Thoạt nh́n, so sánh sức mạnh Trung-Mỹ hiện tại không giống như mối quan hệ giữa Mỹ và Liên Xô cũ trước đây. Mặc dù ngày nay cả Trung Quốc và Mỹ đều là cường quốc hạt nhân, mặc dù nền kinh tế Mỹ ngay nay vẫn mạnh mẽ, nhưng xem chừng cán cân đang dần ngả về Trung Quốc, khiến cạnh tranh trong các lĩnh vực chính trị, kinh tế và quân sự, đặc biệt là ở Tây Thái B́nh Dương, để chiếm thế thượng phong cả hai bên đều không nhân nhượng.
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận B́nh và Tổng thống Mỹ Donald Trump
Đi cùng xung đột thương mại Trung – Mỹ không ngừng leo thang, hiện nay giới quan sát đang tưởng tượng về một cuộc Chiến tranh Lạnh mới. Liệu có khả năng xảy ra viễn cảnh này? So sánh sức mạnh hai bên hiện nay ra sao?
Trên tờ Der Spiegel của Đức, cây viết kỳ cựu Bernhard Zand có bài viết “Chiến tranh Lạnh mới? Xem Trung Quốc như Liên Xô là đánh giá quá thấp Trung Quốc”, vẽ ra bức tranh toàn cảnh về diễn biến quá tŕnh xung đột Trung – Mỹ, đồng thời cũng cảnh báo sức mạnh hiện nay của Trung Quốc trên nhiều mặt trận, không chỉ về quân sự.
Bước ngoặt từ chuyến thăm Trung Quốc đầu tiên của Trump
Chỉ vài tuần sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump thăm Trung Quốc lần đầu vào tháng 11/2017, Washington đă công bố chiến lược an ninh quốc gia đầu tiên trong nhiệm kỳ của ông, thông báo rằng thách thức mà nước Mỹ gặp phải từ Nga và Trung Quốc đang ngày càng lớn, cho rằng hai đối thủ cạnh tranh lớn “đang nỗ lực thách thức hệ giá trị và sức ảnh hưởng của Mỹ”.
Chiến lược an ninh quốc gia cho rằng sau gần 20 năm chú trọng chống khủng bố, Mỹ đang chuyển trọng tâm sang chiến đấu với sức mạnh quân sự của Trung Quốc và Nga. Giới chức Bộ quốc pḥng Mỹ cho biết, chiến lược này sẽ là kế hoạch của Mỹ trong vài năm tới. Trong báo cáo Lầu Năm Góc xếp Trung Quốc ở trên Nga, gọi Trung Quốc là “đối thủ chiến lược”, đă thay đổi hoàn toàn ngôn ngữ ngoại giao thông thường mà chính quyền tiền nhiệm của ông Barack Obama hay dùng với Bắc Kinh.
Kể từ đó, Trung Quốc và Mỹ đă bắt đầu “tương tác ngôn ngữ” thường xuyên. Vào tháng 6/2018, Giám đốc Cục Điều tra Liên bang Mỹ (FBI) Christopher Wray chỉ ra, mặc dù Nga vẫn cần Mỹ phản ứng tích cực, nhưng Trung Quốc là mối đe dọa nghiêm trọng nhất, thách thức nhất và rộng răi nhất đối với Mỹ.
Một quan chức cấp cao của Trung Quốc đáp trả rằng Mỹ đă kề con dao lên cổ ḿnh và muốn tái diễn kịch bản khiến Liên Xô tan ră. Về vấn đề này, tờ Thời báo Hoàn Cầu của nhà nước Trung Quốc phản bác rằng “Trung Quốc là một siêu cường, bất kỳ quốc gia nào muốn đối đầu với Trung Quốc trong các lĩnh vực quân sự và kinh tế sẽ phải trả giá rất lớn”.
Đầu tháng 10/2018, phó tổng thống Mỹ Mike Pence đă có bài phát biểu gây tiếng vang tại Viện Hudson ở Washington, khi ông nói thẳng “Trung Quốc đang tích cực hơn bao giờ hết trong sử dụng sức mạnh, để gây ảnh hưởng và can thiệp vào chính sách và chính trị đối nội của Mỹ”.
Phong cách diễn thuyết bằng ngôn từ nghiêm trọng của ông Pence được cho là không khác ǵ tuyên bố bắt đầu một cuộc “chiến tranh lạnh” mới.
Phó tổng thống Mỹ Mike Pence trong diễn văn chỉ trích trực diện Trung Quốc
Thoạt nh́n, so sánh sức mạnh Trung-Mỹ hiện tại không giống như mối quan hệ giữa Mỹ và Liên Xô cũ trước đây. Mặc dù ngày nay cả Trung Quốc và Mỹ đều là cường quốc hạt nhân, nhưng Mỹ có hơn 6.450 đầu đạn hạt nhân, c̣n Trung Quốc chỉ có 280, Nga có 6.850.
