Cách đảng Dân chủ chọn ứng viên tổng thống

[june04]

Đảng Dân chủ trao đề cử ứng viên tổng thống cho người được quá bán đại biểu ủng hộ tại đại hội và có quy định thay thế trong trường hợp người này rút lui.

Mùa bầu cử tổng thống Mỹ năm nay dường như được định hình sớm hơn thường lệ, khi Tổng thống Joe Biden, đảng Dân chủ và đối thủ Donald Trump của đảng Cộng hòa đều thống trị vòng bỏ phiếu sơ bộ từ sớm.

Hai người đã có cuộc tranh luận đầu tiên hồi cuối tháng trước, nhưng chưa chính thức trở thành ứng viên đại diện cho hai đảng ra tranh cử. Để trở thành ứng viên đại diện cho đảng, ông Trump và ông Biden cần hội đủ sự ủng hộ từ đa số đại biểu từ các bang trong đại hội toàn quốc.


Tổng thống Joe Biden phát biểu tại sự kiện vận động ở Raleigh, bang Bắc Carolina ngày 28/6. Ảnh: AP


Đại hội Toàn quốc đảng Cộng hòa dự kiến diễn ra ngày 15-17/7, trong khi sự kiện của đảng Dân chủ diễn ra ngày 19-22/8. Trong đại hội, các đại biểu thường sẽ bỏ phiếu cho ứng viên đã giành chiến thắng trong vòng bầu cử sơ bộ ở bang họ.

Trước năm 1980, Ủy ban Quốc gia đảng Dân chủ (DNC) quy định đại biểu dự đại hội bắt buộc phải bỏ phiếu cho ứng viên thắng cử sơ bộ tại bang mình, trừ khi họ được ứng viên đó đồng ý cho bầu người khác. Ứng viên tổng thống có quyền thay đổi đại biểu bang dự đại hội, nhằm đảm bảo đây đều là người trung thành với họ.

Quy định trên được những người ủng hộ tổng thống Mỹ khi đó là Jimmy Carter thúc đẩy nhằm giúp ông nắm chắc vị trí đề cử trước đối thủ thượng nghị sĩ Ted Kennedy.

Vị thế của ông Carter lúc đó không thuận lợi. Mỹ ghi nhận lạm phát và tỷ lệ thất nghiệp kỷ lục, sự ủng hộ dành cho ông càng suy giảm sau khủng hoảng con tin Iran. Ông Carter thắng các cuộc bầu cử sơ bộ đầu tiên, nhưng dần bị Kennedy thu hẹp khoảng cách, dẫn đến lo ngại có đại biểu phản bội trong đại hội đảng.

"Theo quy định của DNC, nếu bạn là đại biểu ràng buộc với Carter nhưng gần ngày đại hội lại không muốn bỏ phiếu cho ông ấy, Carter có thể thay bạn bằng người khác trung thành hơn", William Mayer, giáo sư khoa học chính trị Đại học Northeastern, bang Massachusettes, giải thích.

Quy định này đã gây tranh cãi trong nội bộ đảng Dân chủ và bị phe ủng hộ Kennedy gọi là "quy tắc robot", bởi nó không cho phép đại biểu đổi ý khi bỏ phiếu. Họ tìm cách thay đổi quy định nhưng bất thành. Ông Carter cuối cùng giành được đề cử của đảng Dân chủ, nhưng thất bại trước đối thủ đảng Cộng hòa Ronald Reagan.

Năm 1982, DNC quyết định loại bỏ "quy tắc robot" và thay bằng "lương tâm trong sạch", nới lỏng sự kiểm soát của đảng, nhưng vẫn kỳ vọng đại biểu thực hiện đúng theo ý nguyện của cử tri bang họ trong bầu cử sơ bộ. DNC cũng thiết lập các vị trí đại biểu không ràng buộc, còn được gọi là "siêu đại biểu".

"Toàn bộ đại biểu đến dự đại hội cần phản ánh đúng quan điểm của người đã bầu ra họ với lương tâm trong sạch", theo quy định của DNC. Tuy nhiên, đảng Dân chủ không giải thích rõ "lương tâm trong sạch" này có ý nghĩa gì và mức độ ràng buộc ra sao.

"Chưa có tiền lệ cho thấy 'lương tâm trong sạch' hàm ý như thế nào", Elaine Kamarck, nhà nghiên cứu tại Viện Brooking, Washington, chuyên gia về quy trình đề cử, nói với CNN. "Là đột nhiên bạn không thích ứng viên đó nữa? Tôi nghĩ không phải. Hay nghĩa là bạn cho rằng ứng viên đó sẽ thất bại?".

Theo Kamarck, đảng Dân chủ trong hàng chục năm qua cũng chưa chứng kiến tình huống hàng loạt đại biểu bỏ phiếu phản đối ứng viên ràng buộc. Tuy nhiên, vấn đề này đang gây chú ý gần đây, trong bối cảnh ông Biden liên tục khiến cử tri lo ngại về sức khỏe thể chất và tinh thần. Ông Biden, 81 tuổi, đang là Tổng thống Mỹ lớn tuổi nhất lịch sử.

