Gan là cơ quan nội tạng lớn nhất trong cơ thể với trọng lượng khoảng 1.4 kg.
Nằm ở phía trên bên phải của bụng, ngay dưới xương lồng ngực, gan có hai thùy. Thùy phải lớn và gồm có ba mảnh ghép với nhau. Thùy trái nhỏ hơn, nằm lên phần dạ dày tiếp cận với thực quản.
Về cấu tạo, gan có khoảng từ 50,000 đến 100,000 tiểu thùy nhỏ với một tĩnh mạch ở giữa. Từ tĩnh mạch tỏa ra cả trăm tế bào gan đan xen với hệ thống ống dẫn mật và mạch máu nhỏ xíu. Gan có màu đỏ tươi tương tự như gan súc vật bày bán ở cửa hàng thịt.
.jpg)
Cấu trúc lá gan
Với khoảng 300 tỷ tế bào, gan có khả năng tự tái tạo và duy tŕ được chức năng dù chẳng may v́ một lư do nào đó đă bị mất đi 90% khối lượng. Nhưng nếu cả 100% tế bào gan bị hư hao v́ bệnh tật th́ con người chỉ sống nếu được ghép một miếng gan phù hợp.
Gan tiếp nhận máu qua tĩnh mạch cửa và động mạch gan. Mỗi phút các mạch máu này chuyển qua gan khoảng 1,5 lít máu. Máu trong động mạch gan chứa nhiều ôxy c̣n máu ở tĩnh mạch cửa, và chuyển tải các chất phế thải của sự tiêu hóa.
Gan được ví như một nhà máy chế biến hóa học rất tinh vi với cả trăm nhiệm vụ quan trọng khác nhau.
1/ Gan là kho tiếp nhận đường glucose hấp thụ từ ruột non rồi tích trữ dưới dạng glycogen. Sau mỗi bữa ăn, khi đường huyết lên cao th́ insulin từ tụy tạng sẽ thúc đẩy gan biến hóa
glucose thành
glycogen. Vài giờ sau đó, khi đường huyết xuống thấp, gan lại chuyển
glycogen ra
glucose, đưa vào máu và cung cấp cho các bộ phận có nhu cầu.
2/ Ngoài vai tṛ kể trên,
gan c̣n biến hóa đường và chất béo thành chất đạm và cũng làm chất đạm và chất béo biến thành glucose.
3/
Gan chế tạo khoảng 0.5-0.9 lít mật mỗi ngày. Mật là chất lỏng màu vàng xanh, có vị đắng với thành phần cấu tạo quan trọng nhất là muối mật, cần thiết cho sự tiêu hóa chất béo trong thức ăn.
4/ Gan loại bỏ các chất độc hại như rượu, một vài loại dược phẩm như acetaminophen.
5/ Gan tổng hợp urê, một phế chất trong sự chuyển hóa chất đạm và loại ra ngoài qua thận.
6/ Gan phá hủy các hồng huyết cầu bị hư hao, già nua cũng như tiêu diệt các vi khuẩn lẫn trong thực phẩm ở ruột.
7/ Gan tích trữ các sinh tố A, B, D,E và K
8/ Gan tạo ra các chất đạm trong máu như albumin, globulin và yếu tố đông máu.
Gan Bị Nhiễm Mỡ
Mới nghe nói gan bị nhiễm mỡ, nhiều bà con cũng giật ḿnh e ngại. E ngại v́ gan có mỡ th́ làm sao mà sống được.
Thực tế ra th́ trong gan cũng như các bộ phận khác của cơ thể, chỗ nào cũng có mỡ. Mỡ là thành phần cấu tạo không thể thiếu của các tế bào. Chỉ khi nào mỡ trong gan cao quá 5% trọng lượng gan và lấn át, chiếm chỗ của các tế bào gan lành mạnh. th́ mới có vấn đề rắc rối cho lá gan. Khi đó th́ gan sẽ có màu vàng béo, to lớn hơn và nặng hơn b́nh thường.
Cắt một lát mỏng ở lá gan không bệnh rồi quan sát qua kính hiển vi, chúng ta thấy máu tràn ngập khoảng trống giữa các tế bào gan. Thành tế bào gan sẽ lấy đi các chất độc hại, vi khuẩn, chất béo khiến cho máu trở nên sạch sẽ. Do đó gan giữ vai tṛ của một bộ lọc tinh vi. Nếu bây giờ trong tế bào gan và khoảng trống lại đầy những chất béo th́ việc lọc và các chức năng khác của gan sẽ bị suy giảm, đưa đến hậu quả xấu cho cơ thể. Các chất béo này đa số thuộc nhóm triglyceride.
