Xung đột Nga-Ukraine sau khi Tổng thống Trump tuyên bố nóng về 'chấm dứt chiến tranh'

[Romano]

Tổng thống Trump ngày 21/4 nói rằng Mỹ đã có “những cuộc họp rất tốt” liên quan đến Nga và Ukraine, đồng thời cho biết ông sẽ “cung cấp toàn bộ chi tiết trong vòng ba ngày tới”. Vậy tình hình hiện đang diễn biến ra sao?Theo tờ The Kyiv Independent, Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố rằng Nga và Ukraine có thể đạt được một thỏa thuận chấm dứt chiến tranh “ngay trong tuần này”, đồng thời cảnh báo rằng Washington có thể rút khỏi các nỗ lực đàm phán hòa bình nếu không có tiến triển trong thời gian tới.

Ông Trump từng cam kết đạt được thỏa thuận ngừng bắn dài hạn trong vòng 24 giờ sau khi nhậm chức. Sau đó, ông điều chỉnh mục tiêu thành 100 ngày – mốc sẽ kết thúc vào ngày 30/4.

“Sau đó, cả hai bên sẽ bắt đầu làm ăn lớn với Hợp chúng quốc Hoa Kỳ – một đất nước đang phát triển mạnh mẽ – và sẽ thu được những khoản lợi khổng lồ”, ông Trump viết trên mạng Truth Social cuối tuần qua, ám chỉ đến khả năng đạt được một thỏa thuận.

Tuyên bố này được đưa ra trong bối cảnh tờ Wall Street Journal, dẫn lời các quan chức phương Tây, cho biết Mỹ đã trình một tài liệu mật vạch rõ những nhượng bộ mà Washington sẵn sàng đưa ra để đạt được thỏa thuận với Nga – bao gồm việc công nhận việc Moskva sáp nhập Crimea là hợp pháp, và chặn Ukraine gia nhập NATO.

Tổng thống Trump ngày 21/4 nói rằng Mỹ đã có “những cuộc họp rất tốt” liên quan đến Nga và Ukraine, đồng thời cho biết ông sẽ “cung cấp toàn bộ chi tiết trong vòng ba ngày tới”.

Tổng thống Volodymyr Zelensky thì cho biết phái đoàn Ukraine sẽ tổ chức vòng đàm phán tiếp theo với các đại diện Mỹ, Anh và Pháp tại London vào ngày 23/4. Sau một cuộc điện đàm mà ông gọi là “tốt và chi tiết” với Thủ tướng Anh Keir Starmer, ông Zelensky nói rằng Kiev sẵn sàng tiến hành “theo cách xây dựng nhất có thể để đạt được một lệnh ngừng bắn vô điều kiện” và hướng tới hòa bình bền vững.

Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Quốc hội Ukraine, ông Oleksandr Merezhko, nói với tờ The Kyiv Independent rằng nếu Tổng thống Trump thực sự công nhận bán đảo Crimea là của Nga, điều đó sẽ là một “vụ bê bối lớn” và có thể làm lung lay nền tảng luật pháp quốc tế.

Một đề xuất khác từ Mỹ bao gồm biến khu vực xung quanh Nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia thành vùng trung lập, có thể do Mỹ kiểm soát, theo tờ Wall Street Journal.

Điều gì sẽ diễn ra trong tuần này?

Một tuần được cho là mang tính quyết định đối với Kiev diễn ra trong bối cảnh quan hệ Mỹ - Ukraine đang chạm đáy một lần nữa.

Sau cuộc tranh cãi căng thẳng giữa Tổng thống Zelensky, Tổng thống Trump và Phó Tổng thống JD Vance tại Phòng Bầu dục hồi cuối tháng 2, Washington đã cho thấy họ sẵn sàng gây sức ép lên Kiev, bằng cách tạm thời cắt viện trợ quân sự và ngừng chia sẻ thông tin tình báo với Ukraine.

Trong khi đó, Mỹ không thể hiện ý định gây sức ép với Nga, và vẫn tiếp tục nỗ lực thúc đẩy một lệnh ngừng bắn có sự đồng thuận từ cả hai phía.

Các cuộc đàm phán tại Paris ngày 17/4 – cuộc gặp cấp cao đầu tiên giữa các quan chức Ukraine, châu Âu và Mỹ kể từ khi Tổng thống Trump nhậm chức – sẽ được tiếp nối bằng một vòng đàm phán khác tại London.Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio cùng các đặc phái viên Steve Witkoff và Keith Kellogg được cho là sẽ tham gia vòng đàm phán ở London.

Phát biểu ngày 18/4, ông Rubio cho rằng thời gian không còn nhiều và Mỹ phải tập trung vào các ưu tiên khác – nhấn mạnh rằng cuộc xung đột tại Ukraine là “không phải cuộc chiến của chúng ta”. Ông nói Mỹ cần xác định “rất nhanh, và tôi đang nói đến trong vài ngày tới” liệu có khả năng đạt thỏa thuận trong vài tuần tới hay không.

“Chúng tôi sẽ không tiếp tục bay khắp thế giới và tổ chức hết cuộc họp này đến cuộc họp khác nếu không đạt được tiến triển”, Ngoại trưởng Rubio nói với báo giới.

Tình hình chiến sự hiện nay ra sao?

Trong lúc Mỹ gia tăng sức ép với Ukraine, quân đội Nga đang cố gắng thực hiện một chiến dịch tấn công mùa Xuân trên nhiều hướng nhằm vào lực lượng Ukraine đang kiệt quệ và thiếu nhân lực.

Tuy nhiên, những đợt tấn công gia tăng này không mang lại kết quả đáng kể. Quân đội Nga chỉ giành được một số lợi ích nhỏ trong tháng qua và buộc lực lượng Ukraine rút khỏi phần lớn khu vực tỉnh Kursk của Nga.