Ông Biden đã thắng gần như toàn bộ các cuộc bỏ phiếu sơ bộ hoặc họp kín, nhận được 99% trong tổng số gần 4.000 đại biểu. Những đại biểu này "ràng buộc" với ông Biden, nhưng mang hàm ý "kỳ vọng mạnh mẽ" hơn là "chắc chắn" bỏ phiếu cho ứng viên.

Sau cuộc tranh luận với ông Trump ngày 27/6, nhiều quan chức, nghị sĩ Dân chủ đã kêu gọi Tổng thống Biden rút khỏi cuộc đua, nhường cơ hội cho thế hệ lãnh đạo trẻ hơn. Tuy nhiên, ông chủ Nhà Trắng tuyên bố sẽ bám trụ đến cùng và đánh bại ông Trump lần nữa.


Theo Kamarck, chỉ có hai kịch bản đảng Dân chủ có thể chọn ứng viên khác vào thời điểm này, đó là dựa vào lá phiếu "nổi loạn" của các đại biểu tại đại hội toàn quốc, hoặc ông Biden tự nguyện rút lui.

Do "quy định robot" đã bị bãi bỏ, về mặt điều lệ, đảng Dân chủ có thể thay thế ông Biden bất cứ lúc nào, dựa vào kết quả bỏ phiếu tại đại hội. Nhưng về mặt chính trị, phương án này rất không khả thi, bởi ngoài Phó tổng thống Kamala Harris, họ không có ứng viên nào khác đủ tầm vóc để thuyết phục đa số đại biểu "nổi loạn" và bầu cho mình.

Bà Harris đến nay vẫn bày tỏ lòng trung thành tuyệt đối với ông Biden và tuyên bố sẽ không thay thế ông. Một số ứng viên tiềm năng của đảng Dân chủ như Thống đốc Michigan Gretchen Whitmer, Thống đốc Maryland Wes Moore hay Thống đốc California Gavin Newsom đều rất nổi tiếng ở bang của họ, nhưng không phải là những gương mặt quá nổi bật ở tầm quốc gia.

Những thống đốc này sẽ rất khó nói chuyện với đại biểu từ các bang khác quay lưng với ông Biden để bỏ phiếu cho mình. Họ đơn giản là không có đủ thời gian để làm việc đó, khi đại hội toàn quốc đảng Dân chủ sẽ diễn ra vào tháng sau.

Trong bối cảnh ông Biden là ứng viên duy nhất của đảng Dân chủ và thắng gần như mọi cuộc bầu cử sơ bộ, theo giới quan sát, kịch bản khả thi nhất để phe này đổi ứng viên là ông chủ Nhà Trắng tự rút lui. Phó tổng thống Harris có thể là lựa chọn để tiếp tục nỗ lực của Tổng thống Biden. Dù vậy, bà Harris sẽ không tự động tiếp nhận đề cử từ ông Biden, mà vẫn phải được đa số đại biểu bầu chọn.

Khi ứng viên rút lui, đại biểu ràng buộc với ứng viên đó sẽ tự do đưa ra lựa chọn. Đây là cách đảng Dân chủ diễn giải khi hạ nghị sĩ Dean Phillips dừng cạnh tranh với ông Biden hồi tháng 3. Phillips nói ông sẽ khuyến khích đại biểu ràng buộc của mình bầu cho ông Biden.

Khi quyết định rút lui, ứng viên thường sẽ có bài phát biểu và ám chỉ ai là người thay thế phù hợp, chuyên gia Kamarck nói. "Thông tin này không ràng buộc các đại biểu, nhưng sẽ có sức nặng nhất định".

Ba nguồn tin thân cận với các lãnh đạo đảng Dân chủ cho biết tài liệu tổ chức đại hội đảng năm 2022 từng vạch ra quy trình thay thế ứng viên nếu người đó tự nguyện rút lui sau đại hội.

Theo điều lệ hiện nay, Chủ tịch DNC Jamie Harrison sẽ tham vấn với lãnh đạo phe đa số Thượng viện Chuck Schumer, lãnh đạo phe thiểu số Hạ viện Hakeem Jeffries, Chủ tịch Hiệp hội Các thống đốc Dân chủ Tim Walz để giới thiệu ứng viên mới.

Ứng viên này sẽ được đưa ra trước thường trực DNC, nhóm các lãnh đạo cấp cao của đảng Dân chủ, để phê chuẩn hoặc bác bỏ.

Bản thân Tổng thống Biden cũng thừa nhận đảng Dân chủ có khả năng lựa chọn ứng viên khác ngoài ông. Khi được hỏi liệu ông có cho phép các đại biểu ràng buộc ủng hộ ứng viên khác không, ông Biden trả lời "họ được tự do làm bất kỳ điều gì họ muốn".

"Nếu tôi xuất hiện tại đại hội và mọi người nói 'chúng tôi muốn ứng viên khác' đó là quy trình dân chủ. Nhưng chuyện đó sẽ không xảy ra", ông tự tin tuyên bố ngày 11/7.