Theo như tầng lớp trung lưu của Trung Quốc, những người từng lạc quan và tự tin, đang đánh mất dần vị thế và trong nhiều trường hợp, đang quay trở lại cảnh nghèo đói. Là bức tranh kinh tế phản ánh một câu chuyện buồn đối với tầng lớp trung lưu này từ sức nặng của các bằng chứng cho thấy một câu chuyện buồn về sự suy thoái ở Trung Quốc.
Người dân đi bộ trong một trung tâm mua sắm ở Bắc Kinh, Trung Quốc, vào ngày 15/6/2023. (Ảnh: WANG ZHAO/AFP qua Getty Images)
Không có một thước đo nào có thể tóm tắt t́nh h́nh, nhưng sức nặng của các bằng chứng cho thấy một câu chuyện buồn về sự suy thoái ở Trung Quốc. Tầng lớp trung lưu của Trung Quốc, những người từng lạc quan và tự tin, đang đánh mất dần vị thế và trong nhiều trường hợp, đang quay trở lại cảnh nghèo đói.
Vấn đề này đặt ra cho chính quyền Trung Quốc một vấn đề nghiêm trọng. Nó để lại ấn tượng rằng giới lănh đạo đất nước này đă không giữ được lời hứa ngầm với người dân Trung Quốc, trong đó người dân sẽ lặng lẽ chấp nhận bị cai trị, chừng nào chính quyền Trung Quốc c̣n mang lại cho họ sự thịnh vượng.
Cho đến nay, công chúng đă có cách tiếp cận thụ động đối với t́nh h́nh, cắt giảm chi tiêu và cố gắng, bất chấp mọi khó khăn, để xây dựng lại sự giàu có. Nếu mọi thứ trở nên cực đoan, không thể biết người dân Trung Quốc sẽ phản ứng như thế nào. Rốt cuộc, đă có bạo lực đáng kể bùng phát trong cuộc suy thoái năm 2009.
Nguyên nhân chính của vấn đề là cuộc khủng hoảng bất động sản đang diễn ra ở Trung Quốc. Nó đă tàn phá nền kinh tế và tài chính của Trung Quốc từ năm 2021, thời điểm nhà phát triển bất động sản nhà ở khổng lồ Evergrande tuyên bố rằng họ không thể thực hiện các nghĩa vụ tài chính của ḿnh. Những gián đoạn tài chính do sự cố này và một số sự cố khác xảy ra trong những năm sau đó đă làm chậm tốc độ xây dựng và mua nhà.
Điều quan trọng hơn đối với tầng lớp trung lưu là những vấn đề này làm giảm giá trị của những ngôi nhà hiện có, vốn là nguồn tài sản chính của hộ gia đ́nh của hầu hết người dân Trung Quốc, đặc biệt là tầng lớp trung lưu. Ví dụ, vào tháng 12 năm ngoái, giá trung b́nh của một căn nhà hiện có tại 70 thành phố vừa và lớn của Trung Quốc đă giảm 6,3% so với năm trước, mức giảm mạnh nhất kể từ khi dữ liệu bắt đầu được ghi nhận vào năm 2011.
Có lẽ bằng chứng đáng chú ư nhất đến từ bản báo cáo gần đây của bộ tài chính Trung Quốc về khoản thu thuế thu nhập của Bắc Kinh. Các biên lai thuế thu nhập cá nhân trong tháng 1 và tháng 2, giai đoạn gần đây nhất có dữ liệu, chỉ ra tổng số tiền khoảng 362,2 tỷ CNY (nhân dân tệ) (45,1 tỷ USD). Con số đó thấp hơn 16% so với mức của năm 2023. Một chi tiết c̣n đáng chú ư hơn nữa là lời giải thích của bộ về lư do khoản thu này giảm. V́ những cá nhân kiếm được dưới 100.000 CNY một năm về cơ bản không phải trả thuế thu nhập cá nhân, nên sự sụt giảm trong khoản thu thuế thu nhập cá nhân phản ánh sự dịch chuyển của các hộ gia đ́nh sang mức thu nhập dưới ngưỡng này. Và v́ con số thu nhập hàng năm 100.000 CNY này cũng đánh dấu mức thấp nhất mà xă hội Trung Quốc coi là tầng lớp trung lưu, nên sự sụt giảm về khoản thu thuế thu nhập cá nhân cũng phản ánh có bao nhiêu người đă rời khỏi vị thế được nhiều người ao ước này.
Dữ liệu do Bloomberg News thu thập về mức lương khởi điểm của người Trung Quốc cũng kể một câu chuyện buồn tương tự. Mức lương khởi điểm đă giảm 1,3% trong quư IV năm 2023, giai đoạn gần đây nhất có dữ liệu. Đó là quư thứ 3 liên tiếp con số này giảm. Dữ liệu tiền thưởng thậm chí c̣n đáng thất vọng hơn, giảm trung b́nh khoảng 17,5% so với năm trước. Tiền thưởng thậm chí c̣n giảm nhiều hơn nữa trong lĩnh vực Internet và viễn thông, 27%, và thậm chí lại c̣n giảm hơn nữa trong lĩnh vực tài chính, 35%.
Dựa trên những thông tin như vậy, không có ǵ ngạc nhiên khi doanh số bán hàng xa xỉ đă giảm mạnh. Gucci báo cáo rằng doanh số bán hàng tại Trung Quốc của hăng đă giảm 20% trong quư so với mức của một năm trước. Xuất khẩu đồng hồ Thụy Sĩ sang Trung Quốc đă giảm 25% so với số liệu của năm trước. Các nhà hàng cao cấp ở Trung Quốc cũng báo cáo mức giảm tương tự, đặc biệt là v́ lượng khách hàng đă tăng lên ở những nhà hàng thấp cấp hơn. Trong một câu chuyện khác, lượng hàng tồn kho đàn piano cũ đă tăng cao đến mức gây áp lực giảm giá đáng kể. Một cây đàn piano trong nhà là dấu hiệu của tầng lớp trung lưu; t́nh trạng dư thừa hàng tồn kho này cho thấy có bao nhiêu người đă phải rời bỏ tầng lớp này.
Không có ǵ trong bức tranh này mang lại sự khích lệ ở mức độ tối thiểu cho triển vọng kinh tế của Trung Quốc. Đối với tầng lớp trung lưu, vốn đang ở trong một trạng thái thật tồi tệ, xu hướng chính là ngồi ở nhà, cắt giảm chi tiêu và cố gắng xây dựng lại quỹ tiền tiết kiệm. Đối với ông Tập Cận B́nh và giới lănh đạo Trung Quốc, những người đă ngầm hứa với người dân Trung Quốc về sự thịnh vượng, bức tranh đáng lo ngại này ít nhất cũng tạo ra sự bất an cho họ.