Các lực lượng Nga cũng đang gia tăng nỗ lực đẩy lùi quân Ukraine khỏi những khu vực còn lại ở Kursk, đồng thời tìm cách tấn công sang các vùng biên giới của tỉnh Sumy – theo Tổng tư lệnh quân đội Ukraine Oleksandr Syrskyi cho biết ngày 21/4.“Chiến sự ác liệt vẫn tiếp diễn tại tỉnh Sumy gần biên giới quốc gia, cũng như trên lãnh thổ Liên bang Nga”, ông Syrskyi viết.

Dù vậy, chiến tuyến gần như không thay đổi trong vài tuần gần đây. Chưa rõ Ukraine có thể trụ vững bao lâu trước một đợt tổng tấn công mới của Nga, trong bối cảnh tình trạng thiếu nhân lực và vật lực ngày càng trầm trọng.

Châu Âu có thể cứu Ukraine không?

Nếu Mỹ lại cắt viện trợ quân sự và ngừng chia sẻ tình báo, câu hỏi đặt ra là liệu châu Âu – vốn đang ngày càng chia rẽ – có thể lấp đầy khoảng trống đó hay không.

Châu Âu đã kêu gọi tăng cường năng lực sản xuất quốc phòng trên toàn lục địa, nhấn mạnh rằng Nga đang sản xuất vũ khí vượt xa tổng công suất của toàn bộ châu Âu cộng lại. Tuy nhiên, các nhà sản xuất vũ khí châu Âu vẫn bày tỏ nghi ngờ, nói rằng việc tăng sản lượng cần có thời gian và phụ thuộc vào ý chí chính trị.

Ngoại trưởng Mỹ Rubio cũng chưa nói rõ liệu Mỹ có hoàn toàn cắt đứt viện trợ cho Ukraine nếu không đạt được thỏa thuận hòa bình trong tuần này hay không.

Sau khi Mỹ tạm ngừng viện trợ quân sự và chia sẻ tình báo, các nhà lãnh đạo châu Âu đã thể hiện sự đoàn kết với Kiev. Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen nói trong cuộc phỏng vấn với báo Die Zeit (Đức) ngày 15/4 rằng châu Âu cần thể hiện khả năng “kiên định lâu dài”, vì các nước NATO hoặc EU có thể bị tấn công trong tương lai.

Trong chuyến thăm Kiev hồi tháng 3, Thủ tướng Anh Starmer khẳng định Vương quốc Anh sẽ đồng hành với Ukraine “chừng nào còn cần thiết”. Tổng thống Pháp Emmanuel Macron – người đã kêu gọi các biện pháp cứng rắn nhằm “buộc Nga ngừng bắn” – hồi tháng 3 cũng cam kết sẽ tăng cường hỗ trợ Ukraine. Các nhà lãnh đạo châu Âu vẫn đang tích cực họp bàn để đưa ra các bảo đảm an ninh tiềm năng cho Ukraine kể từ khi Tổng thống Trump thúc đẩy đàm phán hòa bình từ giữa tháng 2.

Ukraine nghĩ gì về nỗ lực hòa bình của Mỹ?

Trong khi các cuộc đàm phán do Mỹ dẫn đầu vẫn tiếp tục bất chấp nhiều trở ngại, Ukraine đã nêu rõ “lằn ranh đỏ” của mình.

Tờ Independent dẫn lời các quan chức cấp cao Ukraine cho biết, Kiev yêu cầu Nga không được chiếm thêm bất cứ lãnh thổ nào của Ukraine; phải thiết lập các bảo đảm an ninh quốc tế nhằm ngăn Nga vi phạm thỏa thuận ngừng bắn; đồng thời phải trả lại các thường dân Ukraine – bao gồm cả trẻ em – mà Kiev cho là bị bắt cóc và giam giữ trái phép.

Chính quyền Ukraine nhiều lần khẳng định họ sẽ không công nhận bất kỳ vùng lãnh thổ nào của Ukraine là của Nga – bao gồm cả Crimea.

Gần đây, Tổng thống Nga Vladimir Putin nói rằng ông đã ra lệnh ngừng bắn nhân dịp Lễ Phục sinh, bắt đầu lúc 6 giờ chiều ngày 19/4 và kéo dài 30 tiếng. Tuy nhiên, sau đó cả hai phía đã đổ lỗi lẫn nhau vi phạm nghiêm trọng lệnh ngừng bắn.

Hiện tại, Ukraine vẫn rất dè chừng trước bất kỳ thỏa thuận ngừng bắn nào với Nga. Một mối lo lớn khác là ai sẽ giám sát lệnh ngừng bắn này, vì Moskva gần như chắc chắn sẽ phản đối việc triển khai binh sĩ NATO quá gần biên giới của họ. Các quan chức châu Âu đã cảnh báo về một thỏa thuận hòa bình vội vàng, điều khiến các quốc gia vùng Baltic không khỏi lo ngại.

Bên cạnh đó, việc Tổng thống Trump đột ngột xoay chiều chính sách với Ukraine cũng đã làm dấy lên những lo ngại sâu sắc về tương lai an ninh quốc tế, đặc biệt nếu Mỹ thực sự công nhận Crimea là lãnh thổ của Nga. Hôm 19/4, hãng tin Bloomberg dẫn nguồn những người am hiểu vấn đề cho biết, Mỹ có thể công nhận Crimea là lãnh thổ của Nga như một phần trong thỏa thuận hòa bình tiềm năng giữa Moskva và Kiev. Tuy nhiên, các nguồn tin cũng nói rằng Nhà Trắng chưa đưa ra quyết định cuối cùng về vấn đề này.