Vietbf.com - Dự Luật Đơn vị hành chính-kinh tế đặc biệt (Luật Đặc khu) đă buộc phải quyết định lùi việc biểu quyết sang kỳ họp tới, sau khi có sự phản đối dữ dội và lan rộng từ công chúng tại kỳ họp thứ năm, Quốc hội khoá 14 Việt Nam, cho nên sẽ diễn ra vào cuối tháng Mười có thể được thông qua với ba lư do chủ yếu dưới đây.
Dự luật về Ba đặc khu hành chính - kinh tế từng được dự kiến đưa ra Quốc hội Việt Nam biểu quyết và thông qua từ trước.
Từ giữa tháng Sáu tới nay là khoảng lặng để nh́n nhận thực tế điều ǵ đă diễn ra và động thái của chính phủ chuẩn bị cho việc biểu quyết dự luật gây tranh căi này.
Có ba lư do chủ yếu khiến Dự Luật đặc khu vẫn sẽ được thông qua: ư kiến sẽ được lắng nghe; sự phản đối từ dân chúng được nh́n nhận thực chất hơn; và cách làm luật truyền thống vẫn duy tŕ.
Thực sự cầu thị?
Một điểm cần lưu ư ở đây là sự khác biệt giữa ư kiến chuyên gia và mục đích chính trị. Các chuyên gia thường nghiên cứu các vấn đề phức tạp và các t́nh huống làm cơ sở để hoạch định trong khi các chính trị gia muốn có chính sách sao cho thể hiện được 'ư Đảng ḷng dân'
PGS. TS. Phạm Quư Thọ |
Thứ nhất, ư kiến sẽ được lắng nghe thể hiện sự cầu thị của Chính phủ và Quốc hội cho dù vẫn chưa có cơ chế hữu hiệu để làm thoả măn cả hai bên góp ư và tiếp thu.
Lư do dời sang kỳ họp sau là "để có thêm thời gian nghiên cứu, tiếp thu tối đa các ư kiến". Với mục đích này, như một cử chỉ cầu thị, Dự Luật đặc khu dự kiến sẽ được Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét và cho ư kiến trong phiên họp thường kỳ diễn ra từ ngày 8 đến ngày 13/8/2018. Trước đó, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc từng phát biểu sẽ 'xin ư kiến rộng răi các nhà khoa học và các tầng lớp nhân dân trước khi tŕnh Quốc hội'.
Trong dịp sửa đổi Hiến pháp 2013 đă từng có nhiều ư kiến được gửi đến Quốc hội dưới nhiều h́nh thức khác nhau. Ngay cả trong dịp, trước và sau thảo luận Dự luật đặc khu cũng có không ít ư kiến gửi bằng văn bản hoặc qua mạng xă hội… Tuy nhiên, cách thức nào tiếp thu ư kiến có hiệu quả nhất vẫn là câu hỏi.
Sẽ có hai kênh chính, một là ư kiến của cử tri được tập hợp từ các đoàn đại biểu Quốc hội theo cách truyền thống. Hai là, ư kiến các chuyên gia gửi theo nhiều h́nh thức khác nhau, không loại trừ các cuộc hội thảo. Không thể làm hài ḷng tất cả nhưng nếu các ư kiến được lắng nghe và cam kết phản hồi minh bạch sẽ là một tiến bộ trong xây dựng chính sách, đặc biệt là ư kiến phản biện từ các chuyên gia.
Với Dự luật đặc khu các ư kiến sẽ được định hướng về hai khía cạnh kinh tế và hành chính để phản ánh quyết tâm chính trị về giải pháp đột phá kinh tế, đồng thời "không gây phương hại đến quốc pḥng, an ninh quốc gia, trật tự an toàn xă hội…" và "đặc biệt là chủ quyền quốc gia của Việt Nam".
Một điểm cần lưu ư ở đây là sự khác biệt giữa ư kiến chuyên gia và mục đích chính trị. Các chuyên gia thường nghiên cứu các vấn đề phức tạp và các t́nh huống làm cơ sở để hoạch định trong khi các chính trị gia muốn có chính sách sao cho thể hiện được 'ư Đảng ḷng dân'. Hơn lúc nào hết, Đảng cần chứng tỏ ư đảng hợp với ḷng dân.
