Đằng sau những chuyến "rẽ hướng" sang Việt Nam của các tập đoàn lớn ở châu Á

Thế lưỡng nan của các ông lớn khi kẹt giữa "chiến tranh lạnh công nghệ" Mỹ-TQ

Theo Nikkei Asian Review, hiện nay, Việt Nam đang là điểm đến dẫn đầu với sự hiện diện đa dạng của 14 công ty cung cấp chính cho các công ty công nghệ lớn mới chuyển sang Đông Nam Á. Con số này ở Thái Lan là 5, Philippines là 3, Indonesia chỉ có 2 và Malaysia có 1.

Những cuộc gặp gở "đáng lo ngại"

Một buổi sáng mùa hè nóng nực ở Đài Bắc, một số giới chức của Viện Hoa Kỳ ở Đài Loan đến thăm lãnh đạo cao cấp của một công ty công nghệ lớn, một công ty cung cấp thiết bị chính của Apple.

Rõ ràng, chuyến thăm viếng này không giống với các chuyến thăm xã giao trước đây. Lần này, họ đi thẳng vào vấn đề: "Tại sao công ty các ông không tăng cường thêm các nổ lực sản xuất ra bên ngoài TQ đại lục? Sao các ông không di dời nhanh hơn?".

Những người tham gia cuộc đối thoại này cho rằng, chuyến thăm này "nghiêm trọng và đáng lo ngại hơn mức bình thường".

"Chúng tôi cảm thấy không ổn", một người nói. "Họ hỏi nhiều câu hỏi mà chúng tôi không biết phải nên trả lời thế nào. Các câu trả lời sẽ dính líu đến các chiến lược chưa được báo cáo về chúng tôi và khách hàng của chúng tôi. Nhưng thông điệp này rất rõ ràng: Chính phủ Mỹ đang trực tiếp kêu gọi các công ty nước họ cắt đứt mối quan hệ với Trung Quốc".

Các giới chức Mỹ cũng đã gặp một số công ty sản xuất chip hàng đầu của Đài Loan, những công ty có sản phẩm được sử dụng bởi tập đoàn Huawei. Các cuộc gặp mặt dường như là một nỗ lực nhằm lôi kéo các công ty này về phía Hoa Kỳ trong cuộc chiến công nghệ TQ-Mỹ, theo nhiều nguồn tin thông thạo cho Nikkei Asian Review biết.

"Họ muốn chắc chắn rằng chúng tôi hiểu rõ về các quy tắc kiểm soát việc xuất khẩu của Mỹ, và cho chúng tôi biết lập trường rõ ràng của Mỹ về Huawei", một nguồn tin trong ngành công nghiệp chip cho biết. "Nhưng chúng tôi coi những lời đó như một lời cảnh cáo".

Đối với các giám đốc điều hành trong ngành công nghiệp điện tử của Đài Loan, các cuộc gặp mặt là một dấu hiệu khác cho thấy: cuộc chiến giành vị trí tối cao về công nghệ giữa hai siêu cường thế giới đã đi lên một tầm cao mới. Điều này bắt đầu từ năm 2016, với các lệnh trừng phạt chống lại công ty thiết bị viễn thông TQ ZTE. Cuộc chiến đang ngày càng nghiêm trọng hơn khi Washington gia tăng sức ép đối với các công ty công nghệ TQ khác.

Trong vòng một năm, chính quyền Washington đã sửa đổi các quy tắc kiểm soát việc xuất khẩu đến 3 lần để nhắm vào Huawei. Trong hai năm qua, chính quyền Trump đã tăng cường nỗ lực đưa các công ty TQ vào "Danh sách đen".

Alex Capri, một nhà nghiên cứu tại Quỹ Hinrich có trụ sở tại Singapore, cho biết: "Chính quyền Washington đã 'vũ khí hóa' các chuỗi cung ứng công nghệ nhằm làm trì hoãn tham vọng công nghệ của TQ".

Các giám đốc điều hành tại Đài Loan hiểu ra thông điệp này là khẩn cấp: Di chuyển các cơ sở sản xuất ra khỏi TQ đại lục, giảm mối quan hệ với các khách hàng ở đó như tập đoàn Huawei và sát cánh với Mỹ.

