Thói quen ăn uống gây hại cho dạ dày

[vuitoichat]

Theo như sau khi ăn, một cơ chế gọi là vận động di chuyển phức hợp để gửi các cơn co thắt đặc biệt nhằm loại bỏ các mảnh vụn ở đường tiêu hóa như vi khuẩn và chất nhầy, như việc làm sạch ruột giữa các bữa ăn có ý nghĩa lớn đối với những ai đang gặp vấn đề về tiêu hóa. Cơ chế hoạt động khiến dạ dày kêu ùng ục không phải là tín hiệu đói. Nó giúp bạn tránh đầy hơi, chướng bụng và các triệu

chứng khác.

Cơ chế làm sạch dạ dày và ruột non có thể được phục hồi bằng cách cho nó thêm thời gian để hoàn thành công việc của mình. (Shutterstock)

Việc làm sạch ruột giữa các bữa ăn có ý nghĩa lớn đối với những ai đang gặp vấn đề về tiêu hóa. Sau khi ăn, một cơ chế gọi là vận động di chuyển phức hợp để gửi các cơn co thắt đặc biệt nhằm loại bỏ các mảnh vụn ở đường tiêu hóa như vi khuẩn và chất nhầy.

Đây không phải là những cơn co thắt trong nhu động đường tiêu hóa thông thường. Nó bao gồm các làn sóng hoạt động của cơ để di chuyển và trộn thức ăn khắp tất cả các cơ quan tiêu hóa. Tổ hợp động cơ di chuyển (MMC - migrating motor complex) được mô tả như một quá trình quét, tương tự như xe làm sạch đường phố sau một cuộc diễu hành.

MMC này là một phần quan trọng và hơi tốn thời gian của quá trình tiêu hóa tối ưu. Nó chỉ có thể diễn ra khi cơ thể ở trạng thái không ăn. Công việc của nó là giữ vi khuẩn và các sản phẩm phụ của chúng ở đúng vị trí bằng cách quét sạch các mảnh thức ăn còn sót lại mà vi khuẩn đường ruột thích ăn.

Nếu cơ chế này không hoạt động bình thường, vi khuẩn có thể di chuyển ra khỏi đại tràng nơi chúng thuộc về và đi vào ruột non để tìm kiếm thức ăn chưa tiêu hóa. Chúng không phải là vi khuẩn gây bệnh nhưng như vậy là chúng đã di chuyển sai vị trí. Tình trạng này được gọi là sự phát triển quá mức của vi khuẩn đường ruột nhỏ (SIBO - Small Intestinal Bacterial Overgrowth), dẫn đến đầy hơi, chướng bụng cùng nhiều triệu chứng khác.

Theo cuốn sách y khoa xuất bản năm 2020, nếu không có cơ chế MMC, thức ăn và vi khuẩn có thể ứ đọng trong ruột non.

Cuốn sách viết: “Người ta phát hiện ra rằng những cá nhân bị trục trặc hoặc gây tổn thương cho hệ thống này có nhiều khả năng phát triển SIBO hơn”. “Ruột già có các chủng vi khuẩn khác nhau và lượng vi khuẩn cao hơn nhiều so với ruột non. Cơ chế đào thải dần dần của MMC giúp ngăn chặn các chủng vi khuẩn từ ruột kết di chuyển lên đoạn cuối hồi tràng, nơi chúng có thể bắt đầu xâm chiếm ruột non.”

Nhưng SIBO không phải là vấn đề duy nhất liên quan đến tổ hợp động cơ di chuyển. Theo một đánh giá trên tạp chí Nature, nó cũng có liên quan đến nhiễm trùng đường ruột, liệt dạ dày (một tình trạng khiến dạ dày không thể làm rỗng đúng cách) và giả tắc nghẽn đường ruột.

Thậm chí còn có lo ngại rằng, lời khuyên về chế độ ăn uống với nhiều bữa nhỏ trong ngày có thể góp phần khiến MMC hoạt động kém hiệu quả. Bởi vì điều này làm cho ruột quá tải với quá nhiều lần cho ăn, gây ra các triệu chứng khó chịu ở đường tiêu hóa.

