Các khoản đầu tư của Trung Quốc có thể khiến bà Suu Kyi phải trả giá trong cuộc bầu cử ở Myanmar?

Maria Siow

Người biểu tình ở Myanmar phản đối dự án đập Myitsone trong chuyến thăm của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Ảnh: AFP

Myanmar tiến tới cuộc bỏ phiếu thứ hai kể từ khi kết thúc chế độ quân sự vào năm 2011, mọi con mắt sẽ đổ dồn vào cách Naypyidaw đi đường giữa việc duy trì mối quan hệ lành mạnh với nước láng giềng và nhà hảo tâm lớn nhất và quản lý sự bất bình âm ỉ của địa phương với một loạt các dự án kinh tế do Trung Quốc hậu thuẫn.
Cho bất cứ ai nghi ngờ Trung Quốccó thể là một vấn đề bầu cử, Đảng Nhân dân bang Kachin đối lập đang thúc giục trong tuyên ngôn bầu cử của mình việc bãi bỏ vĩnh viễn Đập Myitsone do Trung Quốc hậu thuẫn. Trong tuyên ngôn gồm 15 điểm cho cuộc bầu cử vào ngày 8 tháng 11, đảng - được thành lập thông qua sự hợp nhất của sáu đảng Kachin lớn vào năm 2018 - cam kết “nỗ lực ngăn chặn Đập Myitsone mãi mãi”.
“Không ai muốn nhìn thấy sự hồi sinh của con đập. Không chỉ người Kachin mà còn đa số người dân ở Myanmar ”, Phó Chủ tịch Đảng Nhân dân Bang Kachin, Gumgrawng Awng Hkam nói với truyền thông địa phương.
Công việc của dự án đập bị đình chỉ vào năm 2011 bởi Tổng thống Thein Sein lúc bấy giờ trong bối cảnh địa phương lo ngại về tác động môi trường và xã hội của nó. Một số người chỉ trích cho rằng điện được tạo ra từ con đập - một dự án hợp tác giữa Tập đoàn Đầu tư Điện lực Trung Quốc, Bộ Điện lực Myanmar và Công ty Thế giới Châu Á - chủ yếu sẽ được xuất khẩu sang Trung Quốc, trong khi những người khác cho rằng nó sẽ khiến hàng chục nghìn người dân địa phương phải di dời. , phá hủy đa dạng sinh học và nhấn chìm các ngôi đền và các di sản văn hóa khác. Ngay cả khi công việc bị đình chỉ, dự án vẫn là một điểm mấu chốt quan trọng trongMối quan hệ Myanmar-Trung Quốc cho đến ngày nay.

Graffiti đề cập đến Đập Myitsone do Trung Quốc hậu thuẫn trên một tảng đá ở bang Kachin, Myanmar. Ảnh: Reuters

Như để giải tỏa hậu quả từ cuộc bầu cử, ủy viên hội đồng nhà nước Trung Quốc Dương Khiết Trì đã đến thăm Myanmar trong tháng này, cam kết rằng Bắc Kinh sẽ ưu tiên chia sẻ virus corona vắc xin với Myanmar khi chúng có sẵn.
Nhắc nhở chủ nhà của mình về tình hữu nghị truyền thống Trung Quốc-Myanmar “Paukphaw” (huynh đệ), như Chủ tịch Trung Quốc nhấn mạnh Tập Cận Bình trong chuyến thăm cấp nhà nước vào tháng 1 năm nay, Yang nói rằng các nước nên làm sâu sắc hơn hợp tác trong Hành lang Kinh tế Trung Quốc-Myanmar (CMEC), một phần của Bắc Kinh. Sáng kiến ​​Vành đai và Con đường thúc đẩy hội nhập kinh tế Á-Âu thông qua cơ sở hạ tầng.
Tuy nhiên, trước cuộc bầu cử, một số nhà chỉ trích Trung Quốc đã thúc giục Myanmar học hỏi từ các quốc gia như Sri Lanka và Maldives, nơi Trung Quốc bị cáo buộc sử dụng các dự án cơ sở hạ tầng của mình làm bẫy nợ để lấy nhượng bộ từ các quốc gia nhỏ hơn.
Giám đốc chương trình Trung Quốc tại Trung tâm Stimson Yun Sun cho biết không thể tránh khỏi việc các đối thủ bày ra "mối đe dọa" Trung Quốc vào thời điểm bầu cử, "nếu không phải là mọi lúc".
Ông Sun nói: “Với quan điểm bài ngoại của Myanmar, bất kỳ động thái nào của Trung Quốc theo bất kỳ hướng nào đều được xem với nhiều hoài nghi và nghi ngờ.
Maung Zarni, người đồng sáng lập và người đứng đầu Forsea, một mạng lưới cơ sở gồm các học giả ủng hộ dân chủ và các nhà hoạt động nhân quyền trên khắp Đông Nam Á, cho biết Trung Quốc “không quan tâm đến dân chủ hoặc bầu cử ở Myanmar” ngoài việc đảm bảo rằng chính phủ vẫn thân thiện với Lợi ích thương mại và chiến lược của Bắc Kinh.

