Chàng Malboro đã chết - vì bệnh phổi

Eric Lawson, khuôn mặt và dáng dấp rất nam tính của những quảng cáo thuốc lá Malboro vào cuối thập niên 1970 vừa qua đời, thọ 72 tuổi. Tuy ông chết vì chứng nghẹt thở liên quan đến bệnh phổi kinh niên, 72 tuổi đã có thể gọi là thọ, nhất là với một người hút thuốc lá từ năm 14 tuổi.



Bảng quảng cáo thuốc lá Marlboro tại Los Angeles năm 1997. (Getty Images)
Eric Lawson có thể là một ví dụ nữa cho phe chống đối thuốc lá về tác hại của sản phẩm nhiều người nghiền này, nhưng thực ra họ có lẽ chẳng cần thêm ví dụ nào nữa. Mặt khác, tuy thuốc lá đã bị liệt vào danh sách chứa độc tố cho người dùng lẫn người chung quanh hít phải “khí sái” của người dùng từ thập niên 1970, nhưng nó vẫn đang được bán tự do trên khắp thế giới. Đã có những vụ kiện những công ty thuốc lá mang lại nhiều tiền bồi thường cho đương đơn và luật sư, và nhãn “cảnh cáo” trên bao thuốc là ngày càng dài cộng thêm những hình chụp ghê rợn, nhưng ngành sản xuất thuốc lá ở Mỹ và ngoại quốc vẫn sống vui mạnh hơn bao giờ với những thị trường lớn nhất ở châu Á và Đông Âu. Cuộc chiến vẫn còn dài, nhưng ở thời điểm này, hình như ngành thuốc lá đã thắng.

Một chiến thắng khác của ngành thuốc lá là thuốc lá điện tử (e-cigarette), một mặt hàng mới, tuy không có sợi thuốc lá nhưng có chất gây nghiện chính của thuốc lá là nicotine. Không có sợi thuốc lá nên e-cigarette không bị kiểm soát bởi luật thuốc lá của Mỹ, được phép quảng cáo và được phép xử dụng ở nơi công cộng. Nhờ những thuận lợi này, e-cigarette thu hút được một số người tiêu thụ mới, cũng như những người đang hút thuốc lá muốn tránh những sự phiền nhiễu khi hút thuốc ngoài công cộng. Trên thực tế, công dụng của e-cigarette hoàn toàn giống như những viên kẹo hoặc mảnh dán nicotine dùng để trị nghiền thuốc lá, nhưng nó quyến rũ hơn nhờ lập lại thói quen cầm và hút điếu thuốc là một trong những điều gây nhớ nhung theo những người hút thuốc.

Dù có khả năng gây nghiện tương đương như những chất ma túy khó bỏ nhất như heroin và cocaine, thuốc lá cũng là chất gây ảo giác không dễ khiến người tiêu thụ phải vào nhà thương vì dùng quá liều. Trái lại, nguy cơ lạm dụng thuốc nhiều hơn là từ những chất ma túy tinh lọc ở trong những loại thuốc giảm đau đang được cho toa tràn lan, và những người bị nghiền sẽ thuộc loại nghiền hợp pháp và rất nhiều khi được tài trợ bởi các kế hoạch bảo hiểm y tế. Cho đến năm 2012, nước Mỹ tiêu thụ 80% thuốc giảm đau trên thế giới, và những cái chết gây bởi lạm dụng thuốc giảm đau đã nhiều hơn số tử vong vì heroine và cocaine cộng lại.

Một chất gây ảo giác khác đang và sẽ khiến các nhóm chống thuốc lá và ma túy đau đầu hơn nữa là marijuana, hiện nay đã được hợp thức hóa ở nhiều tiểu bang ở Mỹ: 16 bang và Địa hạt Columbia cho dùng marijuana cho mục đích y tế (để giảm đau), hai bang trong số này là Colorado và Washington cho dùng marijuana cho y tế lẫn tiêu khiển. Ngoài ra, còn 8 bang khác đang có dự luật cho phép dùng marijuana cho mục đích y tế. Những người và những nhóm trông chờ vào chính phủ liên bang để ngăn chặn và đảo ngược tình trạng hợp lệ của marijuana rất có thể sẽ thất vọng. Cho đến nay, sau khi Colorado đã chính thức cho bán marijuana và gây tiếng vang với số bán 5 triệu đô la trong tuần lễ đầu tiên chỉ với 37 tiệm, chính phủ liên bang vẫn im lìm chưa có phản ứng cụ thể.

Chẳng những thế, Tổng Thống Obama, trong một cuộc phỏng vấn với báo New Yorker mới đây, nói ông tin là marijuana ít có hại cho cơ thể con người hơn rượu. và tuy không hẳn đồng ý với việc hợp pháp hóa marijuana, không hẳn tỏ thái độ không đồng ý. Đây cũng là thái độ không quyết chắc của nhiều người với luật marijuana, nhất là khi khoa học dường như cũng chấp nhận rằng tác hại của marijuana chưa chắc đã hơn rượu, thuốc lá và những thuốc giảm đau là những loại gây nghiền và có hại nhưng hợp phápvà ai cũng có thể mua.

Eric Lawson đã qua đời, theo những quảng cáo thuốc lá ở Mỹ và trên thế giới, nhưng điếu thuốc lá vẫn đang được đốt lên, bên cạnh đó là màu đỏ giả tạo của đầu điếu e-cigarette và những điếu thuốc vấn marijuana. Giá ước lượng của những thú “tiêu khiển” này (chi phí y tế cũng như kinh tế): $181 tỷ đô la cho thuốc ma túy, $185 tỷ cho rượu, và $193 tỷ cho thuốc lá, tổng cộng là $559 tỷ. Cộng thêm giá của sự lạm dụng những loại ma túy ẩn trong các loại thuốc hợp pháp có lẽ cũng khoảng 100-200 tỷ, cái giá “nghiện” của toàn nước Mỹ mỗi năm ít nhất là $650 tỷ đô la. Một so sánh nho nhỏ để thấy rõ hơn tầm cỡ của cái giá này: nó hơn gấp 4 lần tổng sản lượng quốc gia của Việt Nam năm 2013.

Nguyễn Phương
VD