Nhà trị liệu thuận tự nhiên Nicole Peasnell của Phòng khám Kirsten Greene SIBO nói với The Epoch Times: “Tôi biết chúng ta được khuyên nên ăn 6 bữa nhỏ mỗi ngày, nhưng khi nhìn từ góc độ vận động, điều đó không hữu ích. Điều gì sẽ xảy ra là nếu chúng ta ngồi đó nhấm nháp cả ngày với thức ăn, MMC lúc này sẽ không có nhiều thời gian để thực hiện việc dọn dẹp và vận hành khả năng vận động của hệ tiêu hoá”.

Chi tiết về MMC

Sự vận động của ruột, thời gian vận chuyển thức ăn của chúng ta từ khi vào miệng cho đến khi ra khỏi cơ thể có vai trò chính của MMC. MMC, hệ thần kinh và nội tiết có sự tương tác phức tạp. Nó hoạt động theo một chu kỳ có 4 giai đoạn với mô hình hoạt động cơ điện cứ sau 90 - 120 phút. Giai đoạn đầu hầu như không có cơn co thắt nào. Giai đoạn thứ hai bao gồm các cơn co thắt không liên tục, không đều.

Hoạt động tích cực nhất là giai đoạn thứ ba, trong đó có các đợt co thắt biên độ cao đều đặn trong thời gian ngắn. Chúng có thể tạo ra những tiếng động ríu rít hoặc ầm ầm mà thường bị hiểu sai là cơn đói. (Ăn uống sẽ loại bỏ tiếng ồn, nhưng nó sẽ làm gián đoạn chu kỳ từ miếng cắn đầu tiên. Chu kỳ 4 giai đoạn lại bắt đầu lại từ đầu). Giai đoạn thứ tư là một sự chuyển tiếp ngắn để trở lại giai đoạn đầu tiên.

Không có công cụ chẩn đoán nào cho MMC bị rối loạn chức năng. Do đó, các xét nghiệm về các tình trạng liên quan được thực hiện để xác định liệu nó có đóng vai trò gì hay không. Năm 2018, một nghiên cứu gợi ý rằng, việc đánh giá âm thanh của ruột có thể là một dấu hiệu sinh học thích hợp tương tự như cách nghe tim thai để đánh giá chức năng hô hấp và tim. Nghiên cứu này đã được xuất bản trên tạp chí Sensors. Trong đó, họ sử dụng một máy tính cá nhân và chương trình phần mềm, cùng với một thiết bị cảm biến âm thanh chi phí thấp để phát hiện các chu kỳ MMC.

Khi MMC không hoạt động

Các nhà nghiên cứu cũng tìm hiểu manh mối về MMC bằng cách nghiên cứu mối liên hệ mật thiết của nó với các hormone đường ruột như motilin và hệ thần kinh.

Hệ thần kinh ruột đôi khi được gọi là bộ não thứ hai. Nó là một phần của hệ thống thần kinh tự trị. Nó có một mạng lưới các tế bào thần kinh giao tiếp bằng cách sử dụng các chất dẫn truyền thần kinh. Chúng hoạt động phối hợp với các cơ, tuyến bài tiết và mạch máu của đường tiêu hóa, theo “Nghiên cứu vận động và vận động thần kinh cơ bản và lâm sàng”.

Việc không có các cơn co thắt giai đoạn 3 của MMC trong 8 giờ được coi là rối loạn chức năng thần kinh cơ ruột nghiêm trọng. Nhưng có một thành phần khác của hệ thần kinh cũng tham gia vào hoạt động này. Đó dây thần kinh phế vị, một loại dây thần kinh dài kết nối não với các cơ quan chính của cơ thể, bao gồm cả ruột.

Những bệnh nhân đã được phẫu thuật cắt bỏ hoàn toàn hay một phần dây thần kinh phế vị, vẫn có xung MMC ở ruột non, nhưng không có ở dạ dày. Điều này cho thấy có hai phần độc lập của hệ thần kinh cùng hoạt động trong cơ chế này.

Hoóc môn motilin trong ruột giúp kích hoạt các cơn co thắt để di chuyển thức ăn từ ruột non đến ruột già, cũng có liên quan. Nó lên xuống theo từng giai đoạn của MMC. Khi dùng motilin cho bệnh nhân, nó có thể gây ra các cơn co thắt giai đoạn 3.

MMC và bệnh tật

MMC không chỉ quan trọng trong việc hỗ trợ tiêu hóa mà còn đẩy thức ăn qua đường tiêu hóa, cho phép hấp thụ chất dinh dưỡng và ngăn ngừa tắc nghẽn đường ruột.