Binh sĩ Myanmar mang theo viện trợ y tế do coronavirus do Trung Quốc cung cấp tại sân bay quốc tế Yangon. Ảnh: EPA

Mặc dù vậy, các nhà phân tích như Giám đốc quốc gia Myanmar của Vriens & Partners, Jeremy Mullins, cho biết khó có thể có bất kỳ sự thay đổi đột ngột nào trong mối quan hệ Trung Quốc-Myanmar, do tính chất phức tạp của chúng, ai thắng ai nấy làm.
Nhà phân tích chính trị Richard Horsey có trụ sở tại Yangon nói rằng vì lợi ích liên tục, Bắc Kinh sẽ rất vui với 5 năm nữa Liên đoàn Quốc gia vì Dân chủ (NLD), do Aung San Suu Kyi. Điều này là do NLD đã cởi mở hơn với các lợi ích của Trung Quốc và là đối tác tốt hơn của Trung Quốc so với chính phủ trước đó do Thein Sein lãnh đạo.
Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Myanmar tại Trường Đại học Nghiên cứu Asean thuộc Đại học Quốc gia Quảng Tây Liao Chunyong cho biết kể từ khi bắt đầu Khủng hoảng Rohingya, Trung Quốc không chỉ hỗ trợ Myanmar thực thi chủ quyền quốc gia trên nhiều nền tảng quốc tế khác nhau, mà còn cung cấp bất cứ hỗ trợ kinh tế nào mà nước này có thể.
“Myanmar cũng đã hỗ trợ ngoại giao quan trọng về các vấn đề liên quan đến chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ và sự phát triển của Trung Quốc, chẳng hạn như Biển Đông và các vấn đề liên quan đến Tây tạng”, Liao nói và nói thêm rằng chính sự ủng hộ lẫn nhau vì lợi ích quốc gia cốt lõi của nhau đã dẫn đến việc nâng cấp quan hệ chiến lược Trung Quốc-Myanmar.
Kể từ khi bắt đầu cuộc khủng hoảng Rohingya vào năm 2017 do chiến dịch chống nổi dậy của quân đội Miến Điện ở bang Rakhine, hơn 700.000 người Rohingya đã chạy sang nước láng giềng Bangladesh.
Horsey cho biết Bắc Kinh thường được coi là “người bạn và người ủng hộ vững chắc của Myanmar”, do Trung Quốc tiếp tục bảo vệ Myanmar khỏi sự chỉ trích quốc tế về vấn đề người Rohingya, đặc biệt là ở HĐBA LHQ mà Trung Quốc là một thành viên.
"Một số tình cảm chống Trung Quốc, luôn tồn tại ở Myanmar, đã giảm bớt hoặc bị phân tâm bởi thực tế đó", Horsey nói và nói thêm rằng điều này không thay đổi quan điểm lâu dài ở Naypyidaw rằng đó là điều cần thiết cho một quốc gia nhỏ. như Myanmar để đối trọng quan hệ với Trung Quốc với các quan hệ chiến lược khác.
“Và khi Trung Quốc càng trở nên lớn mạnh, càng khó tìm được một mối quan hệ chiến lược có thể cân bằng nó”, Horsey nói, đồng thời cho biết thêm rằng trong khi Myanmar đang vun đắp mối quan hệ chặt chẽ hơn với Nhật Bản, Hàn Quốc và Ấn Độ, “thậm chí cả ba kết hợp lại không thực sự có thể đại diện cho một đối trọng chiến lược [với Trung Quốc] ”.

