Tổng thống Mỹ Donald Trump có những điều khác biệt với những người tiền nhiệm. Trong thế giới quan của ông chỉ có người hâm mộ và kẻ thù.
Cách đây không quá lâu, người châu Âu tin rằng bất chấp những phát biểu khó nghe của Tổng thống Mỹ Donald Trump, Washington sẽ không bao giờ gây nguy hiểm cho các đồng minh thời chiến tranh lạnh. Giới chức Mỹ nói với các quan chức châu Âu rằng đừng đọc các ḍng tweet (thông điệp trên Twitter) của ông Trump mà hăy theo dơi những hành động của ông.
Rốt cuộc, chính những ḍng tweet mới đóng vai tṛ quan trọng. Trong ṿng vài giờ diễn ra Hội nghị Thượng đỉnh NATO ở Brussels hôm 11-7, Tổng thống Trump đă chỉ trích Đức, một trong những đồng minh thân cận nhất của Mỹ. Rơ ràng là ông chủ Nhà Trắng đă phớt lờ lời kêu gọi Mỹ trân trọng đồng minh của Chủ tịch Hội đồng châu Âu Donald Tusk.
Đối với ông Trump, các liên minh của Mỹ tượng trưng cho mọi sai lầm trong chính sách đối ngoại của nước Mỹ. Trong một cuộc phỏng vấn năm 1990, ông nói rằng Mỹ "bảo vệ các quốc gia giàu có chẳng để làm ǵ cả - các quốc gia này sẽ bị xóa khỏi mặt đất trong khoảng 15 phút nếu không ủng hộ chúng tôi". Quan điểm của ông dường như không thay đổi kể từ đó. Giờ đây, người châu Âu buộc phải công nhận rằng thế giới của ông Trump không có đồng minh.
Phản ứng của châu Âu đối với thực tại này cho thấy họ quá sốc đến mức không nhận ra vấn đề. Trước thềm Hội nghị Thượng đỉnh NATO nói trên, các nhà lănh đạo đă nhắc lại những phát biểu về mối quan hệ xuyên Đại Tây Dương như thể chẳng có chuyện ǵ thay đổi sau khi ông Trump đắc cử tổng thống Mỹ.
Tổng Thư kư NATO Jens Stoltenberg đón Tổng thống Mỹ Donald Trump tại Hội nghị Thượng đỉnh NATO ở thủ đô Brussels - Bỉ hôm 11-7 Ảnh: REUTERS
Đây là lư do các nhà lănh đạo châu Âu bị bất ngờ trước ông Trump: Một ứng viên chính thống có thể hứa hẹn đủ thứ khi vận động tranh cử, như xây tường trên biên giới, chuyển Đại sứ quán Mỹ ở Israel đến Jerusalem và trừng phạt chính phủ Trung Quốc v́ các chính sách kinh tế của nước này... Dù vậy, họ sẽ không bao giờ hiện thực hóa chúng sau khi nắm quyền.
Thủ tướng Đức Angela Merkel và Tổng thống Pháp Emmanuel Macron có lẽ đă có tư duy như thế về ông Trump. Họ đọc những ḍng tweet của ông và chờ đợi ông xuất hiện tại hội nghị nhóm G7, đoan chắc rằng ông ấy sẽ không bao giờ theo đến cùng những đề xuất của ḿnh. Thế nhưng, ông ấy làm như đă hứa. Không chỉ một lần.
Giống như các nhà lănh đạo dân túy khác ngày nay, ông Trump biết rằng vị thế của ḿnh với cử tri phụ thuộc vào việc thực hiện tốt những lời hứa táo bạo nhất. Để thành công, các nhà lănh đạo dân túy không cần giải quyết vấn đề cũng như làm giỏi hơn người tiền nhiệm. Họ chỉ cần thực hiện những điều chính khách chính thống không bao giờ làm, như sỉ nhục nước Đức.
Điều làm cho người châu Âu đặc biệt dễ bị tổn thương trong thời đại của ông Trump là họ tự xem ḿnh là đồng minh của Mỹ. Thế nhưng, trong thế giới của ông Trump không c̣n khái niệm liên minh. Đó không phải là v́ ông bất măn với chuyện chi tiêu quân sự của châu Âu hoặc lập trường của châu lục này về Iran. Thay vào đó, trong một thế giới mà Mỹ chuyển từ một thế lực duy tŕ ổn định thành "kẻ phá bĩnh", các đồng minh giờ đây là gánh nặng. Họ có những kỳ vọng, đ̣i hỏi khiến chính sách Mỹ bị trói chân. Tệ hơn, họ coi trọng những việc nằm trong tầm với và sự nhân nhượng lẫn nhau - những thứ hoàn toàn "lệch pha" với thế giới quan của ông Trump.
Qua lăng kính của ông Trump, người ta không nh́n thấy bạn bè và kẻ thù, thay vào đó là người hâm mộ và kẻ thù. Người hâm mộ là những người trung thành dù có bất kỳ điều ǵ xảy ra. Kẻ thù cũng có giá trị bởi họ giúp giải quyết vấn đề. Một người có thể khẳng định quyền lực bằng cách trấn áp hoặc đối xử tốt với kẻ thù. Cách tiếp cận với vấn đề Triều Tiên của chính quyền ông Trump là một ví dụ hoàn hảo về điều này.
Châu Âu khó tránh số phận bi đát nếu nghĩ rằng vấn đề lúc này là t́m cách cứu vớt liên minh với Mỹ. Thời gian để làm điều đó đă qua. Thách thức lúc này đối với giới lănh đạo châu Âu là học cách sống trong một thế giới mà Mỹ không có đồng minh. Họ có thể bắt đầu "cuộc sống mới" bằng cách chứng tỏ ḿnh có thể tự bảo đảm an ninh và tăng cường khả năng quốc pḥng để giảm bớt sự phụ thuộc - vốn đă quá nhiều - vào Mỹ.
Logic của thế giới thời hậu chiến tranh lạnh lâu nay vẫn là Mỹ duy tŕ ảnh hưởng toàn cầu thông qua việc bảo vệ và mở rộng các liên minh. Tuy nhiên, logic này không c̣n nữa. Nguy cơ nghiêm trọng nhất mà Liên minh châu Âu đối mặt là trở thành người bảo vệ một hiện trạng đă không c̣n tồn tại.
VietBF © sưu tập