Thực tập sinh Việt và một số nước đang kêu cứu ở đất nước mặt trời mọc. Nhiều lao động không có tay nghề người Việt Nam hoặc người Trung Quốc được tuyển dụng đi Nhật học nghề. Họ đă bị một số chủ doanh nghiệp xấu ép buộc làm việc quá giờ lao động hoặc trả lương rẻ mạt, theo báo Asialyst.
Từ trước đến nay, Nhật không bao giờ mở rộng ṿng tay tiếp nhận người nhập cư. Năm 2017, Nhật chỉ chấp thuận 20 hồ sơ trong số 19.628 người xin tị nạn. Phần lớn những người may mắn là công dân Afghanistan, Ai Cập hay Syria. Năm trước nữa, Nhật cũng chỉ duyệt 28 hồ sơ trong tổng số 10.901 đơn xin tị nạn.
Xét nhập cư rất khắt khe
Các điều kiện xin nhập cư vào Nhật bắt đầu trở nên khó khăn hơn sau ngày 15-9-2015, khi Bộ Tư pháp Nhật thông báo sửa đổi quyền xin tị nạn trong khuôn khổ cải cách toàn diện pháp luật về nhập cư.
Theo quy định mới, đơn xin nhập cư v́ lư do kinh tế sẽ được xem xét rất hạn chế. Đương đơn xin nhập cư nhiều lần thậm chí sẽ bị tước giấy phép lưu trú.
Khi bị các tổ chức phi chính phủ phê phán, chính quyền Tokyo giải thích rằng không thể tiếp nhận người nhập cư nhiều hơn do cơ sở hạ tầng thiếu thốn và Nhật chỉ có thể tiếp nhận nhân công có tay nghề cao hoặc nhân công có thể đào tạo được theo yêu cầu của phía Nhật.
Về vấn đề này, có lần Thủ tướng Shinzo Abe đă giải thích với báo chí: "Đây là vấn đề dân số. Trước khi tiếp nhận người nhập cư hay người tị nạn, Nhật phải tạo nhiều hoạt động hơn nữa cho phụ nữ, người cao tuổi và phải tăng sinh suất. C̣n nhiều việc chúng tôi phải làm trước khi tiếp nhận thêm người nhập cư".
Sau khi ông Shinzo Abe trở lại cầm quyền vào tháng 12-2012, t́nh h́nh giải quyết công ăn việc làm có phần phấn khởi hơn. Tỉ lệ thất nghiệp 2,7% vào tháng 11-2017 là mức thấp nhất 24 năm qua. Nhu cầu công việc chưa bao giờ phong phú như hiện nay với 156 công việc cho 100 người, mức cao chưa từng thấy từ năm 1975.
Các thực tập sinh kỹ thuật người châu Á thường làm việc trong các công trường xây dựng đầy nguy hiểm ở Nhật
106 công ty phá sản do thiếu nhân công
Theo Thủ tướng Abe, tiếp nhận đông đảo lao động nước ngoài chính là nguyên nhân dẫn đến nhiều vấn đề đe dọa xă hội Nhật. Dù vậy, Nhật vẫn rất cần lao động nước ngoài.
Dân số Nhật hiện nay hơn 126 triệu người và dự báo đến năm 2060 sẽ giảm c̣n 87 triệu dân. Dân số ngày càng giảm và già đi nên nhân công thiếu gay gắt. Đặc biệt lĩnh vực xây dựng và công tŕnh công cộng rất cần người trong giai đoạn tái thiết sau thảm họa Fukushima và chuẩn bị cho Thế vận hội Olympic Tokyo năm 2020.
Theo Công ty nghiên cứu Teikoku Databank, trong năm 2017 đă có 106 công ty buộc phải phá sản do thiếu nhân công, tăng thêm 34 công ty so với năm trước.
Để đáp ứng nhu cầu lao động không có tay nghề cung ứng cho các công trường xây dựng, thay v́ mở rộng tiêu chuẩn xét nhập cư dài hạn, Nhật đă chọn một giải pháp gây nhiều tranh căi. Đó là tuyển dụng thực tập sinh kỹ thuật.
Số lượng thực tập sinh kỹ thuật b́nh quân tăng 25% mỗi năm. Đến nay đă có 220.000 lao động đến từ Trung Quốc (nhiều nhất), Việt Nam và Philippines .
Lực lượng thực tập sinh kỹ thuật nước ngoài rất cần cho công nghiệp, dệt may, nông nghiệp cũng như các lĩnh vực xây dựng và chăm sóc sức khỏe.
Về mặt chính thức, thực tập sinh kỹ thuật được tuyển dụng đi Nhật để học nghề trong ba năm. Trên thực tế, một số người đă bị chủ doanh nghiệp Nhật lợi dụng.