Các chuỗi cung ứng mới

Ý tưởng đa dạng hóa rút ra khỏi TQ dường như là chuyện không tưởng hai năm trước đây. Nhưng áp lực từ chính phủ Mỹ đã biến điều này thành hiện thực. Nhiều tập đoàn lớn, từ Apple đến Google đã rút khỏi TQ và chuyển sang hoạt động tại Việt Nam, Ấn Độ, Thái Lan và Malaysia trong 36 tháng vừa qua. Đối với ngành công nghệ toàn cầu, câu hỏi đặt ra là liệu chuỗi cung ứng mới có đạt hiệu quả được như ở TQ hay không.

Các công ty Đài Loan đang ở thế lưỡng nan. Foxconn là đối tác của các công ty hàng đầu nước Mỹ như Apple, Microsoft, Google, Amazon, Qualcomm, Hewlett-Packard và Dell, cũng như các công ty hàng đầu của TQ như Huawei, Lenovo, Xiaomi, Alibaba Group Holding và Oppo. Ngồi trên ranh giới Mỹ-TQ trong một cuộc chiến tranh lạnh công nghệ mới, các công ty của Đài Loan đang buộc phải lựa chọn một phe, cho dù họ không muốn.

Vào tháng trước, chính phủ Mỹ, thông qua Viện Công nghệ châu Á (AIT), đã công khai lặp lại thông điệp của mình rằng: Tất cả các công ty cung cấp công nghệ nước ngoài nên rời khỏi TQ.

Vào ngày 4/9, Giám đốc AIT Brent Christensen đã tổ chức một diễn đàn về tái cấu trúc chuỗi cung ứng, cùng với các đối tác EU, Canada và Nhật Bản, để công khai ủng hộ việc đa dạng hóa này. Ông cho biết, các công ty quốc tế "ngày càng nhận ra mối nguy hiểm của việc gắn tương lai của họ vào TQ và đã bắt đầu tìm kiếm các trung tâm sản xuất và chế tạo thay thế bên ngoài TQ".

Ông Christensen kêu gọi các quốc gia khác cùng hợp tác xây dựng lại chuỗi cung ứng ở những nơi khác. "Những lợi ích chung và những giá trị được chia sẻ khiến cho chúng ta trở thành đối tác, và chúng tôi tin rằng chúng ta sẽ mạnh mẽ hơn và hiệu quả hơn nếu làm việc cùng nhau".

Nhưng điều đó không đơn giản như vậy. TQ không chỉ là cơ sở sản xuất số 1 mà còn là thị trường phát triển nhanh nhất của các công ty công nghệ. 20% tổng doanh thu của Apple, hơn 20% doanh thu của Intel và 60% doanh thu của "vua chip di động" Qualcomm đến từ TQ. Mặc dù trong nhiều trường hợp, các mặt hàng này được bán ở TQ sau đó được tái xuất sang các thị trường khác.

Một số công ty lớn nhất đang cố gắng để giữ sự cân băng giữa Bắc Kinh và Washington. Apple đã áp dụng "chiến lược hai mặt" để tự cân bằng khỏi cuộc chiến công nghệ.

Mặc dù đã thúc đẩy các công ty cung cấp của mình đẩy nhanh sự chuyển hướng khỏi TQ kể từ cuối năm 2018, Apple cũng đang tích cực mở rộng việc hợp tác với các công ty cung cấp nội địa nước này, đảm bảo "quyền được phép tiếp cận" liên tục vào thị trường mạnh 1,4 tỷ dân này.

Với sự đồng ý của Apple, Wistron của Đài Loan đã bán nhà máy lắp ráp iPhone của mình ở thành phố Côn Sơn, TQ vào mùa hè này cho Luxshare Precision Industry. Việc bàn giao này có ý nghĩa quan trọng: mở đường cho công ty cung cấp TQ sản xuất chuỗi cung ứng của Apple, thúc đẩy hy vọng rằng họ có thể bắt kịp công tyFoxconn của Đài Loan.

Foxconn, trong khi đó, đã chuyển một phần sản xuất ra khỏi TQ, nhưng khẳng định họ "sẽ không chọn bên nào". "Xu hướng G2 [nhóm hai quốc gia lớn] là không thể tránh khỏi. Chúng tôi luôn lên kế hoạch để phục vụ cả hai thị trường lớn nhất", Young Liu, chủ tịch Foxconn Technology Group phát biểu tại Hội nghị giới đầu tư ở Đài Bắc vào tháng 8 vừa qua.