Có nhiều loại bệnh về gan bị nhiễm mỡ
1/ Nhiễm mỡ không phải do rượu, bia
Bệnh này rất phổ biến tại các quốc gia phát triển và chiếm 24% các bệnh về gan tại Hoa Kỳ. Bệnh có thể chỉ là tăng cao chất mỡ trong gan, không gây ra triệu chứng ǵ hoặc vừa tăng mỡ vừa bị viêm tế bào gan rồi đưa đến xơ gan.
Nguyên nhân chưa được biết rơ nhưng sau đây là một số rủi ro gây ra bệnh:
-
Hội chứng chuyển hóa với chẩn đoán tiểu đường loại 2, mập ph́, cao cholesterol/ triglycerid trong máu. Bệnh này thường thấy ở phụ nữ từ 40-60 tuổi nhưng cũng có thể xảy ra ở mọi giới mọi tuổi.
Ngoài ra, gan nhiễm mỡ cũng xảy ra v́ các rủi ro khác như:
-
Suy dinh dưỡng, thiếu chất đạm
- Một số dược phẩm như
amiodarone, tamoxifen, methotrexate, valproic acid, tetracycline, thuốc chống virus zidovudine
-
Phẫu thuật dạ dày để giảm cân
-
Hóa chất độc hại, thuốc diệt sâu bọ.
-
Bệnh Wilson trong đó khoáng chất đồng tích tụ trong gan.
Bệnh âm thầm diễn tiến, đôi khi không có dấu hiệu rơ rệt. Một số than phiền đau ngầm ngầm nơi bụng bên hạ sườn phải, mệt mỏi, kém ăn. Khám bệnh, bác sĩ thấy gan hơi to.
Xét nghiệm máu thấy men gan lên cao và sinh thiết gan cho hay trong tế bào gan có những túi chất béo nhỏ li ti.
Việc điều trị căn bản nhắm vào việc loại bỏ các rủi ro gây bệnh cũng như duy tŕ mức độ đường huyết và cholesterol b́nh thường, giảm cân, không dùng các chất độc hại.
2/ Gan bị nhiễm mỡ do rượu
Mỗi ngày tiêu thụ trên 60 g rượu trong thời gian 10 năm là đủ gây ra bệnh gan nhiễm mỡ. Phụ nữ dễ bị bệnh này hơn nam giới dù chỉ dùng 1/3 số lượng rượu kể trên. Lư do là quư bà ít có loại men gan bảo vệ với sự hấp thụ chất rượu ở dạ dày. Bệnh cũng thường xảy ra cho người trong cùng huyết tộc, nhiễm viêm gam C, tiêu thụ nhiều chất béo không băo ḥa động vật hoặc có quá nhiều chất sắt tích tụ ở gan.
Sau khi tiêu thụ, rượu được dạ dày và ruột non hấp thụ rồi hầu hết được ôxy hóa, tạo ra các chất có khả năng cung cấp năng lượng cho cơ thể. V́ lẽ đó, các acid béo từ thức ăn không được dùng đến khiến cho triglycerid tích tụ trong gan và tăng chất béo trong máu.
Dấu hiệu căn bệnh không có ǵ đặc biệt:
đau âm ỉ phía gan, mệt mỏi, tâm trí rối loạn, kém ăn, vàng da, gan to. Trường hợp trầm trọng hơn, sẽ có viêm tế bào gan, xơ hóa và xơ cứng gan.
Bệnh nhiểm mở này có thể được chẩn đoán với gan lớn qua siêu âm, xét nghiệm tế bào gan thấy bị nhiễm mỡ trong tế bào gan.
Không có thuốc đặc trị cho bệnh gan nhiễm mỡ do tiêu thụ quá nhiều rượu. Chỉ cần ngưng rượu khoảng dăm tuần lễ là t́nh trạng nhiễm mỡ được cải thiện ngay. Sau đó, ăn uống dinh dưỡng đầy đủ đúng cách, dùng thêm một số vitamin như các sinh tố nhóm B, khoáng chất v́ người nghiện rượu thường thiếu các chất này.
Bác sĩ Nguyễn Ư Đức
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
