Trung Quốc thuê trọn ḥn đảo Tulagi ở phía nam Thái B́nh Dương, từng được Nhật Bản sử dụng làm căn cứ trong Thế chiến II, khiến nhiều người lo ngại về tham vọng quân sự tiềm tàng.
Đảo Tulagi từng là cứ điểm chiến lược cho các hoạt động của hải quân Anh, rồi sau đó là quân đội của đế quốc Nhật Bản trong Thế chiến II, với tham vọng thống trị Thái B́nh Dương.
Trước chiến tranh, Tulagi chính là thủ phủ của vương quốc Solomon, sau đó là đất bảo hộ của Đức và thuộc địa của Anh. Khi Thế chiến II bùng nổ, với vị trí gần ḥn đảo chiến lược Guadalcanal và cảng nước sâu tự nhiên, Tulagi trở thành mục tiêu quan trọng mà quân đồng minh lẫn Nhật Bản sẵn sàng chấp nhận thương vong lớn để kiểm soát.
Gần 70 năm sau khi một cường quốc chấm dứt hiện diện trên Tulagi, ḥn đảo lại sắp rơi vào tay Trung Quốc. Thông qua một thỏa thuận bí mật được kư kết vào tháng 9 với chính quyền địa phương, một công ty có trụ sở ở Bắc Kinh sắp độc quyền phát triển cơ sở hạ tầng cho toàn bộ ḥn đảo và khu vực lân cận, theo tiết lộ của New York Times.
Tulagi là một đảo nhỏ thuộc quần đảo Solomon, với dân số chỉ hơn 1.000 người. Ảnh: Shutterstock.
Thuê trọn đảo 75 năm kèm gia hạn
Theo "thỏa thuận hợp tác chiến lược" kư ngày 22/9, China Sam Enterprise Group sẽ thuê lại quyền phát triển cơ sở hạ tầng tại ḥn đảo trong ṿng 75 năm kèm theo điều khoản gia hạn. Tập đoàn này được thành lập vào năm 1985 theo diện công ty quốc doanh và có trụ sở tại Bắc Kinh.
Những dự tính của China Sam tại đảo Tulagi cho thấy tham vọng rất lớn về ngắn hạn lẫn dài hạn. Nhiều dự án được đánh giá có thể mang công dụng kép trong kinh tế và quân sự.
Thỏa thuận bao gồm nhiều nội dung về xây dựng trạm hậu cần đánh bắt cá, trung tâm điều hành, và "xây mới hoặc cải tiến sân bay". Một phụ lục thỏa thuận cho biết China Sam sẵn sàng xem xét khả năng xây dựng trạm dầu và khí đốt tại Tulagi, dù chưa đơn vị thăm ḍ nào xác định được trữ lượng dầu trong khu vực quần đảo Solomon.
Chính quyền địa phương cũng chấp nhận để China Sam thuê toàn bộ đảo Tulagi và các đảo lân cận trong tỉnh này để phát triển "đặc khu kinh tế hoặc khu công nghiệp bất kỳ phù hợp cho mọi loại h́nh phát triển".
Trả lời truyền thông địa phương, Thống đốc Stanley Maniteva nói thỏa thuận phù hợp với pháp luật và quyền của người sở hữu đất đai tại đây vẫn được tôn trọng. Tuy nhiên, ông khẳng định thỏa thuận chưa chính thức hoàn thiện.
"Cần nói rơ rằng thỏa thuận chưa có con dấu chính thức của chính quyền tỉnh nên nó chưa là thỏa thuận chính thức và chưa được hoàn thiện", ông cho biết.
Tham vọng ở Nam Thái B́nh Dương
Nhiều người tại Tulagi xem việc kư kết đồng nghĩa thỏa thuận đă có hiệu lực. Phẫn nộ trước việc chính quyền âm thầm ra quyết định, người dân địa phương bắt đầu tập hợp chữ kư cho thỉnh nguyện thư phản đối thỏa thuận của China Sam.
"Họ không thể bỗng dưng đến đây rồi thuê cả ḥn đảo như thế được. Mọi người lo sợ viễn cảnh Trung Quốc biến ḥn đảo thành căn cứ quân sự. Đó là điều đáng sợ nhất. Nếu không phải thế th́ v́ sao họ lại muốn thuê trọn ḥn đảo", Michael Salini, 46 tuổi, chủ một hộ kinh doanh địa phương, cho biết.
Giới chức Mỹ cũng lo ngại trước hàm ư quân sự từ các động thái của Bắc Kinh ở khu vực. Nhiều quan chức Mỹ nh́n nhận chuỗi đảo ở Nam Thái B́nh Dương có vai tṛ quyết định trong việc kiềm tỏa sức ảnh hưởng của Trung Quốc và bảo vệ các tuyến đường hàng hải quan trọng.
