Đồng bằng Nam bộ vẫn còn nhiều kiến trúc cổ thanh lịch

Bạn sẽ sửng sốt khi bất ngờ khám phá ra sự tồn tại kiến trúc cổ ở vùng đồng bằng sông Cửu Long. Phần lớn các di tích còn lại bao gồm chùa, đình, và biệt thự, thể hiện phong cách hòa hợp Pháp-Việt.


Các kiến trúc này hầu hết đã được xây dựng hoặc phục hồi trong thời kỳ Pháp thuộc (thế kỷ 19-20). Mặt tiền thường theo phong cách Pháp và nội thất theo truyền thống Việt Nam và nó còn chứa đựng rất nhiều đồ cổ có giá trị nghệ thuật như tranh tường, tác phẩm điêu khắc, chạm trổ gỗ, đồ trang trí nội thất...

Chùa Phước Hưng(Chùa Hương) (xây dựng khoảng 1838-1882), Sa Đéc, Đồng Tháp. It phô trương hơn so với ngôi chùa bề thế hàng xóm là chùa Bửu Quang, chùa Phước Hưng ở Sa Đéc, Đồng Tháp có mặt tiền nghiêm trang, với ngôi chính điện đơn giản và yên tịnh lại thêm vào một sân cây cảnh tươi mát ở giữa.

Chùa Bửu Hưng (chùa Cả Cát, thế kỷ 18-20), Lai Vung, Đồng Tháp. Lần đầu tiên bước vào chính điện của ngôi chùa Bửu Hưng (chùa Cả Cát), Lai Vung, Đồng Tháp, tôi rất kinh ngạc bởi kiệt tác chạm trổ tinh xảo mạ vàng và nhiều tác phẩm điêu khắc xưa xếp hàng dọc theo tường. Đặc biệt hơn là bức tượng Phật A Di Đà ở bàn thờ chính có niên biểu thời vua Minh Mạng (1820-1841). Khu mộ bảo tháp của các vị sư trụ trì và chư tăng trong quá khứ dưới sự che chở của vườn tre uốn lượn càng gia tăng quang cảnh cổ xưa của tu viện này.

Tranh Tường Chùa Bửu Lâm (Chùa Tổ, 1986), Kiến Văn, Đồng Tháp. Sự khám phá bất ngờ nhất là các bức tranh tường của họa sĩ Thiện Tâm, người đã dạy tôi hội hoạ vào giữa thập niên 1980 khi tôi còn ở Việt Nam. Ông là một trong số những họa sĩ tài năng và sung mãn nhất chuyên vẽ tranh tôn giáo cho rất nhiều chùa ở đồng bằng sông Cửu Long, đặc biệt là tỉnh Đồng Tháp. Điều không may mà tôi biết được trong các chuyến thăm này là nhiều bức tranh tường của ông đã bị phá hủy trong quá trình xây dựng chùa mới vì bị cho là không hợp thời trang bằng phù điêu. Trên tầng hai chùa Bửu Quang toàn bộ những bức tranh tường tuyệt đẹp của họa sĩ Thiện Tâm đã không may bị quét vôi bao phủ. Tôi tin rằng người có tài năng trùng tu sẽ có thể hồi sinh lại những bức tranh tường quí giá này.

Đình Châu Phú (1922), Châu Đốc, An Giang. Vì địa điểm hẻo lánh và ít du khách lai vãng, đình Châu Phú (An Giang) may mắn được bảo quản tốt hơn và còn nguyên vẹn hơn so với chùa. Mặc dù mang kiểu dáng pha kiến trúc Pháp bên ngoài, nội thất của ngôi đình này hoàn toàn theo kiến trúc truyền thống Việt Nam điển hình của thể loại này. Giống như nhiều ngôi đình khác, đình Châu Phú cũng nằm nhìn ra con sông phía trước có lẽ cho phù hợp với nguyên tắc thiết kế phong thủy.

Đình Mỹ Phước (1889, 1903) Long Xuyên, An Giang. Ngôi đình Mỹ Phước (Long Xuyên, An Giang) đặc biệt khác thường vì có nội thất giản dị được chống đỡ bởi các cây cột cao và mảnh khảnh tạo ra một không gian rộng và yên tĩnh. Nó không giống sự sang trọng và bận rộn điển hình của nội thất trong những ngôi đình khác thường được sơn son thếp vàng rực rỡ, chạm trổ quá mức, và mang nhiều đồ trang trí chật chội.

