Hơn 1 tỷ người đang mắc căn bệnh này

[sunshine1104]

Các chuyên gia đều đồng ý đây là hiện tượng đáng báo động xảy ra trên khắp thế giới, thay vì ở các nước giàu có nhưng trước đây.

Theo một nghiên cứu mới được công bố hôm 29/2 của tạp chí The Lancet, năm 2022, toàn cầu có hơn một tỷ người phải sống chung với bệnh béo phì, trong đó có 880 triệu người lớn và 159 triệu trẻ em.

Theo tiến sĩ Majid Ezzati, tác giả chính của nghiên cứu, trước đây, Liên đoàn Béo phì Thế giới ước tính toàn cầu sẽ có một tỷ người mắc bệnh béo phì vào năm 2030. Tuy nhiên, thế giới đã đạt tỷ lệ này sớm hơn 8 năm.

"Chúng tôi thực sự ngạc nhiên trước tốc độ này", ông cho biết.

Kể từ năm 1990, tình trạng thừa cân đã tăng gấp đôi ở người lớn và gấp 4 lần ở trẻ em 5-19 tuổi. Trong vòng 32 năm, tỷ lệ béo phí tăng 5,2% đối với các trẻ em gái và 7,2% đối với các trẻ em trai. Ở phụ nữ và cả nam giới, tỷ lệ này tăng lên gần 10% cùng kỳ.

Tonga, Samoa thuộc Mỹ và Nauru là những quốc gia có tỷ lệ béo phì cao nhất với hơn 60%.

“Trước đây, chúng ta từng nghĩ béo phì là vấn đề của người giàu. Giờ đây, nó lại là một vấn đề của thế giới”, tiến sĩ Francesco Branca, Giám đốc Ban Dinh dưỡng và An toàn Thực phẩm của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), nhận định.

Theo tiến sĩ Ezzati, trong quá trình nghiên cứu, các nhà khoa học đã rất ngạc nhiên khi phát hiện ra không có quốc gia công nghiệp lớn nào, trừ Mỹ, nằm trong danh sách đứng đầu các quốc gia có tỷ lệ béo phì cao nhất năm 2022.

Với ông, đây là một sự thay đổi lớn so với lần nghiên cứu gần nhất hồi 2017. Tại thời điểm đó, Mỹ, Canada, Australia, New Zealand và Anh nằm trong nhóm hàng đầu về tỷ lệ béo phì.

Trước tình trạng đáng báo động này, tiến sĩ Tedros Adhanom Ghebreyesus, Tổng giám đốc WHO, cho biết nghiên cứu mới này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc ngăn ngừa và kiểm soát bệnh béo phì, từ độ tuổi trẻ em đến giai đoạn trưởng thành. Trong đó, chế độ ăn uống, hoạt động thể chất và chăm sóc đầy đủ khi cần thiết đóng vai trò quan trọng.

Tổng giám đốc WHO kêu gọi các chính phủ hành động để đạt được các mục tiêu toàn cầu về hoạn chế béo phì dưới sự tham mưu của WHO và cơ quan y tế công cộng từng nước.

Thừa cân và béo phì được WHO định nghĩa là tình trạng tích tụ mỡ bất thường hoặc quá mức gây nguy hiểm cho sức khỏe.

Chỉ số khối cơ thể (BMI) trên 25 được coi là thừa cân và trên 30 là béo phì. Hiện nay, béo phì đã phát triển thành "đại dịch" với hơn 4 triệu người chết mỗi năm vào năm 2017, kéo theo gánh nặng bệnh tật toàn cầu.

