Ai cũng muốn biết rơ đối tượng mà ḿnh cần hợp tác, hoặc có thể kết bạn. Các cụ ta có câu: Biết vật đă khó, biết người c̣n khó hơn. Th́ đây, những cách nh́n người của Khổng Tử và Trang Tử sẽ giúp bạn thấu rơ nhân sinh, cực chính xác.
Cách nh́n người của Khổng Tử
Cách nh́n người qua lời nói, việc làm
Khổng Tử vào thời Xuân Thu đă từng nói: “Thị kỳ sở dĩ, quan kỳ sở do, sát kỳ sở an, nhân yên sưu tai? Nhân yên sưu tai?”.
Tạm dịch là: “Xem mục đích việc anh ta làm, xem những việc và cách thức anh ta đă làm, xem những việc làm anh ta yên vui thích thú, th́ sẽ biết anh ta là người như thế nào. Là người như thế nào làm sao mà giấu được? Làm sao mà giấu được?”.
Để hiểu chính xác một người, cách tốt nhất là xem lời nói, việc làm của anh ta, nó thể hiện tâm trí anh ta có trong sạch lương thiện hay không. Quan sát cách thức thực hiện của anh ta, từ đó có thể thấy phương thức làm việc của anh ta có thỏa đáng hay không.
Xem xét anh ta an tâm vui thích về điều ǵ, từ đó có thể thấy giới hạn chuẩn mực nguyên tắc của anh ta. Nếu bạn thấy rơ cả 3 điểm này th́ không ai có thể lừa dối che giấu bạn được.
Qua một bữa cơm, đă biết người này không thể dùng
Khi Tăng Quốc Phiên đóng quân tại An Khánh, có một vị đồng hương đến gặp mặt xin đầu quân. Ông phái người điều tra về vị đồng hương này, biết được người này mấy năm gần đây sống tại quê nhà Hồ Nam quả đúng không sai. Gặp mặt đồng hương, ấn tượng về tướng mạo đàng hoàng trung thực, Tăng Quốc Phiên cũng cảm thấy rằng người này có thể ủy thác trọng trách.
Tăng Quốc Phiên đang chuẩn bị sắp xếp một số vị trí trong quân cho vị đồng hương này, cũng vừa kịp lúc đến bữa cơm trưa. Ông quyết định trước hết mời vị đồng hương cùng dùng cơm.
Tuy nhiên, cũng là trong bữa cơm ấy, Tăng Quốc Phiên liền bỏ ngay ư định lưu lại người này trong quân, dứt khoát kiên quyết để vị đồng hương này ra đi.
Vị đồng hương này đương nhiên cảm thấy rất khó hiểu, liền t́m đến em họ của Tăng Quốc Phiên, hỏi xem lư do tại sao Tăng Quốc Phiên lại đột nhiên đổi ư như vậy. Tăng Quốc Phiên nói: “Ông ta nghèo kiết xác, lại lần đầu làm khách, mà nhặt bỏ hạt lép đi rồi ăn. Cho dù ông ta có vẻ chất phác. Nhưng ta e rằng ông ta thấy hoàn cảnh lạ sẽ đổi ḷng, cho nên mới không dùng”.
Th́ ra gạo dành để chiêu đăi trong bữa ăn là lấy từ quân lương, có lẫn một số hạt lép, mặc dù ăn vào không sao cả nhưng cũng ít nhiều ảnh hưởng đến khẩu vị.
Vị đồng hương này, nhà cũng không giàu sang phú quư ǵ, lần đầu tiên ăn bữa cơm như thế này, vậy mà lại đem hạt lép bỏ đi. Từ một động tác nhỏ này, Tăng Quốc Phiên liền nh́n ra rằng người này tuy bề ngoài thuần phác, nhưng nội tâm lại không thành thật.
Nếu người này về sau đứng núi này trông núi nọ, hoặc là thậm chí quay lại đầu quân cho quân Thái B́nh, th́ không biết sẽ sẽ sinh ra hậu quả ǵ, v́ vậy chi bằng bây giờ để vị ấy quay trở về nhà. Vị đồng hương nghe xong liền xấu hổ mà rời đi.
