Tại sao phương Tây tìm cách thay thế Zelensky?

[vuitoichat]

Theo như phương Tây (nghĩa là Mỹ với sự hậu thuẫn của Anh Quốc) gần đây đang muốn thay thế tổng thống Ukraina Volodymyr Zelensky vào lúc cuộc phản công của Ukraina sa lầy, phương Tây tự hỏi làm thế nào hậu thuẫn Kiev trong lâu dài để chiến thắng quan Nga khi nước này đang đối mặt với nguy cơ thất bại quân sự.

Tổng thống Mỹ Joe Biden tiếp đón người đồng nhiệm Ukraina Volodymyr Zelenskytại Nhà Trắng, Washington, ngày 21/12/2022. AP - Andrew Harnik

Báo Pháp Le Figaro ngày 20/11/2023 cho rằng Ukraina đang đối mặt với nguy cơ thất bại quân sự. Vào lúc cuộc phản công của Ukraina sa lầy, phương Tây tự hỏi làm thế nào hậu thuẫn Kiev trong lâu dài. Thế nhưng, trang mạng Asia Times ngày 11/11/2023 lại đưa ra một nhận định rằng ngày càng có một sự đồng thuận trong giới phân tích, theo đó, phương Tây (nghĩa là Mỹ với sự hậu thuẫn của Anh Quốc) muốn thay thế tổng thống Ukraina Volodymyr Zelensky.

Trang mạng thông tin độc lập Conflit của Pháp trước hết lưu ý, tác giả bài viết là Stephen Bryen, một người rất am tường về bộ máy quyền lực Mỹ. Cũng như nhiều bài phân tích khác, bài nhận định trên Asia Times phải được xem xét một cách thận trọng. Dù vậy, đây cũng là một trang thông tin hoàn toàn nghiêm túc, tập hợp nhiều tác giả có những hiểu biết tinh tế về chủ đề họ viết.

Tương lai sẽ cho biết liệu ông Zelensky sẽ tiếp tục cầm quyền hay phải ra đi. Tuy nhiên, trong thời gian từ cuộc trả lời phỏng vấn của tổng tham mưu trưởng Zaluzhny dành cho The Economist, trong đó, ông thừa nhận thất bại của cuộc phản công và việc Quốc Hội Mỹ từ chối thông qua khoản viện trợ bổ sung cho Ukraina, thì « gió đổi hướng » ở Washington. Như đã được nêu ra từ mùa xuân 2023, có khả năng đạt được một đồng thuận trong khoảng mùa đông 2023 - 2024 nhằm chấm dứt xung đột. Tương lai sẽ trả lời, nhưng phân tích này cho phép hiểu được những gì đang được thảo luận tại châu Á và Hoa Kỳ.

**********

Trước hết, Stephen Bryen, tác giả bài viết, khẳng định: Hoa Kỳ có thói quen tìm cách chọn nhà lãnh đạo cho Ukraina. Cùng với đồng nghiệp Larry Johnson, ông nghĩ rằng CIA và MI6 của Anh đã bắt tay chuẩn bị địa bàn. Hoặc ông Zelensky buộc phải triệu tập một cuộc bầu cử tổng thống, dự trù cho tháng Ba năm tới và như vậy, ông sẽ được thay thế. Hoặc cho dù có cưỡng lại, ông Zelensky cũng sẽ bị thay thế trong khuôn khổ một cuộc nổi dậy theo kiểu Maidan.

Thay đổi chính trị

Theo tác giả, Hoa Kỳ đã từng thúc đẩy những thay đổi trong ban lãnh đạo của Ukraina và thứ trưởng ngoại giao hiện nay, bà Victoria Nuland, trước đây từng đứng sau một hoạt động như vậy. Một cuộc trao đổi qua điện thoại năm 2014 giữa bà Nuland và đại sứ Mỹ ở Kiev vào thời kỳ đó là ông Geoffrey Pyatt đã bị nghe lén và nội dung cuộc trao đổi được phát tán trên báo chí.

Cuộc điện đàm này thú vị vì Nuland và Pyatt đang tìm chọn một ứng cử viên tổng thống « có thể chấp nhận được » cho Ukraina, và họ đã kêu gọi sự trợ giúp của phó tổng thống Mỹ lúc bấy giờ là Joe Biden. Một điểm cần lưu ý là cùng với Joe Biden, còn có Jake Sullivan, hiện là cố vấn an ninh quốc gia của Joe Biden, cũng tham gia vào việc lựa chọn tổng thống sắp tới cho Ukraina.

Về vụ việc này, báo Pháp Le Monde ngày 06/02/2014 từng tường thuật rằng ông Serguei Glaziev, cố vấn của tổng thống Vladimir Putin vào thời điểm đó, khi trả lời phỏng vấn nhật báo Kommersant Ukraine đã kêu gọi « phương Tây nên ngừng hành động bắt chẹt và dọa dẫm », khi nêu ví dụ là cuộc gặp của bà Nuland với các nhà tài phiệt Ukraina ủng hộ chính quyền tổng thống Viktor Ianoukovitch thân Nga hồi tháng 12/2013.

Ông nói : « Theo những gì chúng tôi được biết, bà ấy đã dọa đưa các nhà tài phiệt vào danh sách đen của Mỹ nếu như tổng thống Ianoukovitch không nhường quyền hành cho phe đối lập. Hành động này không phù hợp với luật lệ quốc tế ».