Các chuyên gia cho rằng Trung Quốc đang ủng hộ Liên đoàn Quốc gia vì Dân chủ của bà Aung San Suu Kyi. Ảnh: AP

CÔNG TY CỔ PHẦN KINH TẾ
Giống như đập Myitsone, sự phát triển của CMEC đang gây tranh cãi. Bên cạnh những tuyên bố về bẫy nợ, một số nhà phê bình còn cáo buộc Trung Quốc sử dụng viện trợ đại dịch coronavirus cho Myanmar làm đòn bẩy để thúc đẩy sự phát triển của CMEC và điều này càng khiến địa phương nổi giận.
Trước sự phản kháng như vậy - cùng với năng lực thể chế hạn chế của Naypyidaw - Bắc Kinh đã “chấp nhận rằng họ cần phải tương đối kiên nhẫn với Myanmar và các mốc thời gian của nó”, Horsey nói.
Sự kiên nhẫn này sẽ đặc biệt quan trọng, vì một vấn đề phức tạp nữa mà dự án phải đối mặt: cuộc khủng hoảng Rohingya.
CMEC trải dài từ tỉnh Vân Nam của Trung Quốc và cắt ngang qua Myanmar từ đông sang tây trước khi đến bang Rakhine, trung tâm của cuộc xung đột giữa các cộng đồng Phật giáo và người Rohingya, và vào Vịnh Bengal.
Giám đốc Viện Hòa bình Hoa Kỳ tại Myanmar Jason Tower cho rằng để giải quyết cuộc nội chiến cần có sự đồng thuận giữa tất cả các bên về các vấn đề cơ bản như chia sẻ nguồn thu từ tài nguyên thiên nhiên, phân cấp tài chính và thuế.
“Tiến lên nhanh chóng với hàng tỷ đô la của các dự án mới trước khi tất cả những điều này được thực hiện sẽ chỉ làm phức tạp thêm các nỗ lực xây dựng hòa bình,” Tower cảnh báo.
Tuy nhiên, ông cho biết Trung Quốc có thể biến vấn đề thành cơ hội bằng cách đưa các dự án vào tầm ngắm và hỗ trợ nhiều hơn cho các bên xung đột trong việc giải quyết những bất bình cơ bản.
Tower cho biết: “Một chiến lược như vậy có thể dẫn đến sự chậm trễ trong ngắn hạn đến trung hạn, nhưng cũng có thể đặt hai nước trên nền tảng vững chắc hơn cho một tương lai hợp tác kinh tế mạnh mẽ hơn”.
Ông nói thêm rằng hành lang này đã cung cấp cho các tỉnh phía tây nam của Trung Quốc khả năng tiếp cận dầu khí và sẽ mang lại lợi ích đáng kể cho các công ty ở khu vực biên giới Trung Quốc-Myanmar nếu vấn đề có thể được khắc phục.

Bắn tất cả những gì bạn thấy', binh sĩ Myanmar thú nhận vai trò trong vụ thảm sát người Hồi giáo Rohingya