Chiến hạm USS St Louis và USS Lackawanna của hải quân Mỹ rời cảng Tulagi, quần đảo Solomon, tháng 7/1943, sau khi chiếm lại từ phát xít Nhật. Ảnh: Hải quân Mỹ.
"Đặc điểm địa lư của khu vực cho thấy đây là một địa điểm mang tính chiến lược. Trung Quốc đang mở rộng các tài sản quân sự của ḿnh ở Nam Thái B́nh Dương. Họ t́m kiếm những cảng và đường băng an toàn, tương tự h́nh mẫu của những cường quốc trỗi dậy trước đây", Anne-Marie Brady, chuyên gia về Trung Quốc tại Đại học Canterbury, New Zealand, nhận định.
Ngoài khía cạnh tài nguyên thiên nhiên, sự gia tăng hiện diện của Trung Quốc tại Nam Thái B́nh Dương c̣n đi kèm hàm ư địa chiến lược. Mỹ và Australia nghi ngờ những khoản đầu tư sẽ mở đường để Trung Quốc thiết lập bàn đạp quân sự trên mọi mặt, từ tàu chiến, máy bay quân sự đến hệ thống định vị toàn cầu (GPS) của riêng ḿnh.
Trung Quốc cũng đang đẩy mạnh sức ép để đặt dấu chấm hết cho vị thế ngoại giao của Đài Loan tại khu vực. Chỉ vài ngày trước khi thỏa thuận thuê lại Tulagi được kư kết, Solomon thông báo cắt quan hệ ngoại giao với Đài Loan. Cũng trong tuần đó, Kiribati trở thành đảo quốc thứ hai ở Nam Thái B́nh Dương quay lưng với Đài Bắc.
Sức ảnh hưởng từ túi tiền
Theo giới chức Mỹ và Solomon, các công ty cùng quan chức Trung Quốc thật ra đă lôi kéo sự ủng hộ của giới chức địa phương trong nhiều năm trời. Họ mua ảnh hưởng bằng những khoản hối lộ và quà tặng cho giới chức địa phương, điển h́nh là các chuyến du lịch đắt đỏ đến Trung Quốc và Singapore.
Tại một quốc gia nghèo với 600.000 dân và nghị viện chỉ 50 thành viên, Trung Quốc không phải tốn quá nhiều công sức để thay đổi cán cân chính sách.
"Điều khiến tôi lo ngại nhiều nhất là cách tiếp cận của Trung Quốc, cả về mặt chính trị và kinh tế, tại khu vực Thái B́nh Dương. Họ bôi trơn các thỏa thuận bằng cách lôi kéo lănh đạo và khích lệ tham nhũng", Jonathan Pryke, chuyên gia về các đảo quốc Thái B́nh Dương, làm việc tại Viện Lowy ở Sydney, nhận định.
Pryke thừa nhận những chính sách bảo hộ kinh tế hay tham nhũng là thách thức đă tồn tại từ lâu tại khu vực, nhưng các chính sách của Trung Quốc đang đẩy vấn đề này "đạt đến một cấp độ mới".
Thủ tướng Manasseh Sogavare của Solomon và Thủ tướng Trung Quốc Lư Khắc Cường tại Bắc Kinh đầu tháng 10. Ảnh: AP.
Trong khi đó, nhiều ư kiến cho rằng chưa quá muộn để Mỹ, Australia và các đối tác ngăn Solomon đi vào "quỹ đạo" của Bắc Kinh. Yếu tố Trung Quốc từng để lại nhiều ấn tượng không mấy tốt đẹp đối với người dân đảo quốc phía Nam Thái B́nh Dương.
Cuộc bầu cử năm 2006 vấp phải cáo buộc doanh nhân Trung Quốc can thiệp số phiếu bầu, châm ng̣i nhiều vụ bạo loạn ở Solomon. Khi Thủ tướng Manasseh Sogavare giành chiến thắng vào tháng 4, người biểu t́nh lại đổ về "phố người Hoa" tại thủ đô để phản đối kết quả bầu cử.
"Vào thời điểm này, lịch sử giữa chúng tôi với Trung Quốc vẫn không có điều ǵ chứng tỏ họ đáng tin cậy", Phillip Tagini, lănh đạo một doanh nghiệp khai thác mỏ ở Solomon và từng giữ vị trí cố vấn thủ tướng từ năm 2012-2015, chia sẻ.
VietBF © sưu tầm