Đình Long Thanh (1913), TP Vĩnh Long, Vĩnh Long. Tham quan ngôi đình Long Thanh (Vĩnh Long), tôi rất hài lòng khi chiêm ngưỡng trang trí thanh lịch không cầu kỳ bên trong, rất phù hợp với tuổi của nó. Thiết kế trần thấp cũng thích hợp hơn với chiều cao con người. Tuyệt vời hơn nữa là hoành phi và đồ nội thất cổ xưa đơn giản và những hàng cột trang trí liễn đối công phu. Phía sau đình đối mặt với dòng sông có khuôn viên nhiều bóng cây mát mẻ mang lại sự sảng khoái cho khách vãng lai.

Đình Định Yên (1909). Định Yên, Đồng Tháp. Miêu tả thích hợp nhất về tuyến đường đi đến ngôi đình hẻo lánh Định Yên (Định Yên, Đồng Tháp) là một chuyến dạo chơi thanh nhàn tạo cơ hội mỹ mãn để chiêm ngưỡng vùng nông thôn Việt Nam. Chắc chắn là do ít ai biết đến ngôi đình này nên kiến trúc thuần túy của nó vẫn còn nguyên vẹn, như là châu báu trong biển nhà bê tông bóng bẩy mọc lên như nấm trên toàn Việt Nam. Nội thất ngôi đình này giống như một bảo tàng đầy thân mật với đầu hiên được chạm trổ con rồng tinh vi. Đồ vật tinh tế nhất ở đây là những bức tranh cũ đầy quyến rũ thực hiện bởi bàn tay hoàn hảo của các nghệ nhân địa phương.

Đình Tân Phú Trung (1853, 1864), Tân Phú Trung, Đồng Tháp. Phải đi qua đoạn đường dài gập ghềnh mới đến được ngôi đình Tân Phú Trung, (Tân Phú Trung, Đồng Tháp). Nhìn chung ngôi đình được bảo quản tốt cũng có thể là vì ít du khách địa phương và nước ngoài. Những tác phẩm chạm trổ sơn son thếp vàng hấp dẫn, và các bức tranh địa phương giản dị chắc chắn sẽ để lại ấn tượng sâu sắc cho du khách. Như những ngôi đình khác, ngôi đình này cũng tổ chức lễ hội hàng năm đầy màu sắc văn hóa.

Biệt thự Bình Thủy (1870), Bình Thủy, Cần Thơ. Mặt tiền phong cách Pháp của biệt thự Bình Thủy (Bình Thủy, Cần Thơ) che giấu một nội thất phương Đông bên trong và hơn nữa biệt thự này có chức năng như một viện bảo tàng tư nhân. Kiến trúc và trang trí nội thất vẫn còn như ban đầu nhưng tinh tế hơn vì không có liễn đối và sơn son thiếp vàng rực rỡ thường thấy trong đình và chùa.

Biệt thự Huỳnh Thủy Lê (1895, 1917), Sa Đéc, Đồng Tháp. Kiến trúc tòa biệt thự Huỳnh Thủy Lê có thiết kế tương tự như biệt thự Bình Thủy, đặc biệt hơn là nó có một diện mạo như sơn mài do lớp sơn bóng màu đen phủ trên ván tường và cột.

Hướng dẫn tham quan Nhiều địa điểm nằm ở vùng nông thôn hẻo lánh cách xa thị trấn, đường xá ít được duy trì và cơ sở thiếu tiện nghi; vì vậy du khách nên đi xe gắn máy không nên mang theo đồ nặng và chỉ mang đồ cần thiết hàng ngày cho chuyến đi. Thường xuyên ít người lai vãng ngoại trừ một vài du khách tò mò và mạo hiểm, đình khó có cơ hội vào bên trong nên bạn phải kiên nhẫn chờ đợi người quản lý, đôi khi với một chút may mắn bạn mới có thể vào được bên trong; bạn nhớ hỏi tên địa phương của các di tích này.

Lê Hữu Phước
VNE