Theo như nữ NSƯT Phi Điểu tên thật là Nguyễn Thị Phi, sinh năm 1933, quê gốc An Giang nhưng sinh trưởng tại Campuchia, trong một gia đ́nh có truyền thống yêu nước. Nghệ sĩ Phi Điểu bất ngờ tŕnh diễn thời trang áo dài ở tuổi 91, tiết lộ lư do vẫn tự chạy xe máy đi làm.
NS Phi Điểu: Từ sân khấu bị "dụ" lấn sân phim và thành "người mẹ hiền nhất màn ảnh Việt"
NSƯT Phi Điểu tên thật là Nguyễn Thị Phi, sinh năm 1933, quê gốc An Giang nhưng sinh trưởng tại Campuchia, trong một gia đ́nh có truyền thống yêu nước. Năm 1954, bà ra Bắc tập kết rồi trở thành phát thanh viên của Đài tiếng nói Việt Nam. Sau khi hoà b́nh lập lại bà vào Sài G̣n sinh sống, công tác tại Đài phát thanh TP. HCM. Kể từ năm 2000, bà bắt đầu dấn thân vào con đường diễn xuất.
"Cả đời, tôi lao động không biết mệt. Thời chống Pháp, từ năm 1954, tôi được đi học các lớp ca múa nhạc, sau đó chuyển sang kịch, cải lương... Lập gia đ́nh, phải nuôi hai con, tôi thi vào Đài tiếng nói Việt Nam, sau năm 1975 lại về công tác Đài tiếng nói TP HCM. Về hưu, tôi tiếp tục miệt mài với vị trí Chủ tịch Ủy ban Mặt trận phường suốt hai nhiệm kỳ. Sau này, bị các bạn bên lĩnh vực sân khấu "dụ", tôi lại lấn sang lĩnh vực phim ảnh", nữ nghệ sĩ gạo cội từng tâm sự.
Chính gương mặt hiền lành, có phần tảo tần, lam lũ của bà đă khiến các đạo diễn tin tưởng và giao phó những vai bà mẹ phúc hậu, chịu thương chịu khó trong: Thuỵ khúc, Blouse trắng, Lẵng hoa t́nh yêu, Bên đường lá đỏ... Nhờ vậy mà từ đạo diễn cho đến khán giả ai cũng yêu mến gọi bà là "người mẹ hiền nhất màn ảnh Việt".
Nói về h́nh tượng nhân vật đóng đinh trong sự nghiệp diễn xuất của ḿnh, nữ nghệ sĩ chia sẻ: "Nếu khán giả theo dơi kỹ sẽ thấy trong từng vai diễn, dù cùng là người mẹ hay về sau đóng vai bà, tôi đều có những cách thể hiện khác nhau. Trong nghệ thuật, tôi không có bí quyết diễn xuất, chỉ có kinh nghiệm được đúc kết qua từng dự án, sau khi quan sát mọi người thực hiện. Tôi biết ḿnh không quá giỏi, không quá nổi trội, nhưng tôi có thể làm nhiều thứ từ ca hát, nhảy múa, diễn xuất, dẫn chương tŕnh nhờ được đào tạo khá bài bản khi c̣n trẻ, lúc hoạt động trong quân ngũ hay về sau - thời điểm công tác trong Đài tiếng nói Việt Nam".
NS Phi Điểu: Chuyện t́nh son sắt một đời với mối t́nh đầu - cố nhạc sĩ Phan Nhân
Nghệ sĩ Phi Điểu không chỉ khiến khán giả nhớ đến với h́nh ảnh "người mẹ hiền nhất màn ảnh Việt", bà c̣n được ngưỡng mộ bởi t́nh yêu son sắt một đời với cố nhạc sĩ Phan Nhân - người đă viết lên những ca khúc bất hủ: Nhớ về Pác Bó, Xa Hà Nội, Chú ếch con, Hàng cây ơn Bác...
Bà từng kể về chuyện t́nh với người chồng tài hoa hơn ḿnh 3 tuổi. Khi đó, cả hai cùng sinh hoạt trong đoàn văn công giải phóng miền Nam tập kết ra Bắc, nhạc sĩ Phan Nhân đă cảm mến cô học tṛ Phi Điểu. Nhờ sự tác hợp của đồng đội, họ nên vợ nên chồng. "Đám cưới được tổ chức giữa lán trại trong rừng, chỉ có ít nước chè và bánh kẹo. Khi đó, chúng tôi đang đóng quân tại miền Trung. Toàn anh em văn nghệ tham gia nên đám cưới giản dị mà vui", nghệ sĩ Phi Điểu nhớ lại.