Theo một đánh giá năm 2021 trên tạp chí Nature, một số rối loạn có liên quan đến MMC bị mất ổn định.

Hai trong số đó là giả tắc nghẽn đường ruột (một tình trạng đau đớn đặc trưng bởi sự tích tụ thức ăn được tiêu hóa một phần trong ruột kết) và liệt dạ dày khiến dạ dày không thể làm rỗng đúng cách.

Một nghiên cứu năm 2012 trên Tạp chí Neurogastroenterolog y and Motility cho thấy, những bệnh nhân bị nhiễm Helicobacter pylori (H. pylori) nhiều khả năng bị thiếu hoạt động ở giai đoạn 3 của MMC và sẽ hoạt động trở lại sau khi H. pylori bị loại bỏ.

Nghiên cứu cho biết: “Người ta cho rằng sự vận động bất thường này có thể là điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn xâm nhập vào niêm mạc dạ dày chứ không phải là hậu quả của nó”.

Nhịn ăn gián đoạn và MMC

Một cách đơn giản để khôi phục chức năng MMC là cho phép nó thực hiện công việc của mình, tức là cần phân phối lại thời gian ăn.

“Nếu bạn cho thức ăn vào miệng mỗi giờ trong ngày, bạn sẽ không bao giờ có làn sóng làm sạch. Vì vậy, khuyến nghị đầu tiên là bạn nên ăn cùng một lượng như bình thường nhưng nên ăn thành nhiều bữa riêng biệt,” theo Trung tâm Y tế Cedars-Sinai. “Trước đây chúng tôi đã khuyến nghị khoảng cách 5 giờ giữa các bữa ăn nhưng điều này có thể khó khăn đối với một số người. Hiện giờ chúng tôi đề nghị ít nhất 4 giờ.”

Những lời khuyên khác là hạn chế ăn vặt và ăn ngay trước khi đi ngủ. Chuyên gia dinh dưỡng Cassie Madsen nói rằng, tốt nhất nên ăn đều đặn.

“Cơ thể chúng ta thích những chu kỳ. Khi bạn không ăn uống theo chu kỳ đều đặn, chức năng đường ruột có thể chậm lại và ngừng hoạt động,” bà nói. “Việc giãn cách các bữa ăn của chúng ta có đủ để tạo ra sự khác biệt không? Tôi không nghĩ chúng ta thực sự biết vào thời điểm này.”

Tuy nhiên, đó là lời khuyên thông thường đối với bệnh nhân không bị thiếu hụt dinh dưỡng và có vấn đề về đường tiêu hóa. Trong trường hợp khác bà Madsen cho biết, việc cung cấp đủ chất dinh dưỡng luôn được ưu tiên hơn thời gian bữa ăn.

Nhưng nếu bệnh nhân có thể giữ khoảng thời gian từ 4 - 5 giờ giữa ít nhất hai bữa ăn và kéo dài thời gian nhịn ăn ban đêm càng lâu càng tốt thì điều đó có thể mang lại lợi ích. Những người đã từng bị SIBO có thể ngăn ngừa tái phát bằng cách thực hành giãn cách các bữa ăn.

Các công cụ tái cân bằng khả thi khác

Prokinetics dược lý là một nhóm thuốc làm tăng nhu động thực quản và dạ dày giúp thúc đẩy nhu động ruột đang được nghiên cứu. Ngoài ra, bạn cũng có thể tìm thấy các chất kích thích tự nhiên bao gồm men vi sinh, các loại thảo mộc truyền thống như gừng, chất curcumin trong nghệ hoặc một số thực phẩm chức năng chuyên biệt khác.

Bà Madsen cho biết, kích thích dây thần kinh phế vị là một xu hướng phổ biến đối với nhu động ruột, nhưng không có nhiều bằng chứng về hiệu quả của nó. Tuy nhiên, bà cho biết, sẽ không có hại gì khi thử tập yoga, thiền, tập thể dục thường xuyên và tập thở sâu.

Bà nói: “Tôi nghĩ rằng thực sự có một số giá trị trong một vài bài tập được quảng bá vì chúng cũng thúc đẩy sự thư giãn tổng thể và giảm căng thẳng. Điều này cũng có thể có tác động lớn đến sức khỏe đường ruột”.