Trung Quốc đã cho phong tỏa tài khoản ngân hàng của ông Tohti để phục vụ điều tra nguồn gốc số tiền này. Thậm chí, hôm 23/9, tòa án Tân Cương còn đưa ra phán quyết tịch thu toàn bộ số tài sản của ông Tohti.

Theo luật sư Li, thảm kịch ập xuống gia đình Giáo sư Tohti mới chỉ là khởi đầu. Bởi vợ ông Tohti, bà Guzelnur không biết lấy gì để nuôi hai đứa con mới được 5 và 8 tuổi hiện sống tại Bắc Kinh khi mà toàn bộ số tiền tiết kiệm trị giá 130.000 USD đã bị sung công. Bà Guzelnur nhấn mạnh vấn đề bà lo nhất hiện nay chính là sức khỏe của Giáo sư Tohti khi ông đang mắc bệnh tim và phổi.

Cảnh sát Trung Quốc đã tăng cường giám sát mọi hành động của ông Tohti đặc biệt sau vụ một chiếc xe Jeep phát nổ tại Quảng trường Thiên An Môn, trung tâm thành phố Bắc Kinh, khiến 5 người chết và 40 người bị thương. Giới chức Trung Quốc xác định đây là một vụ tấn công khủng bố do những kẻ ly khai người Duy Ngô Nhĩ tiến hành.


Cảnh sát Trung Quốc diễn tập chống bạo động tại Tân Cương.

Trong vài năm qua, giới chức Tân Cương đã để ý tới ông Tohti mặc dù vị giáo sư này sinh sống ngoài khu tự trị. Tuy nhiên, hồi năm 2013, chính quyền Tân Cương đã được giới chức trung ương cho phép ra tay hành động bắt giữ ông Tohti khi ông này đang sinh sống tại Bắc Kinh.

Tân Hoa Xã hôm 23/9 đưa tin ông Tohti bị kết tội “ép buộc học sinh làm việc cho trang web của mình và xây dựng một tổ chức tội phạm”.

Một số quốc gia đã lên tiếng phản đối bản án mà chính quyền Trung Quốc tuyên phạt với Giáo sư Tohti. Thậm chí, một số nước phương Tây còn cử các nhà ngoại giao tới tham dự phiên tòa nhưng họ đã bị chính quyền Trung Quốc từ chối với lực lượng an ninh dày đặc. Các phóng viên nước ngoài cũng không được phép tham dự phiên tòa này.

“Giáo sư Tohti là người kiên định ủng hộ quyền nhân quyền của người Duy Ngô Nhĩ tại Trung Quốc. Chúng tôi nhấn mạnh giới chức Trung Quốc cần phân biệt sự khác biệt giữa sự bất đồng trong hòa bình và cực đoan bạo lực”, phát ngôn viên đại sứ quán Mỹ tại Bắc Kinh nói.

Chính phủ Mỹ cũng đã lên tiếng kêu gọi Trung Quốc thả giáo sư Tohti cùng 7 sinh viên của ông này.

Nhà nghiên cứu Maya Wang thuộc tổ chức Giám sát Nhân quyền cho biết bà chưa từng ghi nhận bất cứ trường hợp người Hán nào bị buộc tội ly khai phải nhận án tù chung thân trong những năm gần đây. Tuy nhiên, giới chức Trung Quốc lại thường xuyên áp dụng những bản án hà khắc với người Duy Ngô Nhĩ đặc biệt sau vụ bạo động tại thủ phủ Urumqi năm 2009 khiến ít nhất 200 người thiệt mạng mà chủ yếu nạn nhân là người Hán. Năm 2010, phóng viên người Duy Ngô Nhĩ, Memetjan Abdulla cũng đã bị kết án tù chung thân.

“Bản án dành cho ông Tohti là dấu hiệu cho thấy chính quyền Trung Quốc ngày càng thắt chặt nền tự do dân chủ và tình hình sẽ ngày càng nghiêm trọng hơn”, bà Wang nhận định.

Nội dung được thực hiện dựa trên tham khảo nguồn tin từ tờ The New York Times. Đây là một nhật báo trực thuộc Công ty New York Times, được phong tặng tên hiệu "Bà tóc bạc" ("Gray Lady") và được xem là tờ báo danh giá (newspaper of record) và quan trọng nhất trong lịch sử Hoa Kỳ.

MINH THU (lược dịch)
Infonet