Nhìn ông anh tôi gấp một miếng thịt heo kho tàu [1] đầy mỡ và thưởng thức một cách ngon lành làm tôi … ái ngại. Với cách ăn uống như vậy mà anh, cũng như bao nhiêu người ở miệt quê tôi, không hề mập, nếu không muốn nói là hơi ốm.
Những ngày Tết này, đi đâu cũng thấy nồi thịt heo kho tàu (kho nước dừa) với những miếng thịt ba rọi bên cạnh dĩa dưa giá và củ kiệu như mời gọi. Hồi xưa, tôi cũng thích ăn món này lắm vì nó … ngon. Nhưng sau này, tôi hơi ngán mỡ. lí do là lí thuyết 'chánh thống' được giảng dạy trong các trường y trên thế giới cho rằng ăn nhiều chất béo/mỡ làm cho chúng ta mập/béo phì. Mà, mập thi sẽ dẫn đến nhiều vấn đề sức khoẻ khác. Có thể nói rằng, ngày nay chúng ta sợ mỡ hơn cả sợ Thượng Đế. Nhưng theo tác giả Gary Taubes qua cuốn sách Why We Get Fat thì lí thuyết này sai.
Lí thuyết ‘chánh thống’
Các nhà nghiên cứu nghĩ rằng béo phì là một "rối loạn cân bằng" - năng lượng thu nhận nhiều hơn năng lượng tiêu hao. Ý nghĩa là nếu chúng ta ăn uống nhiều chất mỡ (như thịt heo kho tàu / nước dừa) thì sẽ dẫn đến mập / phì. Do đó, trong một thời gian dài, công chúng rất sợ chất mỡ / béo.
Xin nói thêm rằng không phải ai cũng được thuyết phục bởi lí thuyết này. Nhà dinh dưỡng học lừng danh của ĐH Harvard Walter Willett từng khẳng định rằng ăn nhiều chất mỡ không làm cho chúng ta béo phì [2].
Một lí thuyết khác là do gen: người mập mang trong người những gen khiến cho họ ăn uống thái quá, kể cả ăn nhiều chất béo. Ăn uống thái quá dẫn đến tích luỹ năng lượng dưới dạng mô mỡ thay vì sử dụng chúng theo cách tích cực hơn.
Đó là cách giải thích chánh thống, còn gọi là CICO (calories in, calories out).
Lí thuyết ‘mới’
Một thuyết khác cho rằng mập hay béo phì là hậu quả của rối loạn hormone và chuyển hóa. Tình trạng rối loạn này được kích thích bởi lượng carbohydrate trong khẩu phần ăn uống của chúng ta. Lí thuyết này cho rằng chúng ta trở nên béo phì vì các loại carbohydrate, đặc biệt là đường và tinh bột dễ tiêu hóa.
Hậu quả của ăn uống nhiều carbohydrate và đường làm cho cơ thể chúng ta kháng insulin. Kháng insulin là 'thủ phạm' của béo phì.

Nói cách khác, lí thuyết ‘mới’ cho rằng chúng ta mập lên không phải vì chúng ta ăn quá nhiều calorie hoặc tiêu thụ quá nhiều chất béo (như thuyết ‘chánh thống’ nói), mà là do chúng ta tiêu thụ quá nhiều carbohydrate, gây ra một sự mất cân bằng hormone, làm cho calorie bị giam giữ trong mô mỡ của chúng ta.

Lí thuyết này thật ra không mới vì nó có nguồn gốc từ Đức và Áo trước Thế chiến thứ II.

Người làm sống lại lí thuyết ‘mới’ là Gary Taubes, một kí giả khoa học lừng danh của tờ New York Time. Ông chuyên viết về các đề tài khoa học và y khoa. Ông là tác giả của những cuốn sách như 'Good Calories, Bad Calories', 'Why We Get Fat: And What to Do About It', 'The case against sugar'. Mặc dù những cuốn sách này viết cho đại chúng, nhưng được các đại học dùng để giảng dạy cho sinh viên. Đó là những cuốn sách với tài liệu khoa học dồi dào, lí luận mạch lạc và chặt chẽ, và cách viết dễ hiểu. Ngay cả giới khoa học và bác sĩ cũng hiếm có người có khả năng sưu tập dữ liệu và diễn giải rõ ràng như Gary Taubes.
Trong cuốn Why We Get Fat ông lí giải rằng chúng ta đã hiểu lầm về nguyên nhân của béo phì. Ông lí giải rằng ăn uống thái quá không làm cho chúng ta béo phì, cũng như việc ăn uống thái quá không khiến trẻ con tăng chiều cao nhiều hơn.
Ông lí giải ngược lại: Chúng ta ăn uống thái quá là do chúng ta bị béo phì. Nói cách khác, béo phì làm cho chúng ta ăn uống thái quá, chớ không phải ăn uống thái qúa làm cho chúng ta mập.
Đó là một phát biểu quan trọng vì nếu đúng nó làm thay đổi nhận thức của chúng ta về béo phì, làm chuyển hướng phòng ngừa và điều trị bệnh béo phì và tiểu đường.