Bernhard Zand nêu, nếu căn cứ từ đây để kết luận thế giới ngày nay ổn định hơn thời Chiến tranh Lạnh th́ thật sai lầm. Dù tác dụng răn đe của vũ khí hạt nhân có thể cho phép một số bộ máy chính trị nhỏ yếu giành được cân bằng nhất định giữa các cường quốc, nhưng điểm quan trọng trong cạnh tranh chính giữa các cường quốc thế giới đă chuyển từ mở rộng vũ khí hạt nhân sang phát triển kinh tế và công nghệ.
Ví dụ, gă khổng lồ quân sự Liên Xô trong bối cảnh thúc đẩy toàn cầu hóa, tổng sức mạnh quốc gia đă theo xu hướng sụt giảm nhanh. Với Trung Quốc ngày nay th́ ngược lại. Nếu Trung Quốc và Mỹ tiếp tục theo tốc độ phát triển hiện nay, th́ đến năm 2030, tổng sản lượng kinh tế của Trung Quốc chắc chắn sẽ vượt Mỹ, có thể cạnh tranh cân bằng với Mỹ trong các lĩnh vực trí tuệ nhân tạo, truyền thông, kinh tế kỹ thuật số và chất bán dẫn.
Nếu Washington sẵn sàng đẩy cuộc chiến thương mại đến mức cực đoan, có thể làm lung lay nền móng thương mại xuất nhập khẩu của Trung Quốc, nhưng cũng sẽ gây thiệt hại nghiêm trọng cho thị trường Mỹ.
Rơ ràng, sự cạnh tranh giữa các nước lớn trong thế kỷ 21 không chỉ là mánh khóe cấp thấp của cuộc chạy đua vũ trang, mà đó là đối đầu toàn diện của nền kinh tế chính trị, bao gồm cả ư thức hệ, bàn cờ trước Trung Quốc và Mỹ là ba chiều chứ không phải hai chiều.
Tham vọng và lo lắng của giới lănh đạo hàng đầu Trung Quốc và Mỹ là ǵ? Đường ranh đỏ va chạm kinh tế, quân sự và địa chính trị giữa hai nước là ǵ?
Sự trỗi dậy của Trung Quốc
Nh́n lại một thập kỷ trước, đó là cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008. Vào tháng 6 năm đó, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Henry Paulson và Phó Thủ tướng Trung Quốc Vương Kỳ Sơn - người lănh đạo lĩnh vực tài chính của mỗi bên và rất hiểu nhau - đă gặp nhau tại Washington. Hai ông đánh giá các xu hướng và t́nh thế của cuộc khủng hoảng tài chính khi đó, tiến tới đưa ra hiệp thương sơ bộ về cách tăng cường kiểm soát các rủi ro tài chính tiềm ẩn.
Khi đó, tổng sản lượng kinh tế của Mỹ gấp hơn ba lần Trung Quốc. Nhưng sau cơn sóng gió thị trường tài chính, của Mỹ, niềm tin đầu tư vào bất động sản sụt giảm, tỷ lệ thất nghiệp gia tăng, thâm hụt tài chính quốc gia tăng vọt, tài sản ngân hàng và các quỹ pḥng hộ giảm mạnh, sau vài tháng, tập đoàn Lehman Brothers tuyên bố phá sản.
Ông Vương Kỳ Sơn chia sẻ với ông Paulson: “Các vị từng là thầy của chúng tôi, nhưng hăy xem hệ thống kinh tế của các vị hiện nay, rất thê thảm, chúng tôi cảm thấy không c̣n ǵ để học hỏi từ các vị.”
Sau đó ông Paulson xuất bản một cuốn sách, chỉ ra cuộc khủng hoảng kinh tế năm 2008 là “khoảnh khắc nhục nhă”, và cuộc gặp gỡ với Vương Kỳ Sơn “là một trong những trải nghiệm khó khăn nhất trong cuộc đời”.
Có nghĩa là, kể từ năm đó, vận thế của Trung Quốc và Mỹ đă bắt đầu có bước ngoặt, niềm tin của người Trung Quốc ngày càng mạnh, c̣n người Mỹ bắt đầu nghi ngờ phải chăng hệ điều hành của họ đang có vấn đề.
Mặc dù nền kinh tế Mỹ ngay nay vẫn mạnh mẽ, nhưng xem chừng cán cân đang dần ngả về Trung Quốc. Một số dự đoán của Paulson từ năm 2008 đă bắt đầu thể hiện rơ: Năm 2018, tổng sản lượng kinh tế của Trung Quốc so với năm 2008 đă tăng gấp ba lần; dự trữ ngoại hối đă tăng 60%, xuất siêu với Mỹ đă tăng từ 270 tỷ USD lên 400 tỷ USD.
Chính phủ Mỹ lên án đằng sau sự trỗi dậy của nền kinh tế Trung Quốc là nhiều chiêu tṛ không công bằng, sau khi Trung Quốc gia nhập WTO năm 2001 đă không tuân thủ đầy đủ các quy tắc ứng xử của thị trường và bảo đảm tôn trọng quyền sở hữu trí tuệ, đồng thời âm thầm trợ cấp doanh nghiệp nhà nước gây ra t́nh trạng cạnh tranh không công bằng với doanh nghiệp tư nhân và doanh nghiệp nước ngoài.