Nhưng không phải công ty nào cũng có đủ nguồn vật lực và tài lực để đứng ở giữa như Apple và Foxconn. Thực tế là các công ty này vẫn dựa vào một số công ty cung cấp công cụ thiết kế và sản xuất chip quan trọng của Mỹ như Applied Materials, Lam Research, KLA, Synopsys và Cadence Design Systems để tạo ra những con chip tiên tiến nhất nếu có thể.

Điều đó đã buộc tất cả phải xin giấy phép đặc biệt từ chính phủ Mỹ để giao hàng cho Huawei, lệnh có hiệu lực vào ngày 15/9. Kể từ đó, các công ty này đã rơi vào tình thế lưỡng nan.



"Nói chung, các công ty công nghệ đa quốc gia sẽ không muốn phải đứng về một phía trong cuộc chiến thương mại Mỹ-TQ, nhưng họ vẫn phải chuẩn bị cho kịch bản tồi tệ hơn", Chiu Shih-fang, nhà phân tích chuỗi cung ứng công nghệ cấp cao tại Viện Nghiên cứu Kinh tế Đài Loan nói với Nikkei.

Trong khi đó, vào ngày 19/9, TQ cũng đã công bố "Danh sách thực thể không đáng tin cậy", dành cho bất cứ công ty nước ngoài nào đối xử không công bằng với các công ty TQ, theo phán quyết của Bắc Kinh. Mặc dù vẫn chưa có ai bị đưa vào danh sách đen này, nhưng Global Times vào tháng 5 cho biết Apple, Qualcomm, Cisco Systems và Boeing có thể sẽ được đưa vô vào danh sách đen của TQ. [*Nhưng cho đến nay vẩn chưa thấy có động tịnh gì về chuyện này]

"Chúng tôi đang cố gắng bảo vệ bản thân khỏi bị tổn thương trong cuộc chiến giữa hai con voi khổng lồ [Mỹ và TQ - theo PV Nikkei]", một giám đốc điều hành chuỗi cung ứng cho biết, đồng thời nói thêm rằng họ đã cố gắng âm thầm thanh lý một số tài sản ở TQ, rút tiền để đầu tư vào Đông Nam Á. "Chúng tôi lo lắng tài sản của chúng tôi ở TQ một ngày nào đó có thể trở thành con tin nếu căng thẳng giữa Mỹ và TQ tiếp tục xấu đi", ông nói thêm.

Rời Trung Quốc

Ngành công nghệ đã xảy ra một cuộc "di tản chưa từng thấy" trong nhiều thập kỷ qua. Theo số liệu của chính phủ Bắc Kinh, có khoảng 2.000 công ty Đài Loan, Nhật Bản và Hàn Quốc trong tất cả các lĩnh vực, bao gồm nhiều công ty cung ứng công nghệ chính, đã có kế hoạch đa dạng hóa sản xuất nhằm rút ra khỏi TQ đại lục.

Các công ty công nghệ, đặc biệt là các công ty cung cấp cho thương hiệu Mỹ như Apple, đang xem xét chuyển từ 15% đến 30% tổng sản lượng của họ ra khỏi TQ, tương đương với số lượng hàng xuất sang Hoa Kỳ. Apple cũng yêu cầu các công ty cung cấp châu Á hỗ trợ các kế hoạch đa dạng hóa trong vài năm tới.

Nhật Bản đã khởi động một chương trình trợ cấp 220 tỷ JPY (2,08 tỷ USD) để khuyến khích các công ty đưa các công ty Nhật ổ TQ về nước và phân bổ thêm 23,5 tỷ JPY để tài trợ cho việc chuyển sản xuất sang Đông Nam Á. Gần 90 công ty Nhật Bản đã được phê duyệt sự trợ cấp tính cho đến tháng 7 năm nay, trong khi hơn 1.600 công ty đã nộp đơn xin sự trợ cấp đợt hai. Đài Loan cũng đã thực hiện chiến dịch "chuyển sản xuất trở lại Đài Loan" với việc giảm thuế và lãi suất cho vay đặc biệt kể từ cuối năm 2018.

Apple bắt đầu sản xuất hàng loạt AirPods tại Việt Nam từ đầu năm nay và có kế hoạch mang nhiều sản phẩm hơn đến Việt Nam. Chỉ mới năm ngoái, tất cả các sản phẩm này đều sản xuất ở TQ. Apple cũng yêu cầu các nhà lắp ráp iPhone chính là Foxconn và Wistron mở rộng năng lực sản xuất ở Ấn Độ, và Pegatron cũng gấp rút xây dựng cơ sở mới ở đó vào mùa hè này.