THÀNH PHỐ MỚI SHWE KOKKO YATAI
Một dự án khác của Trung Quốc đang gây chú ý trong những tháng gần đây là Dự án Thành phố Mới Yatai tại Shwe Kokko, nằm ở bang Karen trên biên giới Myanmar-Thái Lan. Được ra mắt vào năm 2017 bởi Tập đoàn Yatai International Holdings Group (YIHG), các nhà phê bình đã tuyên bố rằng dự án này có liên quan đến các kế hoạch tiền điện tử bất hợp pháp, các hoạt động lừa đảo sòng bạc và cờ bạc trực tuyến chủ yếu nhắm vào người dùng Trung Quốc.
Người dân địa phương đã chỉ trích dự án 15 tỷ USD thiếu minh bạch và bày tỏ sự nghi ngờ về quy mô xây dựng và dòng người di cư Trung Quốc ngày càng tăng. Họ cũng lo lắng rằng ngành công nghiệp cờ bạc sẽ mang lại những hoạt động bất chính và có tác động tiêu cực đến xã hội.
Yatai International đã ký một thỏa thuận với một nhóm vũ trang người Karen, Lực lượng Biên phòng, và tuyên bố trong vài tháng rằng dự án này là một phần của dự án vành đai và con đường, nhưng điều này đã bị Đại sứ quán Trung Quốc tại Myanmar phủ nhận vào tháng trước.
Tower cho biết, có thể dễ dàng nhận thấy những dự án này gây ra sự phẫn nộ tại địa phương như thế nào, vì chúng đưa ra các vấn đề xã hội trong khi chỉ mang lại lợi ích cho các lực lượng quân sự, đặc biệt là Lực lượng Biên phòng khét tiếng được tích hợp và bảo vệ bởi quân đội Myanmar.
Theo trang web của mình, công ty được đăng ký tại Hồng Kông, có trụ sở chính tại Bangkok và được thành lập bởi Dylan She (hay She Lunkai), một Hoa kiều tại Campuchia. Cam kết xây dựng một “thành phố công nghiệp công nghệ internet ở Myanmar”, công ty đã mô tả Thành phố Mới là một “thành phố quốc tế toàn diện tích hợp khoa học và công nghệ, văn hóa, giải trí, du lịch và nông nghiệp hiện đại”. Nó tuyên bố thành phố sẽ trở thành đặc khu blockchain của đất nước trong vòng 5 đến 10 năm.
Sun cho biết những tranh cãi xung quanh Yatai International lẽ ra phải là vấn đề quản lý và thực thi pháp luật đối với chính phủ Myanmar, đồng thời nói thêm rằng Bắc Kinh cần phải làm tốt hơn nữa trong việc tìm hiểu ý nghĩa của các dự án như vậy đối với lợi ích quốc gia của Trung Quốc.
“Nếu Trung Quốc có hành động sớm hơn để làm rõ mối quan hệ của họ với Yatai, thì phần lớn tranh cãi này đã có thể tránh được,” Sun nói thêm.
Tuy nhiên, Horsey cho rằng vấn đề này bắt nguồn từ những lo ngại đã có từ trước ở Myanmar về loại hình đầu tư mà Trung Quốc muốn thực hiện.
Ông cho biết vấn đề là theo thiết kế, vành đai và con đường không được xác định rõ ràng. Bất cứ ai cũng có thể gắn các dự án của họ với nó với hy vọng đạt được “sự thúc đẩy… một loại ô chủ quyền mà theo đó các dự án đó có thể hoạt động”.
Ông nói rằng cần phải có sự rõ ràng hơn về những dự án nào có thể khẳng định vị thế của vành đai và con đường, và thậm chí là "một sự suy nghĩ lại hoàn toàn về cách thức hoạt động của những sáng kiến ​​đó".
Lập luận về một cách tiếp cận chủ động hơn, Tower cho biết bản chất xuyên quốc gia của các mạng lưới được sử dụng bởi các thực thể Trung Quốc này khiến Trung Quốc và Myanmar gặp khó khăn trong việc giải quyết các vấn đề một mình hoặc thậm chí song phương vì những vấn đề này được bao trùm khắp ASEAN (Hiệp hội các nước Đông Nam Á Quốc gia).
Yatai International, ông nói, duy trì một văn phòng ở Thái Lan, vì vậy việc đóng cửa các hoạt động bất hợp pháp sẽ cần sự hợp tác tích cực từ quốc gia đó. Dự án cũng dựa trên một ứng dụng thanh toán có trụ sở tại Singapore có tên Fincy, được sử dụng để ngăn các cơ quan thực thi pháp luật theo dõi các giao dịch tài chính.
Công ty đứng sau việc này đã chia sẻ văn phòng với một công ty đã đăng ký với người sáng lập YIHG ở Singapore và có thể hoạt động do cơ quan tiền tệ Singapore được miễn trừ, Tower cho biết.
Do đó, Trung Quốc và Myanmar cần phải coi đây là các vấn đề khu vực và đưa chúng ra khắp ASEAN, Tower nói. Ông nói: Cần có sự hợp tác trong khu vực để chống rửa tiền và cờ bạc bất hợp pháp.
Khin Khin Kyaw Kyee, người đứng đầu Bộ phận Chiến lược và Chính sách - Trung Quốc tại Myanmar, quan điểm chống Trung Quốc sẽ tăng lên nếu các dự án lớn trong khuôn khổ CMEC bị quản lý sai. Bà nói: “Để giảm bớt tình cảm, điều quan trọng là phải đảm bảo các dự án này tôn trọng và mang lại lợi ích cho cộng đồng địa phương.
Kyaw Kyee nói thêm rằng khả năng đối phó với Trung Quốc của Myanmar có thể được củng cố nếu phe đối lập giành được về NLD trong cuộc bỏ phiếu vào tháng 11.
Kyaw Kyee nói: “Điều này có thể củng cố hệ thống kiểm tra và cân bằng và trao quyền cho Myanmar để đạt được thỏa thuận tốt hơn với Trung Quốc”.
Nguồn:
https://www.scmp.com/week-asia/polit...anmar-election