Ông Vương Kỳ Sơn (trái) và ông Henry Paulson
Trong t́nh h́nh bức bối, vào mùa hè năm ngoái Trump đă phát động chiến tranh thương mại chống lại Trung Quốc, tăng thêm một loạt thuế quan trừng phạt đối với hàng nhập khẩu của Trung Quốc.
Peter Navarro, người đứng đầu Hội đồng Thương mại Quốc gia tại Nhà Trắng, đă xuất bản cuốn sách “Chết bởi Trung Quốc” (Death by china), đề cập vấn đề “phải thay đổi hoàn toàn chuỗi thương mại thế giới hiện nay do Trung Quốc thống trị”. Ông cho rằng nhiều quy định của WTO đă lạc hậu và không c̣n có lợi cho Mỹ, đồng thời giết chết thị trường việc làm tại Mỹ.
Cố vấn kinh tế tổng thống Mỹ Larry Kudlow chỉ trích Trung Quốc về thành tích tồi tệ trong quá tŕnh thực thi thỏa thuận. Sau loạt đàm phán giữa Trung Quốc và Mỹ vào cuối tháng 11/2018, giọng điệu của ông đă ôn ḥa hơn, cho rằng có thể đi đến điểm dừng tạm thời trong cuộc chiến giằng co giữa Trung Quốc và Mỹ: “Lần đầu tôi nhận được lời hứa từ Trung Quốc sẽ trở thành một thỏa thuận thực sự.”
Hai bên đă không ngừng đối thoại trong lĩnh vực thương mại, nhưng Trung Quốc vẫn không từ bỏ việc đưa thêm bài lên bàn đàm phán khác. Bắc Kinh đă "trống giong cờ mở" trong tiếp xúc với Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo, bày tỏ rằng cả hai bên cần tiếp tục xây dựng cơ chế hóa của hội nghị an ninh Trung - Mỹ, động thái này rơ ràng cũng là để thể hiện cho Lầu Năm Góc thấy.
Bên lề hội nghị G20 năm 2018, chủ tịch Trung Quốc Tập Cận B́nh và tổng thống Trump đă đạt được đồng thuận rằng, nếu trong ṿng 90 ngày mà đôi bên không đạt được thỏa thuận th́ Mỹ dựa theo kế hoạch cũ tăng thuế suất lên 25% đối với 200 tỷ USD hàng Trung Quốc.
Căng thẳng vừa dịu đă leo thang trở lại khi CFO hăng Huawei Mạnh Văn Chu bị bắt giữ tại Canada theo yêu cầu của Mỹ, với cáo buộc lách các trừng phạt của Mỹ nhằm vào Iran.
Đáp lại, Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc đă đẩy mạnh tăng vốn trên thị trường, lần thứ tư liên tiếp hạ tỷ lệ dự trữ tiền gửi của các tổ chức tài chính, và tích cực thúc đẩy RCEP (Thỏa thuận Quan hệ đối tác kinh tế toàn diện khu vực). Quyết định này đă bao trùm 45% dân số thế giới và 1/3 tổng quy mô thương mại của thế giới.
Một số chuyên gia kinh tế Trung Quốc cũng cho biết, Trung Quốc vẫn có một sát thủ để đối phó với sự leo thang của các cuộc chiến thương mại: giảm lượng giữ trái phiếu kho bạc Mỹ. Nhà kinh tế Mei Xinyu, người có mối quan hệ chặt chẽ với Bộ Thương mại Trung Quốc cho biết: “Đây có thể là một lựa chọn.”
Mei cũng chỉ ra: “Khi môi trường kinh tế tốt, trong điều kiện b́nh thường th́ tốc độ phát triển của Trung Quốc có thể duy tŕ tốc độ để bắt kịp Mỹ, nhưng nếu t́nh h́nh kinh tế toàn cầu không tốt, khi đó bên nào suy thoái nhanh hơn sẽ trở nên dễ dàng kích hoạt cuộc chiến tài chính hơn”.
Một phương diện khác, Henry Paulson lo lắng rằng “bức màn sắt” trong lĩnh vực kinh tế và thương mại sẽ sớm sụp đổ và tác động một số quốc gia bên lề cuộc chiến thương mại.
Đầu tháng 11/2018, Paulson tái ngộ ông Vương Kỳ Sơn - lúc này là Phó chủ tịch Trung Quốc - ở Singapore. Ông Vương ngầm cảnh báo Mỹ không cố gắng leo thang chiến tranh thương mại giữa hai bên. Paulson cho rằng nếu hai bên không thể đạt được thỏa thuận trong một số lĩnh vực rơ ràng, th́ hệ quả nguy cơ không chỉ nằm ở kinh tế thế giới, mà cả t́nh h́nh trật tự và ḥa b́nh thế giới hiện hữu.
(c̣n tiếp)
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
:hand shake:
