Vào năm 1986, 1.700 người dân và vô số động vật sinh sống ở vùng thung lũng xung quanh hồ Nyos ở Tây Bắc Cameroon đă chết tại chỗ sau khi bầu trời xuất hiện một đám mây trắng. Đây được coi là thảm kịch kinh hoàng mà đến bây giờ người ta vẫn phải sợ. Vậy đám mây trắng đó là cái ǵ mà sao sức tàn phá của nó lại ghê gớm đến như thế?
Thảm họa chết chóc
Vào buổi tối ngày 21/08/1986, người dân làng sinh sống gần hồ Nyos nghe thấy những tiếng ầm ầm như sấm rền. Cùng lúc đó, một cột nước sủi bọt cao cả trăm mét từ ḷng hồ bắn thẳng lên trời, và một đám mây trắng xóa h́nh thành phía trên mặt hồ, cách mặt đất 100m và bắt đầu di chuyển vào làng.
Khi những người dân hiếu kỳ bước ra khỏi nhà để quan sát đám mây, họ ngay lập tức ngă vật xuống đất, bất tỉnh và chết chỉ sau vài hơi thở. Ở Nyos và Kam, hai ngôi làng đầu tiên đám mây kia lướt qua, toàn bộ người dân đều gục chết, chỉ trừ 4 người may mắn sống sót v́ đang ở trên núi cao.
Hai ngày sau, mây đă tan, người dân ở những ngôi làng lân cận t́m đến thung lũng và kinh hoàng phát hiện thi thể của cả người lẫn gia súc nằm chết la liệt trên mặt đất trong phạm 25km đến bờ hồ.
Sau khi bất tỉnh 36 tiếng đồng hồ, một số người may mắn c̣n sống đă tỉnh lại và nhận thấy toàn bộ gia đ́nh, người thân, hàng xóm và vật nuôi của ḿnh đều đă không c̣n.
Hồ Nyos cũng thay đổi, mực nước đă hạ xuống, cây cối và cành lá nổi lềnh bềnh trên mặt nước, màu xanh dương trong vắt tuyệt đẹp vốn có của nó giờ đă chuyển sang một màu lờ nhờ của kim loại rỉ sét.
Vậy chuyện ǵ đă xảy ra? Đám mây kia là ǵ? V́ sao lại có hiện tượng lạ lùng và đáng sợ như vậy?
Tuy nhiên thảm kịch hồ Nyos vẫn chưa phải là lần đầu tiên một đám mây giết người xuất hiện ở Cameroon. Gần 2 năm trước đó, vào buổi tối ngày 15/08/1984, người dân làng sinh sống cách hồ Nyos khoảng 100km về hướng đông nam cũng nghe thấy những tiếng ầm ầm tương tự.
Âm thanh này xuất phát từ một con hồ nhỏ hơn có tên Monoun. Vào lúc 11h30 đêm, khí CO2 phóng vọt ra từ ḷng hồ và tràn vào thung lũng. Người dân làng Njindoun đang đi trên đường th́ gặp phải đám mây nói trên, ngă ra và chết.
Đến 10:30 sáng, đám mây đă bị gió thổi tan, cảnh sát và bác sĩ t́m đến hiện trường th́ phát hiện 37 thi thể nằm chết trên đường. Chính quyền Cameroon nghi ngờ đây là một vụ tấn công khủng bố dựa vào âm thanh ầm ầm kia, c̣n người dân làng th́ cho rằng những cái chết này do ma quỷ gây ra.
Truy t́m thủ phạm
Nhiều tháng sau vụ thảm họa hồ Nyos, các nhà khoa học phát hiện ra "hung thủ" bí ẩn chính là khí CO2. Do đáy hồ Nyos đă băo ḥa, CO2 bị dồn lên tầng nước áp suất thấp.
Lúc này, chỉ một tác động nhỏ từ bên ngoài như một cơn gió hay một vụ sạt lở đất, cũng đủ để làm khí ồ ạt thoát ra không khí. Trong quá tŕnh đó, có thể xảy ra hiệu ứng ống khói, kích hoạt phản ứng dây chuyền, khiến hồ Nyos phun toàn bộ CO2 tích tụ dưới đáy hồ qua hàng thập kỷ.
Nhiều tháng sau vụ thảm họa hồ Nyos, các nhà khoa học tiếp tục giám sát lượng khí ga trong hồ. Khi thấy nồng độ CO2 tăng trở lại, họ kết luận giả thiết đưa ra trước đó là chính xác.
Khí CO2 bay lên cao trước khi hạ xuống mặt hồ. Gia súc được chăn thả trên các quả đồi cao cả trăm mét vẫn bị chết. Sau đó, lớp khí này tràn xuống thung lũng với tốc độ 72 km/giờ.
Những người sống ven hồ hoàn toàn không có cơ hội để thoát thân. Rất ít người ở sườn đồi đủ tỉnh táo để leo lên vùng đất cao hơn và thoát chết.
Một nhân chứng sống cho biết anh đă nhảy lên xe mô tô và phóng đến nơi an toàn ngay khi nh́n thấy hàng xóm của ḿnh chết gục trong đám khí. Đa số nạn nhân đều không nhận ra mối nguy hiểm cho đến khi đám khí bao trùm họ.
Mất khoảng một năm để t́m ra nguyên nhân, các nhà khoa học lại mất thêm 10 năm nữa để t́m cách giải phóng khí CO2, ngăn chặn thảm họa tái diễn. Họ đặt một chiếc ống có đường kính 13 cm xuống độ sâu 182 m, ngay phía trên đáy hồ.
Nước ở tầng đáy được bơm qua ống, phun lên cao nhằm nhả khí CO2 ra ngoài. Quá tŕnh này kéo dài liên tục cho đến khi CO2 dưới đáy hồ thoát hết. Sau khi thử nghiệm thành công vào năm 1995, ống thoát khí độc được chính thức đưa vào sử dụng năm 2001.