Vị cố vấn này còn khẳng định rằng Hoa Kỳ đã chi ra « khoảng 20 triệu đô la mỗi tuần để tài trợ cho phe đối lập và phe nổi dậy, bao gồm cả việc trang bị vũ khí », đồng thời ông tố cáo « một âm mưu đảo chính (từ Mỹ) tại Ukraina » mà theo ông, chính quyền Ukraina phải dùng vũ lực để chống lại « sự hỗn loạn ».

Trong cuộc trả lời phỏng vấn này, Serguei Glaziev không quên nhắc lại rằng Nga cùng với Mỹ là những nước có trách nhiệm « bảo đảm » chủ quyền của Ukraina sau khi nước này, vào năm 1994, từ bỏ vũ khí hạt nhân và với danh nghĩa này, Nga có thể « can dự vào những cuộc xung đột như vậy. Những gì Mỹ đang đơn phương làm là một sự vi phạm trắng trợn thỏa thuận trên ».

Ukraina : Một đất nước chưa có « độc lập »

Nhìn từ những chi tiết này, người ta có thể khẳng định rằng Ukraina chưa thật sự là một nước hoàn toàn độc lập. Bài viết của ông Stephen Bryen trên tờ Asia Times cho biết thêm rằng hiện nay, ngoài việc là nguồn hậu thuẫn quân sự cho Ukraina, Hoa Kỳ còn trả lương cho công chức Nhà nước và quân đội Ukraina, bao gồm cả lương hưu.

Giờ đây, cũng chính ba tác nhân Mỹ – Biden, Sullivan và Nuland – một lần nữa quyết định số phận của Ukraina. Câu hỏi đặt ra : Vậy tại sao ba người này lại muốn « tống khứ » Zelensky ?

Washington khi cố tình cho rò rỉ thông tin ngầm đánh tiếng rằng bản kế hoạch cho cuộc phản công của Ukraina được thiết lập một cách kỹ lưỡng đã không được tổng thống Zelensky tuân theo. Trái với ý kiến từ các tướng lĩnh của mình – tổng tham mưu trưởng Zaluzhny và ông Syrskyi, một nhân vật kín tiếng nhất – tổng thống Zelensky đã quyết định tiếp tục các chiến dịch quân sự và cố sức chiếm lại thành phố Bakhmut, sau khi quân đội Ukraina đã bị quân Nga và lực lượng Wagner đánh đuổi.

Theo nhận định từ trang mạng Capital ngày 05/08/2023, thì trận chiến này là yếu tố bộc lộ sự thất vọng của Mỹ đối với chính quyền Kiev. Chiến lược quân sự của Ukraina và giá trị mang tính biểu tượng mà Kiev đặt ra trong cuộc chiến giành từng phần lãnh thổ Ukraina – đôi khi xung đột với quan điểm quân sự và chủ nghĩa thực dụng của các đồng minh. Ông Volodymyr Zelensky đã khiến Hoa Kỳ mất tinh thần khi quyết định tiếp tục cuộc chiến giành Bakhmut với cái giá phải trả là tổn thất nặng nề về người và vật chất.

Trang mạng chuyên về tài chính – kinh tế của Pháp này còn dẫn lời Konrad Muzyka, chuyên gia về tình báo khi trả lời câu hỏi của kênh truyền hình CNBC, phân tích như sau :

« Mỹ khuyến nghị Ukraina không nên tiến hành cuộc chiến giành Bakhmut bởi vì chiến dịch này có thể gây ra nhiều hậu quả lâu dài như tổn thất quân số và tiêu hao nhiều đạn pháo. Tuy nhiên, đối với Kiev, Bakhmut không đơn giản chỉ là một thành phố. Đó là biểu tượng cho thách thức của Ukraina, ngay cả khi giá trị chiến lược của thành phố này còn đáng ngờ. Thành phố này cuối cùng cũng đã rơi vào tay quân Nga và nhóm lính Wagner ngày 20/5/2023. Ukraina đã mất rất nhiều binh sĩ cũng như nhiều sĩ quan giàu kinh nghiệm. Họ đã chi rất nhiều đạn pháo mà lẽ ra sẽ phải được dùng cho cuộc phản công. Đây là điều đã khiến Washington thất vọng ».

Theo Washington, việc cố gắng chống lại Nga trên một mặt trận rộng lớn hơn nhiều còn có tác dụng phân tán lực lượng Nga ở phía nam, tập trung chủ yếu xung quanh vùng đi từ Quảng trường Bradley đến Zaphorie, bằng cách huy động một phần lực lượng tinh nhuệ Ukraina ở Bakhmut và trên nhiều mặt trận khác ở Donetsk.

Nhưng không chỉ có thế. Tác giả bài viết trên Asia Times còn nhận định rằng mục tiêu của Washington trong cuộc phản công này là nhằm chuẩn bị địa bàn để buộc Nga phải đúc kết một thỏa thuận về Ukraina. Bằng cách chọc thủng sâu điều gọi là tuyến phòng thủ Surovikin, quân đội Ukraina như vậy có thể sẽ đe dọa được bán đảo Crimée.

Căn cứ vào tình hình hiện này, tác giả Stephen Bryen cuối cùng lưu ý phải cẩn trọng với nhiều bài viết trên truyền thông Mỹ và châu Âu khẳng định rằng Ukraina đã chọc thủng tuyến phòng thủ Surovikin. Theo ông, những bài viết này đơn thuần mang tính tuyên truyền.