Thủ tướng Chính phủ Việt Nam Nguyễn Xuân Phúc được truyền thông VN trích thuật nói sẽ chỉ đạo lấy ư kiến nhân dân, cán bộ lăo thành và các giới chuyên gia về dự luật ba đặc khu
Một số động thái gần đây của Chính phủ, như tái thành lập Tổ tư vấn kinh tế, tham dự và phát biểu trong nhiều hội thảo khoa học… cho thấy Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc sẵn sàng nghe ư kiến chuyên gia. Tuy nhiên, ông cũng khuyến cáo rằng nhiều công tŕnh khoa học c̣n để trong 'ngăn kéo tủ', ông đặt hàng nghiên cứu và mong muốn kết quả phải phục vụ thực tế.
Hạn chế lớn nhất hiện nay là tư tưởng chưa được giải phóng trong hệ thống chính trị nhất nguyên. Năng lực của các chuyên gia có thể được phát huy nếu khắc phục được điều này. Đây là quá tŕnh dài, thậm chí chậm chạp so với thực tế đang thay đổi nhanh.
Độc quyền chân lư khiến cho xă hội phát triển không ổn định. Đất nước cần đến các đánh giá đáng tin cậy, đa chiều của chuyên gia để giải quyết các vấn đề phức tạp. Các chuyên gia mong muốn các ư kiến phản biện được lắng nghe, hơn thế một cơ chế cởi mở hơn cho những nỗ lực đối thoại cần được thiết lập, đặc biệt cho một số luật được cho là 'nhạy cảm' như luật biểu t́nh, luật về hội…
Nh́n thực chất hơn?
Thứ hai, sự phản đối từ dân chúng được nh́n nhận thực chất hơn, khi nó không phải là nguy cơ làm sụp đổ chế độ mà phản ánh những bức xúc dồn nén và những đ̣i hỏi về quyền biểu đạt.
Ngoài ra, 'Yếu tố Trung Quốc' như là 'chất xúc tác', một cái cớ cũng được lưu ư phân tích
PGS. TS. Phạm Quư Thọ |
Sự phản ứng của chính quyền sau làn sóng phản đối Dự luật Đặc khu trong thời gian qua đang được dư luận theo sát.
Một số người biểu t́nh ở thành phố Hồ Chí Minh, B́nh Thuận, Đồng Nai… đă bị bắt giữ và xét xử với án tù khác nhau, chủ yếu với tội danh "gây rối trật tự công cộng".
Người dân xuống đường đông đảo phản đối dự luật được cho là một yếu tố khiến Quốc hội, Chính phủ và Chính quyền phải tạm gác xét và thông qua dự luật trong đầu tháng trước.
Các hội đồng xét xử nhận định rằng phần lớn các bị cáo là những người "có nhận thức pháp luật c̣n hạn chế, bị người xấu kích động, lôi kéo phạm tội".
Các nhà quan sát nêu ư kiến rằng làn sóng phản đối Dự Luật đặc khu là 'tự phát' 'hội chứng đám đông' bùng phát, dồn nén từ những bất công trong xă hội, nạn tham nhũng, cửa quyền của cán bộ, những khiếu kiện, đặc biệt kéo dài về đất đai, bức xúc do khó khăn trong cuộc sống và những hiện tượng tiêu cực trong xă hội không được giải quyết…
Tất cả đổ lỗi cho sự yếu kém của bộ máy chính quyền và năng lực cán bộ. Ngoài ra, 'Yếu tố Trung Quốc' như là 'chất xúc tác', một cái cớ cũng được lưu ư phân tích.
Điều khiến Đảng cầm quyền cảnh báo thực sự nguy cơ cho sự tồn vong chế đố là từ trong nội bộ do 'sự tự diễn biến', 'thoái hoá đạo đức cán bộ', 'tham nhũng do tha hoá quyền lực'. Ngoài ra các hoạt động có tổ chức không được nhà nước cho phép mới là những mối lo thực sự.
Những tuyên bố rằng có 'thế lực thù địch', 'phản động' đứng sau các cuộc biểu t́nh này mang tính chất chính trị, hơn là thực tế.
Bởi vậy, chính quyền vẫn duy tŕ 'chiến thuật răn đe' giống nhau trước làn sóng phản đối của dân chúng các phản ứng của dân chúng trước các sai phạm của cán bộ về đất đai đến các sự kiện dàn khoan HD 981 của Trung Quốc vi phạm chủ quyền lănh hải hay thảm hoạ môi trường biển do nhà máy thép Fomosa Hà Tĩnh gây ra…
Nếu xuất hiện những làn sóng phản đối tương tự, th́ đây sẽ là những bài học đối phó được rút ra.
