01/07/20
Trích Tạp Chí Luật Khoa
Mai Vũ Phạm
Các lực lượng được Iran hậu thuẫn ở vùng Trung Đông. Ảnh: FT.
.....
Hành vi ám sát tướng Soleimani của Mỹ có hợp pháp?
Bộ Quốc pḥng Mỹ cho rằng cuộc không kích giết chết tướng Soleimani chỉ là hành động tự vệ (self-defense) hợp pháp, nhằm chống lại âm mưu tấn công của Iran.
Điều 51 của Hiến chương Liên Hợp Quốc chỉ cho phép các quốc gia thực hiện hành động tự vệ nếu bị một quốc gia khác tiến hành tấn công vũ trang. Lập trường “tự vệ” của Mỹ không thuyết phục được những chuyên gia như giáo sư luật Mary Ellen O’Connell, người lập luận rằng Iran chưa bao giờ tiến hành một cuộc tấn công trực diện vào lănh thổ Mỹ, cũng như lư do pháp lư của Mỹ trong việc duy tŕ lực lượng tại Iraq là để ngăn chặn lực lượng khủng bố ISIS, không phải để chiến đấu với Iran.
Theo Nguyên tắc Caronline (Caroline Test) được xác định tại Ṭa án Quốc tế Nuremberg (Nuremberg Tribunal), để cho cuộc không kích thủ tiêu tướng Soleimani thỏa măn điều kiện “tự vệ”, Mỹ phải chứng minh được rằng Iran đang chuẩn bị một âm mưu rất “cận kề” (“imminent”) tấn công Mỹ. Nói cách khác, Mỹ phải dẫn chứng được các mối đe dọa của Iran đang sắp xảy ra và Mỹ không thể làm ǵ khác hơn, ngoài việc ám sát tướng Soleimani để ngăn chặn cuộc tấn công chống lại Mỹ. Tuy nhiên, tính tới thời điểm hiện tại, phía Mỹ vẫn chưa đưa ra được bằng chứng cụ thể nào về việc Iran sắp tiến hành một cuộc tấn công rất “cận kề” nhằm chống lại nước này.
Cuộc không kích của Mỹ nhắm vào tướng Soleimani có thể chính đáng nếu Mỹ chứng minh được tư lệnh này đang chuẩn bị bật đèn xanh một cuộc tấn công quân sự nhắm vào lực lượng Mỹ. Tuy nhiên, Thủ tướng Iraq, Adel Abdul-Mahdi, đă cho biết ông có cuộc hẹn gặp tướng Soleimani vào buổi sáng ngày ông bị sát hại, để thảo luận về các vấn đề liên quan đến Iraq và khu vực.
Bà Agnes Callamard, Giám đốc Trung tâm Tự do Ngôn luận Toàn cầu của Đại học Columbia, kiêm Báo cáo viên đặc biệt của Liên Hợp Quốc về nhân quyền nêu rơ: “Các cuộc không kích nhằm vào tướng Soleimani và Abu Mahdi gần như là bất hợp pháp và vi phạm luật nhân quyền quốc tế. Theo luật nhân quyền quốc tế, vũ lực cố ư gây chết người hoặc có khả năng gây chết người, chỉ có thể được sử dụng trong trường hợp hết sức cần thiết để đối phó với các mối đe dọa cận kề tới sự sống.”
Nói cách khác, quan điểm của bà là việc ám sát lănh đạo cao cấp của một quốc gia trong thời b́nh khi mà quốc gia này không có hành động đe dọa “cận kề” cơ bản là hành vi giết người, vi phạm luật quốc tế và luật h́nh sự của quốc gia đó.
Giả sử, nếu Mỹ và Iran chính thức tuyên chiến, th́ hai bên có được tự do ám sát lănh đạo của nhau hay không?
Để trả lời câu hỏi này ta cần đến Luật về Xung đột Vũ trang (Law of Armed Conflict – LOAC), hay c̣n gọi là Luật Nhân đạo Quốc tế (International humanitarian law – IHL), bao gồm các quy tắc bảo vệ thường dân và các phương thức được phép sử dụng trong chiến tranh.
Phần lớn các quy tắc của LOAC được trích dẫn từ bốn Công ước Geneva năm 1949 và hai Nghị định bổ sung năm 1977. Mục đích chính của LOAC là giảm thiểu thiệt hại, tránh những sát thương không cần thiết, và bảo vệ nhân quyền trong một cuộc chiến tranh.
Nh́n chung, giết người có chủ đích (targeted killing) trong chiến tranh có thể hợp pháp hoặc bất hợp pháp tùy theo hoàn cảnh cụ thể. Bộ luật chiến tranh “chỉ cho phép tấn công các mục tiêu quân sự, chẳng hạn những người lính chiến đấu, vũ khí, hoặc đạn dược.” Theo chuyên gia luật quốc tế Mary Ellen O’Connell, âm mưu giết một vị tướng bởi v́ những ǵ họ đă làm trên chiến trường hoặc họ sẽ thực hiện “đă luôn bị cấm bởi bộ luật LOAC”, cụ thể Điều 65, “cấm hành động giết người, làm bị thương, hoặc bắt giữ kẻ thù bằng các hành động gian trá.”
Thêm nữa, Thủ tướng Iraq Abdul Mahdi cũng cho biết kế hoạch ám sát lănh đạo Iraq hoặc lănh đạo của một nước láng giềng ngay tại lănh thổ Iraq là “vi phạm trắng trợn chủ quyền của Iraq và xúc phạm danh dự của đất nước Iraq.” Ông cũng cảnh báo hành vi ám sát có thể “châm ng̣i một cuộc chiến tàn khốc tại Iraq, khu vực, và thế giới”.
Thay lời kết
Tính hợp pháp của hành động không kích giết chết tướng Soleimani phụ thuộc rất nhiều vào thông tin (facts) và bằng chứng mà chính quyền Mỹ cần đưa ra để chứng minh tướng Soleimani đă và đang lên kế hoạch cụ thể và “cận kề” nhắm vào lực lượng Mỹ, để hợp pháp hóa việc sát hại ông tướng này, cũng như tranh thủ sự ủng hộ của quốc tế.
Chủ tâm lên kế hoạch giết chết một vị tư lệnh quân đội tối cao của một quốc gia có chủ quyền có thể được nhiều người ủng hộ, nhưng đây có thể sẽ trở thành một tiền lệ nguy hiểm.
Các nhà nước độc tài có thể dựa vào đó để quy cho đối lập là “kẻ thù” hoặc “khủng bố” và ám sát họ, mà không cần phải đưa ra bằng chứng biện hộ cho hành động sai trái đó. Một thế giới như thế sẽ nguy hiểm và bất an hơn bao giờ hết.
Bởi thế, Liên Hợp quốc đă thông qua các công ước và nghị định nhằm hướng dẫn các quốc gia cách ứng xử trong thời b́nh lẫn thời chiến, để giảm thiệt hại, bảo vệ nhân quyền, và duy tŕ ḥa b́nh thế giới.
MVP
Đọc bản đầy đủ theo links:
Luật Khoa tạp chíCuộc không kích giết tướng Iran của Mỹ có hợp pháp?
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
Cuộc không kích giết tướng Iran của Mỹ có hợp pháp?
