Những nhóm băng đảng vũ trang trá h́nh hoạt động song song để nhằm đối đầu và trừng phạt những người biểu t́nh, mà nhóm được gọi là “colectivos” ở Venezuela được xem như một lực lượng không chính thức ‘giữ trật tự xă hội’ của Venezuela.
Họ không phải bận tâm che mặt hoặc giấu danh tính, bởi họ được chuyển đổi sang gọi là lực lượng “giữ trật tự xă hội”, đại diện cho cuộc Cách mạng Bolivar của cố Tổng thống Hugo Chavez. Những người phản đối chính phủ và những người biểu t́nh sợ “colectivos” hơn nhiều so với sợ cảnh sát hoặc Vệ binh quốc gia.
Ủy ban Nhân quyền Liên Hợp Quốc mô tả họ là lực lượng bán quân sự trung thành với ông Nicolas Maduro.
Hồi tháng trước, lănh đạo Quốc hội Venezuela Juan Guaido đă tới một cuộc biểu t́nh của hàng trăm người ủng hộ chờ đợi ông ở San Bernardino, một khu phố trung lưu ở Venezuela. Sân khấu nơi ông Guaido chuẩn bị phát biểu là ở cuối của một con đường dài và hẹp, nơi đó những người đàn ông, phụ nữ và trẻ em đă tụ tập chờ đợi. Không lâu sau khi ông Guaido tới nơi, những thường dân đeo mặt nạ và trang bị vũ khí trên những chiếc xe mô tô đă ném hơi cay nhấn ch́m khu vực. Từ sân khấu, một người tổ chức sự kiện đă kêu gọi đám đông cúi thấp xuống, giữ b́nh tĩnh và không chạy. Trong sự kiện này, có số lượng lớn người già và trẻ em.
Ngay khi khí ga đă tản đi, ông Guaido đă bước lên sâu khấu, lập tức có nhiều người đàn ông hơn trên những chiếc xe mô tô bắt đầu bắn đạn thật xung quanh, nhằm đe dọa để khiến nhà lănh đạo đối lập phải sợ hăi. Nhưng Guaido không rời đi. Trong dịp này, không ai bị giết hoặc là bị thương, Aljazeera cho hay.
Vụ việc ở San Bernardino xảy ra hơn 2 tháng sau khi Chủ tịch Quốc hội Guaido viện dẫn Hiến pháp đảm nhận chức vụ Tổng thống lâm thời, tuyên bố Maduro tái cử bất hợp pháp trong cuộc bầu cử năm 2018.
Kể từ đó, các cuộc biểu t́nh của những đối thủ thường dẫn tới các cuộc đụng độ dữ dội giữ người biểu t́nh và lực lượng an ninh, hoặc thường là các nhóm “colectivos”.
Một người ủng hộ cho Hugo Chavez trong cuộc tái tranh cử tổng thống. Anh ta đưa ra một cử chỉ trong khi lái chiếc mô tô trong một chiến dịch vận động lữ hành ở Caracas vào ngày 2/10/2012. (Ảnh: AFP PHOTO/GERALDO CASO/AFP/Getty Images)
Người dân Venezuela gọi các nhóm vũ trang không chính quy ở đất nước này là “gangs colectivos” (các băng nhóm tập thể) hoặc là “collectives”. Nhưng đối với Tổng thống Maduro và những người ủng hộ ông, th́ những ‘collectivos’ được ví như “thiên thần của chủ nghĩa xă hội”, theo Aljazeera.
“Tôi ngưỡng mộ họ. Họ là những tổ chức được tạo ra v́ lợi ích của cộng đồng. Những tập thể lao động cho xă hội, v́ người bệnh, v́ ḥa b́nh và chống tội pháp. Họ đă tồn tại khoảng 20 năm như một h́nh thức tổ chức v́ nhân dân”, ông Maduro nói, một ngày sau sự kiện San Bernardino.
“Colectivos” của Venezuela – được mô tả tương đương với lực lượng Chavista của Đức Quốc xă – đă tấn công Nghị sĩ Julio Borges hôm 9/6/2016. (Ảnh: Twitter)
Tuy nhiên, ông Maduro không giải thích làm thế nào họ có hơi cay – thứ vũ khí được cho là chỉ cấp cho cảnh sát chống bạo động và Vệ binh quốc gia, hoặc tại sao có nhiều người có giấy phép mang theo vũ khí do lực lượng an ninh cấp.
Những nhóm Colectivos bắt nguồn từ những năm 1960, khi các nhóm phiến quân đô thị cánh tả lấy cảm hứng từ cuộc Cách mạng Cuba, những người này được h́nh thành ở trong các khu cư dân thuộc tầng lớp lao động chân tay của Venezuela để đấu tranh cho công bằng xă hội. Các nhóm như Tupamaros đă đi cướp ngân hàng và đánh cắp xe hơi.
Các thành viên của nhóm dân sự có vũ trang, được gọi là ‘colectivos’ bên ngoài điện Miraflores, Caracas, Venezuela vào tháng 1/2016. (Ảnh: Christian Veron/Reuters)
Vào thời điểm cựu Tổng thống Chavez được bầu vào năm 1999, họ đă từ bỏ cuộc nổi dậy vũ trang và quyết định ủng hộ “Chủ nghĩa xă hội của thế kỷ 21” của ông Chavez. Cố Tổng thống đă khuyến khích và trợ cấp cho các nhóm “collectives” cũ và h́nh thành các nhóm mới, với tư cách là những người bảo vệ cuộc cách mạng. Nhiều người được trao vũ khí.
H́nh ảnh mô tả đặc trưng của một “colectivos”, với chiếc áo in chân dung Che Guevara của Cuba, bịt mặt, đeo khăn quàng tam giác ở cổ màu đỏ, trang bị vũ khí. (Ảnh: Luis Pardo Téllez / Alberto Soto Sarmiento/ laopinion.com)
Theo Aljazeera, không phải nhóm “colectivos” nào cũng giống nhau, cũng không phải tất cả trong số họ đều làm việc giống như nhóm bán quân sự. Có những nhóm colectivos làm những công việc cộng đồng và thúc đẩy các chương tŕnh xă hội của chính phủ.
Cựu du kích đô thị Juan Contreras dẫn dắt nhóm colectivo có tên Simon Bolivar trong khu phố của những người công nhân 23 de Enero, vùng lân cận của thủ đô Caracas, ở đây, ông vận hành một đài phát thanh cộng đồng. Ông tận tụy và không biết mệt với công việc bảo vệ “sức mạnh của nhân dân”.
Có hôm Contreras đă hét qua chiếc loa để báo với cư dân rằng hăy đến để mua cá do chính phủ trợ cấp vào tuần lễ Phục sinh. Ông nói từ lâu rồi ông đă có một khẩu súng giắt bên ḿnh và tất nhiên ông biết cách sử dụng nó.
“Hiện nay tôi là thành viên của Dân quân Bolivar. Nếu tôi phải cầm vũ khí và bảo vệ cuộc cách mạng, tôi sẽ làm điều đó”, ông Contreras nói.
Nhưng có những colectivos khác đă sử dụng vũ khí của họ trong nhiều năm cho các mục đích khác nhau. Họ nổi tiếng v́ thực hiện các vụ giết người phi pháp, bắt cóc, điều hành các mạng lưới tống tiền và kiểm soát các hệ thống phân phối thực phẩm mang lại lợi nhuận béo bở trong cộng đồng, cũng như buôn bán xăng dầu và ma túy dọc biên giới Colombia.