Samsung cũng đã đóng cửa nhà máy cuối cùng ở TQ

Samsung đã đóng cửa các nhà máy lắp ráp điện thoại thông minh cuối cùng ở TQ vào năm 2019 để chuyển toàn bộ trọng tâm sang Việt Nam và Ấn Độ. Việc sản xuất máy chủ (server) cho các trung tâm dữ liệu của Google, Amazon và Facebook cũng đã di dời sang Đài Loan.

"Suy nghĩ của khách hàng đã thay đổi. Căng thẳng gia tăng giữa hai chính quyền Washington và Bắc Kinh buộc họ phải suy nghĩ về chiến lược sản xuất của mình, giống như mua bảo hiểm cho chính họ. Trong 2-3 năm tới, bạn sẽ không chỉ thấy những công ty lắp ráp điện tử lớn mà ngày càng có nhiều công ty cung cấp linh kiện nhỏ cũng sẽ chuyển sản xuất ra bên ngoài TQ để hỗ trợ chuỗi cung ứng mới", một giám đốc điều hành cho biết.

Sự bùng phát bất ngờ của Covid-19 càng thúc đẩy các công ty cung cấp công nghệ đa dạng hóa gặp rủi ro khi dồn tất cả nguồn lực của họ vào một khu vực duy nhất.

Acter Group là một công ty xây dựng cơ sở vật chất cho Google, các công ty cung cấp chính của Apple như Pegatron, Wistron và nhiều công ty khác. Việc mở rộng chuỗi cung ứng công nghệ sang Đông Nam Á đã trở thành một chất xúc tác tăng trưởng quan trọng cho công ty này. Lai Ming-kun, Tổng giám đốc Acter, cho biết: "Chúng tôi nhận thấy đơn đặt hàng dự án từ các quốc gia Đông Nam Á như Việt Nam, Thái Lan và Indonesia đang tăng lên rất nhiều".

Theo Nikkei Asian Review, hiện nay, Việt Nam đang là điểm đến dẫn đầu với sự hiện diện đa dạng của 14 công ty cung cấp chính cho các công ty công nghệ lớn mới chuyển sang Đông Nam Á. Con số này ở Thái Lan là 5, Philippines là 3, Indonesia chỉ có 2 và Malaysia có 1.

Một "làn sóng" di dời tốn kém

Tuy nhiên, chi phí để rời TQ là rất lớn. TQ vẫn đi đầu khi cơ sở hạ tầng được tổ chức tốt, nguồn lao động có tay nghề cao và đông đảo, khả năng sản xuất nhanh chóng, có thể giao linh kiện chỉ trong một giờ đồng hồ chỉ với một cuộc điện thoại.

Nghiên cứu của Bank of America Securities cho thấy thời gian để các sản phẩm Made in Thailand lên kệ tại các cửa hàng ở Mỹ có thể mất đến 40 ngày, cao gần gấp đôi so với TQ.

Maurice Lee, một giám đốc điều hành của Unimicron Technologies, một công ty sản xuất bảng mạch in chủ chốt, cho biết việc chuyển sản xuất ra khỏi TQ vẫn còn nhiều thách thức.

"Tất cả các quy trình, công tác hậu cần cần phải được thiết kế lại, và điều đó cũng có nghĩa là chúng tôi phải đào tạo lại toàn bộ công nhân, đồng nghĩa với việc gia tăng chi phí lên".

"Sản xuất công nghệ sẽ phải đối mặt với một sự thay đổi căn bản nếu nó chuyển ra khỏi TQ", chủ tịch công ty Pegatron cho biết. Công ty của ông, trước đây chỉ tập trung sản xuất ở TQ và Đài Loan, đã xây dựng các cơ sở sản xuất mới ở Indonesia và Việt Nam trong hai năm qua và sắp xây dựng một cơ sở mới ở Ấn Độ. "Trước đây, chỉ mất hai giờ để huy động việc vận chuyển linh kiện từ các tỉnh khác của TQ. Nhưng trong tương lai, sẽ mất ít nhất một đến hai tuần chờ đợi khi chuỗi cung ứng trở nên phi tập trung bên ngoài TQ".

"Đây là một thực tế mới mà tất cả chúng ta phải đối mặt và thích nghi", ông Tung nói thêm.

Theo Nikkei Asian Review