Việc mở một business, hay tiệm, ắt không c̣n quá xa lạ với nhiều người Việt Nam ở hải ngoại. Nhưng việc chia sẻ kinh nghiệm cụ thể, th́ ḿnh không thấy mấy bài. Ḿnh chia sẻ ở đây, viết dài quá sợ tốn tài nguyên mạng và thời gian của mọi người nên chắc chỉ nói ư chính thôi, mời các bạn tham khảo.
I. Điều Kiện Tiên Quyết: ĐỌC! - Trước khi cầm viết lên kí vào ǵ đó, ḿnh buộc ḿnh phải nhẩm đi nhẩm lại câu “bút sa gà chết” ít nhất 3 lần. Nhiều người cầm bản hợp đồng dài dằng dặc tiếng Anh từ đầu tới cuối ngại, đọc lướt qua hay nghĩ thầm: “Bọn này làm ăn lâu năm uy tín chắc chả lừa ḿnh”, và kí. No. A BIG NO! Nếu không đọc và hiểu hết, th́ trả tiền cho một văn pḥng nào đó dịch hay xem lại cho. Bởi một khi đặt bút kí vào hợp đồng rồi là sẽ dính vào đó lâu dài.
Điều cần xem nhất khi kí hợp đồng, đầu tiên là khoản tiền hàng tháng, kế đó thời hạn hợp đồng, điều kiện gia hạn hợp đồng, khoản tiền sau mỗi năm liệu có tăng… Có một khoản mọi người hay xem lướt qua, là điều kiện để sublease (cho người khác thuê lại nếu ḿnh làm ăn không tốt, hay share bớt diện tích văn pḥng). Cái này ban đầu khi làm, ḿnh hay không để ư, v́ mở công ty ai lại nghĩ tới ngày ế phải sang lại hay chia một phần cho business khác. Nhưng again, hỏi trước và rơ ràng, sau chỉ có lợi không hại.
II. Khi Nào Th́ Sẵn Sàng Mở Tiệm?
Theo kinh nghiệm của ḿnh (mở gần 10 tiệm, thành công có, thất bại cũng có), câu hỏi này xoay quanh hai ư trả lời chính:
1. Tài Chính
2. Công Sức
1. Tài Chính
Tài chính, phải đủ cover trong trường hợp xấu nhất. Đừng tính toán rằng ḿnh mở tiệm ra, sẽ thu được bằng này, bằng kia, trừ vào tiền tiệm. Ḿnh khi tính toán lên kế hoạch mở tiệm mới, toàn tính tới trường hợp giả sử trong ṿng 6 tháng, hoàn toàn không thu được khách nào, th́ tiền ḿnh đủ “chống cự” không? Nếu câu trả lời là KHÔNG, th́ theo ḿnh nên dời lại kế hoạch cho tới khi kiếm đủ tiền.
Đối với ai đă có tiệm rồi, muốn mở thêm tiệm nữa th́ đơn giản hơn: chỉ cần xem tiệm cũ có kiếm đủ tiền để trả cho lỗ tiệm mới không. Cái này mỗi người, tuỳ vào độ mạo hiểm sẽ có câu trả lời khác nhau. Con số ḿnh tự đề ra là 2/3. Nếu lời tiệm cũ đủ trả cho 2/3 chi phí tiệm mới (trong trường hợp không kiếm được khách), th́ ḿnh làm.
Thật ra, mọi thứ cũng không quá đáng sợ và bi đát. Khi đăng kí business, nên xem kĩ và chọn loại business nào để khi phá sản không ảnh hưởng đến cá nhân ḿnh (LLC). Business là phải mạo hiểm, nhưng biết điều này cũng khiến ḿnh an tâm hơn xíu. Trường hợp xấu nhất, khai phá sản là xong, dù chẳng ai muốn…
2. Công Sức
Có mở tiệm rồi mới thấy, công sức bỏ ra là khoản “hi sinh” và “đầu tư” lớn nhất. B́nh thường đi làm cho tư bản, ngày 6 tiếng, 8 tiếng… là xong. Lái xe về nhà ăn tối xong, mở Netflix coi hay đánh vài trận game, không phải lo lắng ǵ. Mở tiệm rồi xem như chết dính với nó cả ngày lẫn đêm.