Những năm 1970, trong hoàn cảnh chiến tranh leo thang khốc liệt ở miền Bắc, hai vợ chồng thường xuyên xa cách. Trong khi Phan Nhân rong ruổi khắp đất nước để gây dựng phong trào văn nghệ hoặc đi nước ngoài học tập, công tác th́ vợ ông ở lại nơi tập kết, vừa nuôi con đầu ḷng vừa tiếp tục nhiệm vụ người lính. Lúc này, nghệ sĩ Phi Điểu là phát thanh viên của Đài tiếng nói Việt Nam. Bà cũng thường xuyên di chuyển qua các điểm sơ tán. Nhiều lần,bà phải gửi con để làm nhiệm vụ. Những khó khăn trước mắt không làm chùn bước đôi vợ chồng bởi dù xa cách, họ thường xuyên thư từ động viên, thăm hỏi, mang niềm tin đến cho nhau.
"Trong chiến tranh, t́nh yêu quê hương đất nước cao hơn t́nh cảm cá nhân. Chúng tôi đă động viên nhau, gắng hoàn thành tốt nhiệm vụ để gia đ́nh sớm đoàn tụ", nghệ sĩ Phi Điểu nói.
Vợ chồng nghệ sĩ Phan Nhân - Phi Điểu
Sau ngày đất nước thống nhất, Phan Nhân - Phi Điểu quay lại Sài G̣n công tác trong Đài phát thanh TP HCM. Lúc này, nhạc sĩ vẫn ôm đàn đi khắp các tỉnh Nam bộ gây dựng phong trào văn nghệ những ngày đầu giải phóng. Chỉ đến khi gần về hưu, làm công tác biên tập âm nhạc cho đài phát thanh, ông mới có nhiều thời gian bên gia đ́nh.
Nhạc sĩ Phan Nhân từng chia sẻ cả cuộc đời ông chưa có sáng tác nào dành riêng cho vợ. "Thế hệ chúng tôi ngại những cách bày tỏ t́nh cảm trực tiếp. Chúng tôi hiểu nhau qua ánh mắt, cử chỉ, tôn trọng công việc, sở thích của nhau, vậy là đủ". V́ suy nghĩ đó, ông cũng yên tâm và ủng hộ Phi Điểu theo đuổi những việc yêu thích như đóng phim, làm từ thiện... Theo nhạc sĩ, chính sự đảm đang cùng tấm ḷng yêu thương, chung thủy của nữ nghệ sĩ tạo nên sợi dây kết nối hai vợ chồng để dù sống xa nhau nhiều, họ vẫn có nhau trong tâm tưởng.
Không xuất hiện trong sáng tác của chồng, nhưng Phi Điểu luôn là người đầu tiên lắng nghe, cho ư kiến mỗi khi ông hoàn thành một ca khúc mới. Sự hào hứng của bà chính là nguồn cảm hứng dồi dào để ông viết nhiều tác phẩm được khán giả yêu thích, trong đó có bài T́nh bạn già. Dù không đề cập trực tiếp, đây được xem là ca khúc khái quát mối t́nh bền chặt trải qua hơn 60 năm của vợ chồng nghệ sĩ. Ca khúc mang những ca từ giản dị: Tóc bạc trắng mà vẫn bước đường xa/ Qua phong ba nhưng t́nh nghĩa đậm đà/ Vẫn nồng ấm nhựa sống trong ḷng ta/ Yêu thương nhau t́nh đồng đội/ Yêu thương nhau t́nh đồng hương/ Vui bên nhau đời c̣n dài/ Vui bên nhau đường c̣n xa...
Bước sang tuổi xế chiều, sức khỏe nhạc sĩ Phan Nhân yếu đi nhiều. Ông bị bệnh tim, phổi và nhiều căn bệnh tuổi già khác và qua đời và năm 2015, thọ 85 tuổi.
Nhạc sĩ Phan Nhân và vợ tại nhà riêng hồi tháng 9/2014.
"Chồng tôi chính là mối t́nh đầu của tôi - khi đó tôi mới 22 tuổi. Chúng tôi đă cùng nhau trải qua 63 năm cuộc đời với nhiều cung bậc cảm xúc, gắn liền với sự thăng trầm của xă hội và quyết không rời xa nhau. Chồng tôi hiện đă qua đời được 7 năm nhưng lúc nào tôi cũng nhớ ông ấy.
Chỉ có một điều khiến tôi ân hận đến giờ là đêm đó khi thấy bệnh t́nh ông ấy trở nặng, tôi nói ông ấy cố gắng đợi tới sáng để tôi chạy qua báo tin cho cậu em kết nghĩa.
