6 sự thật về vaccine bị hiểu sai

[sunshine1104]

Vaccine không làm hệ thống miễn dịch quá tải hoặc gây bệnh tự kỷ, có phản ứng phụ nhẹ song thường bị hiểu sai khiến nhiều người ngại tiêm chủng.

Vaccine là một trong những thành tựu y học quan trọng, giúp loại bỏ bệnh tật và cứu sống hàng triệu người mỗi năm. Nhờ có vaccine, các bệnh như đậu mùa, bại liệt đã được thanh toán, bảo vệ sinh mạng của hàng triệu người.

Theo các chuyên gia y tế, khoảng 80 đến 90% trẻ em được tiêm chủng các loại vaccine, tuy nhiên vẫn còn một tỷ lệ phụ huynh "không tiêm chủng" và "tiêm chủng thiếu liều" cho trẻ, đặc biệt là vaccine thế hệ mới. Vaccine được chứng minh an toàn, hiệu quả, nhưng theo khảo sát nhiều người lại cho rằng vaccine không an toàn, gây tự kỷ, không thực sự cần thiết... Dưới đây là những sự thật về vaccine song hay bị hiểu sai.

Vaccine không làm hệ thống miễn dịch quá tải

Nhiều tin đồn cho rằng tiêm chủng vaccine sẽ ảnh hưởng xấu hoặc quá tải hệ thống miễn dịch, hay khiến người tiêm mệt mỏi, gặp các phản ứng sau tiêm, vì vậy chỉ cần tiêm ít là đủ.

ThS.BS Ngô Thị Kim Phượng, Quản lý Y khoa Hệ thống tiêm chủng VNVC cho biết, cơ thể trẻ có thể nhận cùng một lúc 10.000 loại vaccine khác nhau. Trên thực tế, mỗi vaccine chỉ chứa dưới 100 kháng nguyên. Một số khác chỉ chứa một kháng nguyên như viêm gan B, bạch hầu, uốn ván... Tức là, với 10 loại vaccine, cơ thể trẻ chỉ cần dùng 0,1% hệ miễn dịch để ứng phó. Vì vậy, các bậc phụ huynh an tâm vì trẻ tiêm nhiều vaccine không bị quá tải miễn dịch.

Hiện nay, một em bé 0 đến 2 tuổi sẽ được tiêm phòng hơn 20 bệnh. Dù trẻ được tiêm nhiều vaccine hơn so với trước, phụ huynh có thể yên tâm vì các loại vaccine đều đảm bảo an toàn, hiệu quả.

Bên cạnh đó, em bé đã tiếp xúc và có nguy cơ bị nhiều loại vi khuẩn, virus tấn công ngay từ khi chào đời. Tổng số lượng kháng nguyên trong vaccine chỉ bằng một phần nhỏ so với số vi khuẩn, virus, nguy cơ bệnh tật mà trẻ có thể tiếp xúc, mắc phải.

Các mũi vaccine có thể tiêm gần nhau

Nhiều phụ huynh cho rằng vaccine tiêm nhiều mũi gần nhau là không cần thiết, chỉ một mũi cũng có hiệu quả ngừa bệnh. Vaccine có thể tạo miễn dịch ngay từ mũi đầu tiên, tuy nhiên chưa đủ miễn dịch để bảo vệ trẻ nếu chỉ tiêm một mũi và không tiêm nhắc hoặc tiêm không đủ phác đồ.

Trên thực tế, lịch tiêm chủng đã được các tổ chức y tế, nhà khoa học nghiên cứu và thiết kế nhằm mang lại sự bảo vệ tốt nhất có thể cho trẻ. Nếu phụ huynh trì hoãn tiêm chủng hoặc khoảng cách các mũi tiêm quá xa so với khuyến cáo, trẻ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.

Thành phần của vaccine an toàn

Một số người nghe thông tin truyền miệng, cho rằng vaccine chứa độc tố, thủy ngân, chất chống đông và các chất có hại cho cơ thể. Thực tế, vaccine chủ yếu chứa nước cùng với kháng nguyên đã được làm yếu đi, không có khả năng gây bệnh như virus, vi khuẩn và thành phần để ổn định dung dịch hoặc tăng hiệu quả. Vaccine không chứa chất chống đông.