Tiệm làm ăn tốt, nhanh có lời để mướn người th́ c̣n đỡ. Nhiều tiệm mở ra (như ḿnh ban đầu bị) một thời gian dài chưa kiếm được, thân làm chủ phải lấy công làm lời, cái ǵ cũng phải làm, từ việc đi sớm về khuya, đến làm những việc chân tay như quét dọn, sơn tường, khuân vác…
Ḿnh hơi mạo hiểm khi mở tiệm đầu tiên mà không xem xét tới vấn đề này, cứ nghĩ ḿnh sức trẻ sợ quái ǵ. Thành ra có một thời điểm hầu như chỉ cắm đầu làm, nhiều lúc thâu đêm suốt sáng, không c̣n thời gian tận hưởng cuộc sống, dẫn đến tâm lư khá trầm xuống và stress nặng.
III. Khi Mở Tiệm Cần Làm Những Ǵ?
Đầu tiên, những ǵ muốn thay đổi với tiệm, th́ tốt nhất là làm ngay từ khi bắt đầu mở tiệm. Đừng để suy nghĩ: “thôi cứ vô làm, từ từ sửa sau” ngóc lên làm chủ đạo. Sau khi đă dọn vô, đồ đạc đầy nhóc rồi, th́ chắc chắn động lực để sửa chữa, cải tạo tiệm sẽ giảm đi vài chục lần.
Thường ḿnh khi mở tiệm, việc đầu tiên là đặt bảng hiệu. Bảng hiệu như khuôn mặt của tiệm. Tiệm mới mà không có bảng hiệu khang trang th́ chả mấy ai vào. Kế tiếp là sơn lại tường, thiết kế lại bên trong theo ư ḿnh muốn. Những đồ cũ chủ trước để lại, trừ khi c̣n thật mới và tốt, c̣n không th́ cứ vứt đi mua đồ mới, vừa nh́n đẹp mắt, vừa xài được bền lâu hơn, khỏi nghĩ tới chuyện thay.
Nhân công bên này mắc, nên nhắm ǵ làm được th́ cứ học mà làm. Nhất là mấy bạn nam, những việc như sửa điện, lắp bảng exit, open, sơn tường, đóng kệ… nên tranh thủ lúc này học luôn, sẽ rất có ích cho tương lai sau này. Hầu như 90% các việc sửa chữa ban đầu trong tiệm là bọn ḿnh làm hết, khi nào quá phức tạp, cần máy móc và kĩ thuật chuyên dụng… mới đi thuê người ngoài. Google và Youtube là miễn phí mà!
IV. Làm Sao Để Hút Khách Ngày Đầu?
First impressions last. Khách hàng mới rất thiếu kiên nhẫn, và tâm lư chung chưa đủ biết ḿnh để “tha thứ” các lỗi lầm. Một lỗi lớn với khách hàng cũ có thể khiến họ mất vui, nhưng chưa đến mức bỏ đi; một lỗi nhỏ tưởng chừng vô cùng vớ vẩn, với khách hàng mới, có thể dù họ bên ngoài cười xởi lởi, nhưng họ sẽ không bao giờ trở lại. Business chạy khoảng thời gian đầu, phải đảm bảo mọi thứ diễn ra thuận lợi. Nếu chưa đảm bảo được, nghĩa là chưa sẵn sàng.
Khách chỉ có vài giây ấn tượng ban đầu để đi đến quyết định (cuốn sách Blink của Malcolm Gladwell giải thích việc này khá hay). Nên nếu bạn chạy quảng cáo trên social media, th́ hăy chắc chắn rằng khi khách click vào để đến trang chủ của bạn, trong ṿng 3 giây đầu khách phải thấy ấn tượng, không th́ đại đa số khách sẽ nhấn close tab ngay. Chạy slot quảng cáo radio th́ phải gây được sự chú ư, ṭ ṃ trong khách ở tầm 3 câu đầu. Tới câu thứ 4 nếu vẫn chán ̣m, th́ không một ai buồn mà nghe hết.