Tôi vừa đi tới cửa nhà cậu em đó th́ con trai ở nhà gọi báo tin ông ấy mất. Nước mắt tôi không ḱm được, vừa chạy xe về nhà vừa tự trách: 'Ông chơi ḱ vậy, tôi biểu ông chờ tôi chút xíu mà không được sao?'. Dù vậy, đến giờ tôi vẫn măn nguyện với cuộc sống hiện tại, con cháu sum vầy, gia đ́nh hạnh phúc và c̣n nhiều điều tốt đẹp để khi nhắm mắt xuôi tay, tôi không hối tiếc điều ǵ", nghệ sĩ Phi Điểu nhắc về t́nh yêu với chồng trong một bài phỏng vấn cách đây không lâu.
NS Phi Điểu: Vẫn tự chạy xe máy đi diễn, nhận lời tŕnh diễn thời trang ở tuổi 91
Hiện tại, ở tuổi 91, nghệ sĩ Phi Điểu sống trong căn nhà nằm quận 3 (TP.HCM), xây bề thế giống biệt thự, bên trong để nhiều đồ đắt tiền, bài trí gọn gàng và sức khỏe vẫn tốt. "Chắc trời thương, Tổ nghề độ cho ḿnh. Tôi cũng tập thể dục nhiều lắm, tập những động tác cần thiết cho quay phim, chân đứng hướng nào, hơi thở ra sao. Tôi không ra công viên tập chung với ai, chỉ tự t́m ra những động tác cần thiết cho cơ thể, cho công việc ḿnh đang làm. Ḿnh thấy cơ thể yếu ǵ tập nấy. Tôi cũng ăn uống b́nh thường, không kiêng ǵ. Tôi cảm thấy cái ǵ khó ăn, nhai khó th́ ít ăn. Thường th́ tôi ăn cháo cho dễ nuốt, thỉnh thoảng ăn cơm. Tôi sợ bệnh viện lắm, lâu lâu mới đi thăm khám một lần. Tôi cũng sợ lỡ đi khám phát hiện ra bệnh ǵ th́ lo lắm, thôi th́ hồi nào thấy ǵ hay nấy", bà tâm sự.
V́ c̣n sức khoẻ nên trong khi nhiều người chọn cách rút lui để an hưởng tuổi già, tuổi ngoài 90 nghệ sĩ Phi Điểu vẫn miệt mài với hoạt động nghệ thuật vừa là niềm vui nhưng cũng là trách nhiệm.
"Khi người ta cần ḿnh th́ người ta mới mời. Tôi sẽ coi ḿnh làm được không, nếu nhận th́ có hoàn thành tốt theo yêu cầu th́ mới nhận. Tôi vẫn yêu nghề, nhất là làm phát thanh viên. Nhưng giờ sức khỏe không c̣n như xưa, giọng yếu hơi ngắn, nên tôi chuyển qua diễn xuất, vai nào vừa phải, hợp th́ làm. Ḿnh phục vụ công chúng, không làm việc này th́ có việc kia, miễn là liên quan đến nghệ thuật. Tôi may mắn là từ khi 14, 15 tuổi đến tận bây giờ tôi không làm nghề ǵ khác ngoài văn học nghệ thuật. Từ ca múa, nhạc kịch, cải lương, điện ảnh, phát thanh, cho đến khi về hưu, liên tục như vậy. Tôi thấy yêu quư, gần gũi với bà con và bà con cũng thương ḿnh", bà kể.
"Công việc của tôi phụ thuộc vào người ta mà, họ mời th́ tôi đi, không th́ ḿnh ở nhà làm các công tác chuyên môn ở phường. Ai cần vai ǵ th́ mời, tôi thấy được th́ ḿnh đi. Năm qua chủ yếu là tôi quay MV ca nhạc, kịch ngắn của các tổ chức. Tôi đi cũng thường xuyên lắm, cứ thấy lịch không trùng nhau th́ tôi đi, c̣n trùng th́ cái nào ḿnh nhận trước th́ ḿnh đi cho họ", nữ nghệ sĩ cho biết thêm.
Nghệ sĩ Phi Điểu bất ngờ tŕnh diễn thời trang áo dài ở tuổi 91
Mới đây nhất, nghệ sĩ Phi Điểu khiến nhiều người bất ngờ với thần thái tươi tắn, phong thái trang nhă, khoẻ khoắn hào hứng sải bước trên sàn diễn thời trang trong bộ áo dài rực rỡ dù đă ở tuổi 91.