Trước đây, vaccine cúm đa liều có chứa thimerosal, chất bảo quản có thành phần thủy ngân song ở dạng hợp chất có công dụng khác. Thimerosal giúp bảo vệ vaccine khỏi sự xâm nhập của vi khuẩn. Từ năm 2001, Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) đã loại bỏ thimerosal trong vaccine tiêm cho trẻ, vaccine được đưa vào lọ hoặc ống tiêm liều đơn để không bị nhiễm vi khuẩn.

Vaccine có hiệu quả bảo vệ cao

Có quan điểm cho rằng vaccine không có tác dụng, ví dụ vaccine cúm. Vì vậy, mọi người không cần tiêm vaccine, nên để cơ thể tự nhiễm bệnh.

Tuy nhiên, đây là quan niệm sai. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm có từ 290.000 đến 650.000 trường hợp tử vong do cúm, bao gồm cả người lớn và trẻ em. Tiêm phòng cúm có thể giảm tỷ lệ tử vong do cúm tới 70-80%.

Với vaccine cúm, kháng thể tạo ra chỉ tồn tại khoảng 1 năm. Lý do vì virus cúm thường xuyên thay đổi tính kháng nguyên. Để bảo đảm sự tương đồng giữa vaccine và chủng virus cúm đang lưu hành, thành phần kháng nguyên trong vaccine được WHO cập nhật để các nhà sản xuất thay đổi hàng năm. Do đó, vaccine cúm của mùa trước hoặc nhiều năm trước không có tác dụng bảo vệ trong năm sau, nên trẻ em và người lớn phải được tiêm nhắc lại hàng năm.

Vaccine có tác dụng phụ nhẹ

Tất cả vaccine trước khi được đưa ra sử dụng rộng rãi đều được kiểm tra độ an toàn một cách nghiêm ngặt, qua nhiều giai đoạn thử nghiệm lâm sàng và đều được thường xuyên đánh giá lại khi đã có mặt trên thị trường. Chẳng hạn tại Mỹ, để được phê duyệt, vaccine phải trải qua 4 giai đoạn thử nghiệm tính an toàn và hiệu quả, quá trình này cần tối thiểu 5 năm và qua các nghiên cứu khác nhau. Sau đó, FDA sẽ xem xét kỹ lưỡng dữ liệu để đảm bảo vaccine thực hiện đúng theo nhà sản xuất và tính an toàn. Tiếp đó, CDC, Học viện Nhi khoa Mỹ (AAP) và Học viện Bác sĩ gia đình Mỹ quyết định giới thiệu vaccine hay không.

Bác sĩ Kim Phượng cho biết, các tác dụng phụ của vaccine thường nhẹ như sốt, khoảng 5 đến 15% người tiêm bị đau hoặc sưng tại chỗ tiêm. Tác dụng phụ nghiêm trọng hiếm khi xảy ra và có tỷ lệ thấp hơn gấp nhiều so với tỷ lệ biến chứng nặng do bệnh tật. Mọi người không nên e ngại các tác dụng phụ của vaccine hoặc cho rằng các biến chứng nặng đều do vaccine gây ra, sau đó không tiêm chủng, tạo khoảng trống miễn dịch trong cộng đồng.

Vaccine không gây bệnh tự kỷ

Năm 2018, sự bùng phát dịch sởi trên diện rộng một phần do trào lưu phản đối vaccine, cho rằng vaccine gây bệnh tự kỷ ở trẻ và có nhiều tác dụng phụ bất lợi khác. Đến nay, nhiều người có quan điểm chống vaccine vẫn cho rằng tiêm chủng gây bệnh tự kỷ.

Nghiên cứu trên hàng nghìn trẻ em đã chứng minh vaccine sởi, quai bị, rubella (MMR) không gây bệnh tự kỷ. Báo cáo được công bố trên Tạp chí Y khoa Annals of Internal Medicine vào tháng 3/2019 đã kiểm tra 657.461 trẻ em sinh ra ở Đan Mạch từ năm 1999 đến 2010 và không tìm thấy mối liên hệ nào giữa vaccine MMR và bệnh tự kỷ. Các chuyên gia tin rằng tự kỷ là do sự kết hợp của các yếu tố di truyền và môi trường.

"Vaccine làm giảm nguy cơ mắc bệnh cho người tiêm và gián tiếp giảm gánh nặng bệnh tật cho cộng đồng. Lợi ích của vaccine vô cùng to lớn, do đó phụ huynh đừng tước đoạt đi cơ hội không nhiễm bệnh của trẻ bằng cách cho trẻ tiêm phòng đầy đủ theo đúng hướng dẫn của Bộ Y tế", bác sĩ Kim Phượng cho biết.