Cũng chính v́ nguyên nhân này, Tăng Quốc Phiên đă ư thức đề pḥng từ đầu, v́ vậy ông lănh đạo quân Tương hơn mười năm, từ đầu đến cuối đều chưa từng xảy ra nội biến.
Đây cũng chính là ấn chứng minh xác cho điều Khổng Tử đă nói, “thị kỳ sở dĩ” (xem xét việc người ta làm). Để hiểu một người cần xem những ǵ anh ta đă làm trước đây, đang làm ǵ bây giờ, và tương lai gặp phải chuyện như vậy th́ anh ta có thể sẽ làm ǵ.
Cách nh́n người của Trang Tử
“Khoảng cách” giúp nh́n ra độ trung thành
Để nhận biết một người có trung thành với ḿnh hay không, có thể dùng cách “xa lánh” một cự ly thích hợp là sẽ biết rơ. Khoảng cách là thước đo mối quan hệ tốt xấu của hai người, có thể giúp hiểu nhau hơn.
Nếu như t́nh cảm giữa hai người đủ mạnh, có cùng mục tiêu và sự giống nhau về lư tưởng th́ mối quan hệ giữa họ sẽ không bị trói buộc bởi khoảng cách và thời gian. Ngược lại, nếu như mối quan hệ giữa hai người duy tŕ dựa vào lợi ích và địa vị th́ lâu dần, khoảng cách sẽ kéo họ ra xa nhau, mối quan hệ cũng tự nhiên trở nên không thân thiết nữa.
“Thân cận” giúp nh́n ra giáo dưỡng
Cố ư tiếp cận gần gũi và quan sát có thể thấy một người có phải là có giáo dưỡng hay không. Điều mà người ta gọi là “lâu ngày mới biết được ḷng người” chính là hai người ở cùng một chỗ lâu ngày sẽ hiểu hết về ưu điểm, khuyết điểm và cách giáo dưỡng của đối phương.
Ngay cả trong cách nói chuyện có thể quan sát lời nói của người đó có thô tục, cử động bất nhă, có lễ phép hay không sẽ biết được người đó có giáo dưỡng hay không. Hai người kết giao nhiều năm, mối quan hệ sẽ trở nên ngang hàng b́nh đẳng.
Trong mối quan hệ b́nh đẳng, lễ phép, tu dưỡng, kiến thức của một người có thể càng hiện rơ ra trước mặt đối phương. Nếu như trong kết giao nhiều năm, một người luôn cung kính, luôn khiêm tốn đối đăi với mọi người th́ người đó đáng giá để kết bạn!
“Vấn đề bất ngờ” giúp nh́n ra mưu trí
Đột nhiên tra hỏi một sự t́nh nào đó sẽ giúp nh́n ra khả năng mưu trí của đối phương. Vấn đề này không cần phải quá bén nhọn, hóc búa, cũng không phải quá nhạy cảm chỉ cần khi đang nói chuyện, lập tức chuyển sang vấn đề khác để hỏi họ là có thể đủ nhận biết được người đó có phải là linh hoạt, nhanh trí hay không.
“Vấn đề bất ngờ” ngoài việc giúp nh́n ra tŕnh độ trí lực của một người mà c̣n giúp nh́n ra tốc độ phản ứng và khả năng khống chế cảm xúc của người đó. Câu trả lời của đối phương trong t́nh trạng tiếp nhận “vấn đề bất ngờ” cũng không nhất thiết chú trọng vào đúng sai mà mấu chốt là người đó phản ứng kịp thời, đưa ra được đáp án phù hợp là được.
“Đề nghị giúp đỡ gấp” giúp nh́n ra ḷng tín nghĩa và danh dự
Sự t́nh xảy ra sẽ luôn khiến mọi người vội vàng không kịp chuẩn bị, lúc này đừng ngại gọi điện thoại cho bạn bè để đề nghị được giúp đỡ. Từ đó xem họ có thể đồng ư hay không, và xem họ có làm được như lời hứa hay không. Cách này chủ yếu để khảo sát trong hai trường hợp, một là việc đó phải nằm trong khả năng của họ, hai là bạn phải có chỗ đứng tương đối quan trọng trong ḷng họ.