Puerto Rico khao khát được trở thành bang thứ 51 của Mỹ trong khi làn sóng ly khai đang phổ biến trên thế giới, thậm chí cả trong ḷng nước Mỹ.
TT Trump sắp có chuyến thăm Puerto Rico, vùng lănh thổ chưa hợp nhất trên biển Caribe, vấn đề lănh thổ này muốn trở thành bang thứ 51 của Mỹ đang nóng dần.
Đă hai tuần trôi qua từ khi siêu băo Maria mạnh nhất trong ṿng 90 năm qua đổ bộ và tàn phá Puerto Rico, để lại hàng triệu người trong cảnh màn trời chiếu đất.
Hôm nay (3-10), ông Trump sẽ đến chỉ đạo công tác cứu trợ. Nhà lănh đạo Mỹ trước đó đă bị chỉ trích là "vô cảm" trước t́nh cảnh của người dân Puerto Rico.
"Công dân hạng hai"
Tháng 6-2017, có đến 97% người dân Puerto Rico tán thành ư tưởng trở thành một bang của nước Mỹ. Đó đă là lần thứ 6 ḥn đảo này tổ chức trưng cầu dân ư về quy chế tiểu bang nhưng mới là lần thứ 2 người dân đồng ư.
"Tôi muốn quy chế tiểu bang", Fermin Seda, một người về hưu ở thành phố Salinas, phía nam Puerto Rico nói với hăng tin Reuters. "Tôi nghĩ điều đó sẽ giúp ḥn đảo tốt hơn bây giờ".
Trước khi băo Maria đổ bộ, Puerto Rico đă mắc nợ đến 70 tỉ USD. Hai tuần sau băo, hơn 95% số dân trên đảo vẫn sống trong cảnh tăm tối v́ mất điện, đường sá hư hỏng nặng và trên bờ vực thảm họa nhân đạo v́ thiếu nước sạch.
Nhiều người xem quy chế tiểu bang như một sự cứu rỗi cho những tŕ trệ kinh tế và nợ công khổng lồ trên đảo.
Với quy chế là khu thịnh vượng chung của Mỹ như hiện tại, 3,5 triệu người dân Puerto Rico không phải đóng thuế liên bang, có quyền bỏ phiếu trong cuộc bầu cử tổng thống sơ bộ và là công dân Mỹ 100% ngay từ khi sinh ra.
Nhưng trở thành tiểu bang thứ 51 của nước Mỹ, vị thế chính trị của Puerto Rico sẽ khác và đó là điều mà lănh đạo vùng lănh thổ này đang hướng tới.
"Làm sao chúng ta có thể ở măi trong vị thế là một vùng lănh thổ, nơi mà ở đó có hơn 3,5 triệu công dân Mỹ hẳn ḥi đang sống nhưng lại không được hưởng các quyền một cách công bằng và vị thế chính trị tương xứng với các bang khác?", thống đốc Puerto Rico Ricardo Rossello tỏ ra quyết liệt.
Sau cuộc trưng cầu dân ư hồi tháng 6, ông Ricardo đă thúc giục Quốc hội Mỹ hành động, dù rằng cuộc trưng cầu dân ư đó chỉ có 23% người đủ tư cách cử tri đi bỏ phiếu. Trong tất cả 6 lần trưng cầu dân ư đó, không có cuộc bỏ phiếu nào được tổ chức nhằm cho ra kết quả có tính ràng buộc pháp lư.
Thống đốc Ricardo Rossello của Puerto Rico - Ảnh: REUTERS
V́ sao Mỹ chần chừ không cho sáp nhập?
Thực tế mà nói vấn đề quy chế của Puerto Rico đă trở thành đề tài tranh căi từ lâu, tận những năm 1960. Việc tổng thống Trump phản ứng chậm chạp trước hậu quả sau băo ở Puerto Rico dễ khiến nhiều người "tự ái" v́ nghĩ rằng bị bỏ rơi.
Ngày 28-9, ông Trump đă ra lệnh tạm hoăn Đạo luật Jones nhằm tăng cường tàu bè tiếp tế tới vùng lănh thổ này. Chuyến thăm của ông và phu nhân Melania vào ngày 3-10 có thể được xem là một nỗ lực nữa nhằm trấn an rằng Washington không bỏ rơi các công dân của ḿnh ở Puerto Rico.
Nhưng chuyện ḥn đảo này có thể trở thành tiểu bang thứ 51 của Mỹ hay không vẫn gần như vô định.
Kể từ sau cuộc trưng cầu dân ư hồi tháng 6, mọi việc vẫn dậm chân tại chỗ. Quy chế tiểu bang của ḥn đảo này có thể đă ch́m xuồng thêm vài năm nữa nếu không "nhờ" băo Maria.
Điều IV, khoản 3, mục 1 của Hiến pháp Mỹ quy định: "Những bang mới có thể được Quốc hội chấp nhận gia nhập vào Liên bang; nhưng không một bang mới nào sẽ được thành lập hoặc dựng lên dưới thẩm quyền của bất cứ bang nào khác; cũng không một bang nào sẽ được h́nh thành bằng cách sáp nhập hai bang trở lên hoặc các vùng của các bang khác nếu không được sự đồng ư của cơ quan lập pháp ở các bang có liên quan cũng như của Quốc hội."
Nói một cách ngắn gọn, Puerto Rico có trở thành bang thứ 51 của Mỹ hay không quyền quyết định nằm ở Quốc hội Mỹ. Nhưng theo giới quan sát, trong lúc cả Thượng viện lẫn Hạ viện đều do đảng Cộng ḥa kiểm soát, người ta sẽ chẳng dại ǵ công nhận thêm một bang có xu hướng nghiêng về Dân chủ.
Và rằng nước Mỹ không phải chỉ có duy nhất Puerto Rico là lănh thổ chưa hợp nhất khi vẫn c̣n đó Guam, Virgin hay Samoa. Giá như Puerto Rico là một vùng đất giàu có th́ đă khác...
VietBF © sưu tập