Không có oxy, não người sống sót được bao lâu?

[Romano]

Não người là một cơ quan cực kỳ phức tạp và mong manh. Không có oxy, tế bào não, bao gồm neuron truyền tín hiệu để suy nghĩ và cảm nhận, bắt đầu chết dần.

Theo TS Danny Gonzalez, nhà thần kinh học mạch máu và trợ lý giáo sư tại Viện thần kinh Barrow, TP Phoenix, bang Arizona - Mỹ, trả lời cho câu hỏi "bộ não con người có thể sống sót được bao lâu mà không có oxy?" là không hoàn toàn rõ ràng.Bộ não con người là cơ quan đòi hỏi nhiều năng lượng hơn bất kỳ nơi nào khác trong cơ thể. Đánh giá được công bố trên tạp chí Intensive Care Medicine năm 2001 cho thấy mặc dù chỉ chiếm 2% trọng lượng cơ thể trung bình của người trưởng thành, não bộ sử dụng 20% lượng máu bơm ra từ tim.

Bộ não chúng ta cần nguồn oxy khổng lồ này để duy trì sự cân bằng giữa các chất điện giải và khoáng chất mang điện tích. Đồng thời, đây cũng là chìa khóa để dẫn truyền các xung điện trong hệ thần kinh.

Nếu các chất điện giải mất đi sự cân bằng này, khả năng gửi thông điệp của tế bào thần kinh sẽ bị gián đoạn, bởi vì các tế bào phụ thuộc vào natri và kali ra - vào màng của chúng. Dòng chảy này được kiểm soát bởi các "máy bơm" trong màng tế bào thần kinh. Chúng sẽ không hoạt động được nếu thiếu oxy.

Hoạt động sai lệch của "máy bơm" sẽ dẫn đến sự tích tụ nhanh chóng của natri và nước, khiến tế bào thần kinh bị sưng. Song, theo một đánh giá khác công bố năm 2021 trên tạp chí Neurocritical Care, cơ chế chính xác dẫn đến hiện tượng sưng tấy này vẫn chưa được tìm hiểu đầy đủ.

Thời gian chính xác để tế bào não thiếu oxy bị tổn thương không thể phục hồi, thậm chí chết hoàn toàn, phụ thuộc vào một số yếu tố, bao gồm mức độ và thời gian mất oxy. Điều này là vì hoạt động cung cấp máu lên não có thể bị gián đoạn một phần, như khi xảy ra đột quỵ, hoặc gián đoạn hoàn toàn khi xảy ra ngừng tim.Theo trang tin y tế StatPearls, đột quỵ sẽ không khiến các tế bào não chết ngay lập tức nhưng tình trạng thiếu oxy càng kéo dài thì tác hại đến não càng nghiêm trọng.

Theo Viện Rối loạn thần kinh và Đột quỵ quốc gia Mỹ (NINDS), trong vòng chỉ 5 phút, lượng oxy thấp có thể gây hôn mê, co giật cũng như chết tế bào thần kinh. May thay, đa số vẫn có thể phục hồi chức năng não đáng kể sau đột quỵ nếu được điều trị đủ nhanh.

TS Gonzalez cho biết não thiếu oxy hoàn toàn sẽ khiến các tế bào chết chỉ trong "vài phút". Một đánh giá năm 2016 về các nghiên cứu trên người và động vật chỉ ra rằng khi xảy ra ngừng tim, hoạt động điện tích tự phát trên bề mặt não sẽ biến mất trong vòng 10-30 giây sau khi ngừng lưu thông máu.

Theo Thư viện Y khoa Quốc gia Mỹ, tổn thương não vĩnh viễn có thể xảy ra chỉ trong vòng 4 phút nếu lưu lượng máu của một người ngừng lại.
"Bất kỳ tổn thương não gặp tình trạng thiếu oxy kéo dài (do hoàn toàn ngừng nguồn cung oxy) dẫn đến chết một lượng lớn tế bào đều tăng nguy cơ chết não khi nằm viện" - TS Gonzalez nói.

Chết não là tình trạng mất hoàn toàn chức năng não, không thể hồi phục.

Mặc dù tổn thương não do thiếu oxy thường xảy ra trong vài phút nhưng tốc độ chính xác dẫn đến tổn thương có thể thay đổi tùy người. TS Gonzalez cho biết: "Nó phụ thuộc vào từng cá nhân và các yếu tố nguy cơ, như huyết áp, cholesterol và hút thuốc".Sức khỏe tim mạch kém có thể dẫn đến sự tích tụ các mảng mỡ, làm cứng và thu hẹp mạch máu, từ đó hạn chế lưu lượng máu đến các mô và cơ quan, bao gồm cả não. Vì vậy, đôi khi sức khỏe tim mạch kém lại mang đến lợi thế không ngờ khi não thiếu oxy.

"Một người có tiền sử lâu dài về các yếu tố nguy cơ có thể phát triển các động mạch hoặc mô hình dòng chảy bù để hỗ trợ họ khi mô não bắt đầu mất oxy… Ngược lại, một người khỏe mạnh và trẻ hơn có thể không chịu được tình trạng thiếu oxy ở mức độ tương tự" - TS Gonzalez giải thích.

Song, ông nhấn mạnh thêm rằng "điều này tùy vào từng trường hợp cụ thể".