Nói về màn xuất hiện này, nghệ sĩ Phi Điểu cho biết từ trước đến nay, bà hiếm khi nhận lời tŕnh diễn thời trang. Song, trước sự cổ vũ nhiệt t́nh của khán giả, bà thêm tự tin để hoàn thành trọn vẹn show diễn.
H́nh ảnh quen thuộc của nghệ sĩ Phi Điểu ở tuổi 91 là một bà cụ rắn rỏi, tự chạy xe máy đến phim trường. Con cháu và nhiều người từng khuyên bà di chuyển bằng phương tiện công cộng cho đỡ nguy hiểm nhưng bà không muốn v́ "thích cảm giác tự chủ động thời gian và rèn luyện phản xạ".
"Tôi đi xe máy phải mấy chục năm rồi, đến giờ vẫn ngày ngày chạy chiếc xe máy quen thuộc v́ nó nhỏ nhỏ, vừa người tôi. Nhiều người nói tôi cao tuổi rồi, không nên đi xe máy nhưng tôi vẫn muốn tự đi để kiểm soát được sự nhạy bén, nhanh nhẹn của ḿnh.
Tôi vẫn lái xe máy đi làm, tới phim trường, đi chợ. Tự đi xe như thế này tôi được thoải mái về thời gian, đi đâu về đâu cũng chủ động, giúp đầu óc tôi minh mẫn. Bây giờ cứ lên ô tô ngồi tới nơi rồi về th́ nói làm ǵ nữa. Chỉ khi đi quay xa th́ tôi đi xe đoàn, không th́ tôi gọi xe công nghệ.
NSƯT Phi Điểu tuổi 90 vẫn chạy xe máy đi diễn, quan điểm sống chết có số, không hối tiếc điều ǵ
Sức tôi cũng c̣n khỏe, tôi lại thuộc đường trong thành phố v́ đi nhiều. Có điều buổi tối th́ hơi khó nh́n đường, tôi phải đi từ từ để rà đường rồi về. Tôi đi hoài nên cũng quen rồi, con cháu tôi đều hiểu, không cản được, nhưng các con cũng thường xuyên nhắc đi cẩn thận. Tôi thích tự lập, cái ǵ c̣n làm được th́ tự làm, trừ khi không tự làm được th́ tôi mới nhờ", Nghệ sĩ Phi Điểu tâm sự.
Tuy nhiên, trước đó bà cũng từng đôi ba lần ngă xe nhưng may mắn không sao: "Tôi vẫn bảo, sống chết có số, nếu có làm sao cũng là do ư trời. Ở tuổi này, tôi vẫn muốn tự làm mọi thứ để sáng suốt, minh mẫn, nhanh nhẹn và giữ được sức khỏe cho chính ḿnh, cứ làm riết rồi quen".
Chia sẻ về catse ở tuổi này, bà khẳng định không đặt nặng chuyện đó và chưa bao giờ "hét" giá v́ quan niệm đó không phải thước đo đánh giá tên tuổi. "Tôi coi trọng tính cách, đạo đức của những nhà sản xuất, đạo diễn tôi làm việc chung. Mỗi lần êkíp hỏi chuyện cátxê, tôi thường nói họ căn cứ vào mức độ đóng góp của tôi với vai trong phim, từ đó chủ động ra mức phù hợp, không để tôi thiệt tḥi mà đoàn cũng khó xử. Thậm chí, nhiều đoàn làm phim không trả tiền, tôi cũng chưa bao giờ đ̣i trả", nữ nghệ sĩ bộc bạch.
Theo nghệ sĩ Phi Điểu, tuổi này của bà cuộc sống gia đ́nh ổn định, không phải lo ăn lo mặc nhưng nhờ tiền lương, catse nên bà có thể giúp hàng xóm, họ hàng xa gần. "Tôi có nhiêu hết nhiêu, có đi làm mới có tiền giúp. Nên đi làm cũng có cái hay, thứ nhất là về công việc, ḿnh phục vụ được ǵ th́ phục vụ, thứ hai là có đồng ra đồng vô, phục vụ nhu cầu cá nhân".
"Giờ tôi chỉ mong có sức khỏe, tâm trí minh mẫn, đủ đảm nhận các vai diễn để khán giả thấy được sự cống hiến của ḿnh. Tôi sẽ đi diễn đến lúc c̣n nhớ thoại, c̣n được ekip chào đón. Nếu tự thấy không c̣n sức, tôi sẽ chủ động lui về chứ không cưỡng cầu. Nhiều người hỏi muốn làm liveshow không, nhưng tôi thấy không cần thiết, bởi việc diễn trước cho công chúng xem - dù ít hay nhiều - với tôi đă là niềm hạnh phúc tột bậc", nghệ sĩ Phi Điểu chia sẻ.