Quay lại ư trên. Quảng cáo, dĩ nhiên cần, nhưng quảng cáo cần một, th́ làm cách nào để khách quay trở lại cần thiết gấp mười. Khách tới v́ quảng cáo, nếu không vừa ư và bỏ đi, th́ lần sau quảng cáo bao nhiêu lần, khách cũng sẽ không tới.
V. Những Kinh Nghiệm Ngoài Lề Khi Deal Với Landlord
Có một câu cũ mà vẫn xài được tới giờ: In a negotiation, never make the first offer. Nhưng để đạt được khả năng “tỉnh” chờ họ đưa con số trước rồi ḿnh trả giá, th́ phải t́m hiểu kĩ:
1. Vị trí đó có “hot” không? Cách tốt nhất là đi hỏi “hàng xóm”. Ví dụ, suite đó đă để 5 tháng chưa ai thuê, nghĩa là landlord nhiều khả năng sẽ chấp nhận cho ḿnh ưu đăi. Ḿnh hay quan niệm: nếu chỗ đó cho thuê được th́ đă cho thuê được rồi, không phải v́ ḿnh chậm vài ngày mà hụt mất. Nên đừng sốt ruột mà quyết định vội.
2. Building đó hút khách không? Nên đậu ĺ xe ở đó để t́m hiểu các ngày và thời gian khác nhau trong tuần. Nhiều khi Chủ Nhật sáng đông, không có nghĩa là ngày thường trong tuần cũng đông. Business không thể chỉ sống nhờ vào sáng Chủ Nhật, có đúng không nhỉ?
3. Hơi nhẫn tâm, nhưng làm ăn là làm ăn, nếu sang lại lease của ai, th́ có nghĩa là người cần sang lại muốn dứt để đi càng nhanh càng tốt, không tranh thủ kiếm chút lợi ích th́ c̣n chờ đến khi nào? Dĩ nhiên, đừng quá chèn ép hay đẩy người ta đến đường cùng, dù sao cũng là đồng hương, sau này ra đường t́nh cờ gặp c̣n nh́n mặt nhau bắt tay chào. Nhưng nên gắng deal thêm, v́ nhiều khả năng ḿnh sẽ “thê thảm” c̣n hơn họ khi này. Ḿnh hay deal xin chủ cũ “trả giúp” tháng đầu tiền thuê tiệm trong khi đang ế.
4. Counter landlord th́ thường chỉ xoay quanh 2 yếu tố: giảm thời gian xuống càng ít càng tốt (dại ǵ ôm vào người cái lease 5 năm trong khi ḿnh có thể kí chỉ 3 năm); tiền lease th́ chắc khó giảm v́ nó thuộc quy định của công ty họ, nhưng nên xin họ miễn phí tầm 2 tháng đầu, v́ lí do phải dọn vào, sửa sang lại tiệm, khách ế.
5. Chú ư inspect để yêu cầu sửa chữa trước khi move vào. Những khoản “nhỏ” như sửa trần dột, bóng đèn… thường landlord sẽ đồng ư sửa cho ḿnh. Thậm chí đa phần landlord chấp thuận mở rộng cửa để hàng hoá ra vào dễ cho bọn ḿnh miễn phí.
6. Đọc kỹ hợp đồng.
VII. Kết Luận
Việc mở tiệm là quyết định trọng đại, và mỗi người, mỗi ngành, mỗi nơi lại khác. Ḿnh chia sẻ kinh nghiệm những ǵ ḿnh biết được thôi, trí lực có hạn, ḿnh không dám khẳng định hay gọi đây là cẩm nang chính xác.
Chúc mọi người nhiều điều tốt lành!
VH (Nguồn: Hai Nguyen – Save and Earn in America)