Người dân Đồng bằng sông Cửu Long quê tôi thường gọi dơi bằng cái tên kiêu hănh là “chuột bay”.
Thoạt nghe đến món “chuột bay” kh́a nước dừa chắc nhiều người trợn mắt, nhăn mặt… v́ dơi đen đúa, hôi hám và kinh dị th́ làm sao ăn được. Tuy nhiên, đây là món ăn dân dă được ưa chuộng ở miệt Tháp Mười quê tôi, đặc biệt là dân nhậu.
Trong các món được làm từ dơi như luộc, nướng, chiên… th́ món dơi kh́a nước dừa được xem là ngon nhất.
Những lần về thăm nhà, biết tôi thích món dơi kh́a nước dừa, ba tôi hay tranh thủ đêm trước bắt dơi thật nhiều để chế biến món khoái khẩu này cho tôi ăn. Món ăn th́ làm khá đơn giản, nhưng để bắt được dơi th́ thật là kỳ công.
Ở miệt Tháp Mười, người dân thường trồng lúa và cây nhăn, kể cả gia đ́nh tôi. Nhăn là thứ trái cây khoái khẩu của dơi, nên cứ vào ban đêm là chúng hay bay đi t́m ăn.
Để ngăn chặn lũ “chuột bay” phá bĩnh, người dân ở đây hay dùng lưới nhựa để bao trùm cả khu vườn nhăn, hoặc bọc các cành nhăn sai trái cho dơi khỏi tiếp cận.
Để bắt được nhiều dơi th́ trước tiên phải t́m một con dơi mồi, giống như chim mồi vậy. Ngoài ra c̣n phải có cái vợt để bắt dơi. Vợt được làm bằng một cây tre dài độ bốn mét, thẳng, đầu lớn dùng để cầm, đầu nhỏ được cặp vào hai ṿng sắt như vợt cá dưới sông và đan lưới vào (phải là lưới chài cá mới chắc ăn, v́ dơi có răng rất sắc nhọn).
Sau đó chọc cho chú dơi mồi kêu to lên, âm thanh này làm cho đồng bọn nghe thấy tưởng gặp thức ăn ngon nên bay đến tới tấp. Lúc này người cầm vợt chỉ cần lùa vào là được cả một bầy dơi béo núc.
Cứ thế, mỗi lần vợt sẽ thu được vài chục con, ít hơn cũng khoảng mười con, v́ dơi hay bay theo đàn chứ không đánh lẻ.
Sau vài lần vợt, trong giỏ đă đầy ắp với nhiều tiếng kêu chit chit nghe thật vui tai. Những con dơi sen to tṛn, mũm mĩm v́ được nuôi dưỡng bằng thứ trái cây nguyên chất sẽ được sơ chế như chuột đồng. Tức là lột bỏ da, đầu và cánh, chỉ chừa phần thân ḿnh dơi thôi. Ngoài ra cần phải bỏ hạt sạn hôi hai bên nách của dơi, nếu không sẽ phá hỏng món ngon này.
Bước kế tiếp quan trọng nhất trong quy tŕnh làm món dơi kh́a là phần ướp và kh́a. Nó đ̣i hỏi người làm phải khéo tay ướp sao cho vừa ăn và kh́a sao cho đều tay để không khét mà phải vàng hươm.
Mẹ tôi là người chế biến món này rất ngon. Mẹ thường hay làm cho ba và anh hai tôi nhậu với khách. Hoặc thỉnh thoảng ăn thịt cá ngán, mẹ làm món này để bữa ăn thêm phần đa dạng và lạ miệng.
Cũng như ướp kh́a các món khác, mẹ tôi chỉ việc cho đường, tỏi băm nhuyễn, bột ngọt, x́ dầu, ngũ vị hương… vào những chú dơi đă được sơ chế. Mẹ trộn đều và để khoảng 15-30 phút cho dơi thấm đều rồi mới đem lên bếp kh́a. Mẹ cho một ít dầu ăn lên chảo nóng, bỏ tỏi vào phi cho thơm rồi cho dơi vào chảo. Khoảng 2-3 phút sau, mẹ cho nước vào và bắt đầu kh́a.
Để được màu kh́a vàng hươm th́ cần phải chọn nước dừa xiêm hoặc nước dừa có cơm hơi cứng, như thế mới ngon ngọt và thịt dơi mau mềm (nếu dùng nước dừa non sẽ chua).
Để món kh́a không bị khét, mẹ tôi phải để cho lửa riu riu và dùng sạn đảo dơi đều liên tục, không thể bỏ đi đâu được. Khi chảo đă cạn nước, các chú “chuột bay” vàng hươm, mướt mịn, thơm phưng phức th́ có thể tắt lửa và dọn lên bàn dùng.
Món dơi kh́a được ăn kèm với nhiều loại rau sống, tùy theo sở thích của mọi người. Trên đĩa dơi kh́a, mẹ tôi không quên rải một lớp mỏng đậu phộng rang giă nhuyễn và vài cọng ng̣ rí cho đẹp mắt, góp phần làm món ăn thơm ngon hơn. Món này được dùng nóng với bánh ḿ, bún và nước mắm tỏi ớt; hoặc đơn thuần là ăn không chấm với muối tiêu chanh cũng ngon đáo để (dân nhậu rất thích kiểu này).
Ngoài món dơi kh́a nước dừa ra, thỉnh thoảng mẹ tôi c̣n làm các món luộc sả, nấu cà ri, xào lá cách… cũng không kém phần hấp dẫn.
Trong cái lạnh se se của mùa nước nổi, được quây quần bên gia đ́nh dùng món dơi kh́a nước dừa, vừa đưa tay đập muỗi thật là ấm cúng và hạnh phúc. Bữa ăn dường như bất tận khi nụ cười cứ măi nở trên gương mặt của mỗi thành viên.
Mỗi lần về thăm nhà, được ngồi nghe ba mẹ kể chuyện chế biến các món ăn từ chú “chuột bay” đến nỗi tôi đâm ra thuộc ḷng công thức. Rồi ba mẹ cứ dặn đi dặn lại cái câu nói bất hủ mà những người già thôn quê hay dặn ḍ con cháu: “Dù có đi đâu, ở đâu, ăn các món sơn hào hải vị xứ người th́ cũng đừng quên những món ăn dân dă quê ḿnh, nghe con!”. Câu nói ấy luôn là bài học không bao giờ cũ đối với những sinh viên xa nhà như tôi!
Theo NGUYỄN THANH VŨ (Báo Hậu Giang)