Nếu lí thuyết mới đúng thì chúng ta phải hạn chế ăn bánh mì, khoai, bia, tinh bột và đường.

Một nhóm nghiên cứu ở Đại học Harvard hợp tác với Gary Taubes đang làm một nghiên cứu để kiểm định lí thuyết béo phì là do kháng insulin [3].
Mấy ngày qua ở miệt quê tôi cũng ‘nhập gia tù tục’. Tới nhà nào cũng nạp vào vài miếng thịt ba rọi kho tàu và dưa củ kiệu ��. Để xem vài tuần sau nó sẽ gây hậu quả tăng cân như lí thuyết chánh thống phát biểu.
——
PS: Cuốn Why We Get Fat tuy viết cho độc giả ngoài khoa học, nhưng nguồn tài liệu khoa học hết sức dồi dào và được trình bày một cách logic. Cuốn sách được nhiều nhà khoa học (kể cả Harvard ‘guru’ về béo phì là Walter Willett) khen. Nhưng cũng có vài người cho rằng cái lí thuyết ăn nhiều carbohydrate dẫn đến mập là sai.
[1] Không rõ món thịt ba rọi kho nước dừa (‘kho tàu’) xuất phát từ đâu nhưng nó khá giống với món thịt kho nổi tiếng Tô Đông Pha. Món thịt kho Đông Pha tương truyền rằng do nhà thơ Tô Đông Pha chế ra vào thế kỉ 11 bên Tàu. Ông cũng dùng thịt ba rọi nhưng ướp với rượu vàng (hoàng tủ) để miếng thịt có màu nâu đỏ. Tôi có lần ăn món này ở Sài Gòn, cũng ngon nhưng khó nói ngon hơn món thịt heo kho nước dừa. Ở miền Tây, người ta kho thịt ba rọi với nước dừa, ngon một cách đậm đà.
[2] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12566139
[3] Dietary fat: From foe to friend?,” David S. Ludwig, Walter C. Willett, Jeff S. Volek, Marian L. Neuhouser, online in Science, November 15, 2018, doi: 10.1126/science.aau2096

Xin lổi nhe. Tui qua Mỷ hồi 16 tuổi, chỉ học đến lớp 9 thôi (tại vì gia đình loại "tư sản mại bản" ), hơn 45 năm rồi. Hình như chử "lý do", chứ không phải "lí do", "lý thuyết", chứ không phải "lí thuyết"

Originally Posted by steve_tiger_03

Xin lổi nhe. Tui qua Mỷ hồi 16 tuổi, chỉ học đến lớp 9 thôi (tại vì gia đình loại "tư sản mại bản" ), hơn 45 năm rồi. Hình như chử "lý do", chứ không phải "lí do", "lý thuyết", chứ không phải "lí thuyết"

Chuyện này bạn nên lên Google hỏi đi, vì họ chỉ dịch theo tiếng Việt "mới", tuy khá họm hĩnh và lố bịch, nhưng họ không thể làm gì khác vì là ngôn ngữ "chính thức" của một quốc gia được quốc tế công nhận. Bây giờ thiên hạ khắp nơi nghe thấy đã quen lâu rồi, ít còn bị "trái tai gai mắt" nữa, tuy rằng trang mạng của đảng và nhà nước ta có cho chỉnh sửa lại đôi chút, ví dụ lúc trước họ dùng chữ "bộ đội", nay thì xài chữ "quân nhân", nghe có hơi lạ tai nhưng cũng tạm ổn, hợp lý và bớt phần "sống sượng" hơn!!! Dĩ nhiên còn nhiều chữ khác nữa nhưng không thể nói ra đây hết được một lần!