08/09/20
(trích trong loạt bải Nước Mỹ Và E Pluribus Unum - 07/07/20 Mạnh Kim)
Người da màu không chỉ chiếm tỷ lệ rất thấp trên các trang b́a tạp chí thời trang nói chung mà đến tận tháng 9-2018, lần đầu tiên trong lịch sử 126 năm, tạp chí Vogue mới đăng trang ảnh trang b́a (với Beyonce) được chụp bởi một nhiếp ảnh gia da màu (Tyler Mitchell).
Và trong 74 năm lịch sử của Viện hàn lâm khoa học-điện ảnh Hoa Kỳ (AMPAS) tính đến trước năm 2001, chưa từng có diễn viên da màu nào đoạt giải ở hạng mục nam/nữ diễn viên chính. Chuyện “Mỹ trắng-Mỹ đen” là vấn đề muôn thuở của nước Mỹ. “Bức tường màu da” luôn tồn tại, mang đến vô số bi kịch vừa bi phẫn lẫn hào hùng, vừa chua xót lẫn tự hào, vừa cay đắng lẫn vinh quang…
Dữ liệu về khoảng cách liên quan gần như mọi phương diện giữa người da trắng và da đen tại Mỹ có thể chất đầy nhiều thư viện. Thu nhập b́nh quân của các gia đ́nh Mỹ đen thấp hơn Mỹ trắng gần 60% (41.000 USD so với 71.000 USD); tỷ lệ thất nghiệp Mỹ trắng thấp hơn Mỹ đen (14,2% so với 16,7%); tỷ lệ nghèo đói trong cộng đồng Mỹ đen cao hơn Mỹ trắng (20,8% so với 8,1%); tỷ lệ người Mỹ trắng không có bảo hiểm y tế là 5,4% và ở người Mỹ đen là 9,7%...; và trong khi chỉ chiếm 13% dân số nhưng tỷ lệ người da đen tử vong bởi coronavirus lên đến 23%. Mỹ đen cũng chiếm tỷ lệ cao hơn Mỹ trắng ở các bệnh măn tính, trong đó có tiểu đường, huyết áp cao và béo ph́… Báo cáo Racial Wealth Divide cho biết, tính đến năm 2016, có 72% gia đ́nh Mỹ trắng có nhà, so với 44% Mỹ đen. Và trong danh sách Fortune 500 CEO, hiện chỉ có bốn người da đen. Tỷ lệ sinh viên vay tiền ở người Mỹ đen (cùng với người Latin), đặc biệt giới nữ, cũng cao hơn Mỹ trắng…
Tất cả thống kê tương tự có thể khiến kết luận rằng Mỹ đen là những người không có chí tiến thủ, cam chịu số phận, sống nhếch nhác bẩn thỉu, lười biếng, ít vận động, ham vui, đổ thừa số phận, chẳng biết làm ǵ hơn là hận đời dẫn đến khuynh hướng bạo lực “trả thù xă hội”… Tuy nhiên, khi xét đến yếu tố “khoảng cách thành tựu” (achievement gap), giới nghiên cứu xă hội và giáo dục học Mỹ đă không miệt thị hay khinh bỉ họ, và nhắc rằng muốn t́m hiểu chính xác bản chất vấn đề th́ những yếu tố như tất cả cấp độ kinh tế (thu nhập, việc làm…) lẫn bối cảnh môi trường sống (ngoại ô, vùng quê hoặc đô thị) phải được xem xét hầu có thể giúp nhận diện những thành tố cụ thể ảnh hưởng đến khoảng cách thành tựu giữa các trường, giữa các học khu, giữa các cộng đồng và giữa người Mỹ trắng và Mỹ đen…
Bất cứ ai ở Mỹ cũng đều biết rằng hệ thống trường học Mỹ là không đồng đều.
Trường ở khu nhà giàu luôn tốt hơn (so với khu nhà nghèo): được tài trợ nhiều hơn, có giáo viên tốt hơn, có chương tŕnh giảng dạy phong phú hơn. Thập niên 1960, Martin Luther King đă viết: “Bằng chứng thống kê cho thấy, năm 1964, Chicago chi trung b́nh 366 USD/năm/học sinh tại các trường có đông học sinh da trắng, và từ 450 USD đến 900 USD/năm/học sinh cho các học khu da trắng ở ngoại ô; trong khi các học khu da đen chỉ nhận được 266 USD”.
Đến nay, t́nh h́nh không đến mức quá bi thảm nhưng những thay đổi chưa bao giờ đến mức triệt để.
Để t́m hiểu chi tiết vấn đề này, có lẽ không báo cáo nào tốt hơn công tŕnh nghiên cứu 60 trang được Trung tâm phân tích chính sách giáo dục thuộc Đại học Stanford công bố tháng 9-2019. Báo cáo có đoạn: “Chúng tôi dùng tám năm dữ liệu từ tất cả học khu công lập tại toàn nước Mỹ… và nhận thấy hệ thống trường công hiện nay vẫn c̣n rất nặng t́nh trạng phân biệt chủng tộc và giai cấp”. Những báo cáo tương tự có thể nói là vô số (và dễ dàng t́m kiếm trên mạng), được đưa ra thường xuyên, không phải để “biện hộ” cho “thất bại” của người da màu mà là để đánh động giới hoạch định chính sách, sao cho mọi người có thể thấy khiếm khuyết ở đâu để từ đó điều chỉnh nó. Đây là một “tập quán” đẹp của văn hóa Mỹ, thay v́ đơn giản thể hiện sự hằn học, khinh bỉ, hoặc thậm chí căm thù “bọn mọi đen” và nguyền rủa họ “sao không nhấc mông lên để đổi đời”.
“Kư ức” thời đại này dường như có tuổi thọ rất ngắn. Trong khi người ta dễ dàng thấy “bọn mọi đen” suốt ngày tụ tập hút chích nhưng lại không nhớ đến những cuộc “nhấc mông” của người da đen mà hiếm hoặc chưa bao giờ người Mỹ gốc Á đạt được. Một trong chín vị quan ṭa đang ngồi trong Tối cao Pháp viện Hoa Kỳ là người da đen: Clarence Thomas. Ông không phải là người duy nhất. Người da đen đầu tiên có mặt trong Tối cao Pháp viện là Thurgood Marshall (từ tháng 10-1967 đến tháng 10-1991). Người da đen đầu tiên được in lên tem là Booker T. Washington (tem phát hành năm 1940).
Người da đen đầu tiên ngồi ghế thượng nghị sĩ là Hiram Rhodes Revels (1870). Pinckney Benton Stewart Pinchback là người da đen đầu tiên ngồi ghế thống đốc một tiểu bang (Lousiana, 1872). Người da đen đầu tiên tốt nghiệp Harvard là Richard Theodore Greener (sau đó làm hiệu trưởng Howard University School of Law). Quốc hội Hoa Kỳ khóa 116 hiện tại (116th Congress) có nhiều nghị sĩ da đen nhất lịch sử Hoa Kỳ (54 ở Hạ viện và ba ở Thượng viện)…
Ngày 24-6-2020, NASA cho biết trụ sở họ tại Washington DC sẽ được đặt tên theo Mary W. Jackson, nữ kỹ sư da đen đầu tiên của cơ quan này (ABC News)
Mạnh Kim
The New Viet
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
“Mỹ trắng” và “Mỹ đen”
:handshake :
