Hai hôm nay, trên mặt báo mậu dịch, từ "phu nhân" xuất hiện hơi bị nhiều.
Trước hết cần xác định đây là danh từ chung, không cần viết hoa chữ "phu". Là danh từ chung, th́ nó cũng chỉ như những danh từ chung khác chỉ người, ví dụ vợ, bồ, d́ ghẻ, mợ... thôi. Ở xứ này, bệnh viết hoa tùy tiện đă nặng lắm rồi, thấm vào lục phủ ngũ tạng rồi, hết thuốc chữa.
Tại sao không chữa được? Tại v́ kẻ có quyền đang lộng quyền, cứ thích viết thế nào th́ lại bắt người khác phải viết như thế, không theo ư th́ nó đánh, phạt. Rất vô lư khi tự dưng phải viết hoa Đảng, Thủ đô, Tổ quốc, Bác, Chính phủ, Nhà nước... khi những từ ấy đứng một ḿnh.
Mà ngay cả việc cưỡng ép như vậy, "nó" cũng rất bất nhất, bắt người ta viết "Thủ tướng Chính phủ" nhưng lại viết "Chủ tịch nước". Bắt viết hoa Đảng, Nhà nước, nhưng lại viết thường "nhân dân"... Nói chung rất linh tinh, chả ra thể thống quy tắc ǵ, hỏng tiếng Việt.
“Phu nhân” là từ để chỉ người đàn bà có chồng làm to. Không nhất thiết chồng phải là nhà lănh đạo bộ máy cai trị, mà có khi làm to, chức lớn, chức vụ cao trong doanh nghiệp, đơn vị, tổ chức, thậm chí đại gia lắm tiền nhiều của, v.v... th́ vợ của người ấy cũng được gọi là "phu nhân" cho trang trọng. Nói ngắn gọn, phu nhân tức là vợ.
Phu nghĩa là chồng, vợ chồng là phu thê (thê là vợ), phu phụ (phụ là vợ); nhân là người, nhân loại là loài người, nhân cách là tư cách con người, nhân quyền là quyền con người, tiểu nhân là kẻ bé nhỏ tầm thường… Phu nhân không phải thứ danh hiệu, chức tước ban cho ai mà chỉ để nói chung về người đàn bà có chồng làm to, vậy thôi. Báo chí quốc doanh cứ một hai viết “Tổng bí thư Tập Cận B́nh và Phu nhân”, “Chủ tịch nước Vơ Văn Thưởng và Phu nhân”... chẳng qua dốt dùng tiếng Việt, phần khác do thói nịnh.
Khi nói phu nhân th́ nên nhớ yếu tố “phu” là chính, v́ vậy không nêu chính tên của người đàn bà, mà phải tên chồng. Chả ai viết/ nói phu nhân (vợ) Bành Lệ Viên bao giờ, bởi bà Bành th́ làm ǵ có vợ. Viết “Tổng bí thư Tập Cận B́nh và phu nhân” là đúng, hoặc phu nhân ông Tập Cận B́nh, chứ viết “Tổng bí thư Tập Cận B́nh và phu nhân Bành Lệ Viên” th́ sai, thừa.
Giả dụ tôi nói chuyện với Bành Lệ Viên, tôi nói thưa phu nhân, khác ǵ nhận bà Bành là vợ ḿnh, ông Tập mà nghe thấy lại chả ghen lồng lộn, bởi chỉ chồng mới được nói với vợ vậy thôi.
Nguyễn Thông