Quy định cấm đeo mặt nạ - được chính quyền Hồng Kông luật hóa trong t́nh trạng khẩn cấp, khiến phán quyết dài 106 trang của Ṭa án cấp cao Hồng Kông cho rằng Luật t́nh trạng khẩn cấp - gồm quy định cấm đeo mặt nạ - là đi ngược với Luật cơ bản của đặc khu này.
Lệnh cấm mặt nạ có hiệu lực tại Hồng Kông từ ngày 5/10, nhưng đến ngày 18/11 đă bị Ṭa án cấp cao Hồng Kông phán quyết là không phù hợp với Luật cơ bản (Ảnh: SCMP)
Sau khi phán quyết được đưa ra, Đại hội đại biểu nhân dân toàn quốc (Nhân đại) Trung Quốc - tức Quốc hội - đă phản bác lư giải của ṭa án Hồng Kông.
Zang Tiewei, người phát ngôn Ủy ban sự vụ lập pháp (LAC) thuộc Ban thường vụ Nhân đại Trung Quốc (NPCSC), nói rằng phán quyết trên "không tuân thủ" Luật cơ bản - được ví như hiến pháp của Hồng Kông, cũng như quan điểm của NPCSC.
Zang nói rằng cơ quan lập pháp nhà nước là tổ chức duy nhất được phép quyết định các điều luật của Hồng Kông có tuân theo Luật cơ bản hay không.
"Hiến pháp [Trung Quốc] là Luật cơ bản Hồng Kông cùng nhau tạo dựng nền tảng hiến pháp của đặc khu hành chính này," ông Zang nói. "Việc một điều luật của chính quyền đặc khu Hồng Kông có phù hợp với Luật cơ bản hay không chỉ có thể được phán xử và quyết định bởi Ban thường vụ Nhân đại, và không một tổ chức nào khác có quyền phán xử và quyết định."
Ông Zang cáo buộc phán quyết của Ṭa cấp cao Hồng Kông đă làm "suy yếu" quyền điều hành thành phố của trưởng đặc khu Carrie Lam và chính quyền đặc khu.
Phán quyết ngày 18 đă buộc cảnh sát phải ngưng thi hành quy định cấm đeo mặt nạ, c̣n các chuyên gia pháp lư hé lộ khả năng Quốc hội Trung Quốc can thiệp bằng phương án "shifa" - tức "giải thích luật".
Kennedy Wong, luật sư thuộc Ṭa án tối cao Hồng Kông, nói với Thời báo Hoàn Cầu rằng chính quyền Hồng Kông có thể đệ đơn lên Ṭa tối cao để yêu cầu phúc thẩm phán quyết của Ṭa cấp cao.
Đồng thời, trong khi Ṭa cấp cao cho biết khó có thể xác định việc trưởng đặc khu ban hành quy định trong trường hợp khẩn cấp có "vi hiến" hay không, ông Zang gợi ư chính quyền Hồng Kông "ngay lập tức gửi yêu cầu giải thích luật lên Nhân đại toàn quốc, đề nghị Nhân đại làm rơ vấn đề này".
Vào tháng 12, Ban thường vụ Nhân đại Trung Quốc sẽ có kỳ họp tại Bắc Kinh.
Phiên họp của Ban thường vụ Nhân đại Trung Quốc, do Ủy viên trưởng Lật Chiến Thư chủ tŕ, tại Đại lễ đường nhân dân Bắc Kinh, tháng 10/2019 (Ảnh: Xinhua)
"Giải thích luật" là thuật ngữ chỉ việc NPCSC đưa ra diễn giải luật pháp để tỏ rơ ư nguyện lập pháp cùng nguyên tắc luật pháp bao hàm đối với một quy định nào đó trong Luật cơ bản của Hồng Kông, Macau. Điều 158 trong Luật cơ bản Hồng Kông quy định quyền diễn giải của NPCSC đối với Luật cơ bản của hai đặc khu hành chính.
Diễn giải của Nhân đại Trung Quốc có hiệu lực pháp lư tương đương với Luật cơ bản, và các ṭa án ở Hồng Kông phải tuân thủ những diễn giải này bất chấp họ có cách lư giải khác với Luật.
Như thế, bằng cách thức này, Bắc Kinh hoàn toàn có khả năng diễn giải việc ban hành lệnh cấm mặt nạ của Hồng Kông là hợp hiến, qua đó buộc các ṭa án ở đặc khu phải tuân theo diễn giải đó.
Nhân đại có ba phương án để khởi động diễn giải luật: Do Ṭa án tối cao Hồng Kông đề xuất, do chính quyền Hồng Kông đề xuất, hoặc do chính Nhân đại chủ động tiến hành.
Quy định cấm đeo mặt nạ - được chính quyền Hồng Kông luật hóa trong t́nh trạng khẩn cấp - đă không được áp dụng từ hơn nửa thế kỷ trước, nhằm cấm bất kỳ ai "che giấu nhận diện" tại các cuộc tụ tập quần chúng.
Kể từ khi Hồng Kông được trao trả về Trung Quốc năm 1997, Quốc hội Trung Quốc từng 5 lần thực thi diễn giải luật. Lần gần đây nhất là diễn giải đối với Điều 104 của Luật cơ bản, liên quan đến nguyên tắc, h́nh thức và nội dung tuyên thệ của các quan chức khi nhậm chức.