Một chính sách thất bại sẽ làm giảm sút niềm tin của dân chúng, bởi vậy sự cầu thị của chính quyền hướng tới đáp ứng đ̣i hỏi của người dân có thể sẽ mang lại kết quả tích cực
PGS. TS. PHạm Quư Thọ |
Truyền thống, biểu tượng?
Thứ ba, cách làm luật 'truyền thống' vẫn duy tŕ khiến cho việc bỏ phiếu thông qua dự luật dễ đoán định và mang nặng tính biểu tượng.
Quan sát quá tŕnh xây dựng pháp luật cho thấy các vấn đề chính sách được được khởi xướng bởi Đảng Cộng sản, sau đó các bộ phận chức năng tham mưu soạn thảo, lấy ư kiến các cơ quan, tổ chức có liên quan, cuối cùng là thảo luận và thông qua ở Quốc hội.
Quốc hội là một cơ quan phân nhiệm của Đảng, đa phần các đại biểu là đảng viên, bởi vậy việc 'bỏ phiếu' thể hiện ư chí của Đảng và 'quyết tâm chính trị'. Tỷ lệ phiếu thuận cao là đương nhiên.
Dư luận chia sẻ những 'trăn trở' lương tâm và trách nhiệm với tư cách là đại diện cử tri về cuộc "lội ngược ḍng", khi tỷ lệ đồng thuận trong đại biểu Quốc hội tăng từ 50% trong cuộc bỏ phiếu thăm ḍ tăng vọt đến gần 93% trong ngày biểu quyết. Đó là lời kể của nguyên đại biểu Quốc hội, GS Nguyễn Minh Thuyết về cuộc bỏ phiếu thông qua Nghị quyết mở rộng Hà Nội vào cuối tháng 7/2008. Ông là 1 trong 4 đại biểu bỏ phiếu không tán thành!
Mặc dù, những dấu hiệu tích cực được ghi nhận từ nghị trường trong các phiên chất vấn công khai và phát biểu thẳng thắn của một số đại biệu Quốc hội, nhưng những 'cú hích' đủ mạnh để thay đổi quyết định vào 'phút 89'.
Quốc hội Việt Nam được kỳ vọng sẽ lắng nghe ư kiến của người dân và các giới trước khi thông qua dự luật
Bộc bạch trong trả lời phỏng vấn của đại biểu Lưu B́nh Nhưỡng khi bỏ phiếu thông qua Luật An ninh mạng vào ngày 12/6/2018 phản ánh một trong 'những cú hích' này. 'Tôi cũng từng lo ngại thông qua có lợi hay không lợi', ông nói. Tuy nhiên, từ sự việc xảy ra tại B́nh Thuận, ông đă bấm nút tán thành. Ông khẳng định: "Nếu Tổ quốc c̣n th́ chúng ta c̣n có nhiều những cơ hội sửa sai, có thể làm tốt hơn các vấn đề khác".
Quy tŕnh làm chính sách như trên thích hợp trong nền kinh tế tập trung và những năm đầu 'đổi mới'. Những nhà b́nh luận trên quan điểm phương Tây cho rằng nếu có tam quyền phân lập, nếu quốc hội độc lập th́ kết quả sẽ khác. Tuy nhiên, sự thay đổi như vậy không phải trong thời gian này ở Việt Nam là một thực tế.
Tóm lại, chất lượng chính sách luôn là quan trọng với chính thể này. Nó khẳng định sự tồn tại của chế độ và tính chính danh của Đảng cộng sản, ngoài ra nó cũng biểu thị năng lực của lănh đạo và bộ máy nhà nước.
Một chính sách thất bại sẽ làm giảm sút niềm tin của dân chúng, bởi vậy sự cầu thị của chính quyền hướng tới đáp ứng đ̣i hỏi của người dân có thể sẽ mang lại kết quả tích cực. Nhưng về lâu dài, người dân muốn Đảng và nhà nước thay đổi mạnh hơn.
Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả, nguyên Chủ nhiệm Khoa Chính sách Công, Học viện Chính sách và Phát triển, Bộ Kế hoạch và Đầu tư Việt Nam.
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
