Có một mâu thuẫn dường như không thể giải quyết được khi nhạc sến luôn “bị” những người làm âm nhạc chuyên nghiệp coi “rẻ tiền” song nó lại có sức sống, sức lan tỏa mạnh. V́ sao?
LTS: Từ bài phỏng vấn nhạc sĩ Quốc Trung ngày 10/9, câu chuyện xung quanh ḍng nhạc sến và ảnh hưởng của nhạc sến đang trở thành một tranh luận “nóng” chưa thấy hồi kết, kéo theo các yếu tố lịch sử mang tính đặc thù của dân tộc. Báo VietNamNet xin giới thiệu bài viết của nhà nghiên cứu, lư luận âm nhạc Nguyễn Quang Long - Phó Ban biên tập Nhà xuất bản Âm nhạc Dihavina, Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu âm nhạc dân tộc Việt Nam.
Câu chuyện tranh căi về ḍng nhạc được gắn với cái tên “sến” đă bắt đầu từ lâu nhưng chưa biết bao giờ có thể kết thúc. Có một mâu thuẫn dường như không thể giải quyết được khi nhạc sến luôn “bị” những người làm âm nhạc chuyên nghiệp coi “rẻ tiền” song nó lại có sức sống, sức lan tỏa mạnh. V́ sao thế? Cần nh́n nhận khách quan vấn đề này.
Các nhạc sĩ/ca sĩ tham gia ư kiến về nhạc sến
Nhạc “sến” có thể coi là một thuật ngữ dùng để chỉ ḍng nhạc t́nh cảm thiên về t́nh yêu đôi lứa với sự chia ly vốn phổ biến ở Sài G̣n cùng với sự phát triển của văn hóa pḥng trà trước năm 1975. Đây là cách gọi của người miền Bắc và xuất hiện sau năm 1975, lúc đầu có ư miệt thị về một ḍng nhạc ủy mị, khiến con người ta dễ sa đà vào t́nh cảm sướt mướt của t́nh yêu đôi lứa - tức là thiên về cái tôi cá nhân mà thiếu đi tinh thần tập thể vốn là một trong những điều tối cần thiết trong giai đoạn đất nước mới thống nhất và đang hừng hực khí thế xây dựng lại sau những mất mát từ chiến tranh.
Cho nên ở một góc độ nào đó, với ư nghĩa như vậy th́ tên gọi với ư nghĩa ấy phù hợp với một giai đoạn lịch sử nhất định. Ngoài từ nhạc sến, ḍng nhạc này c̣n được gọi là nhạc vàng, tức nhạc t́nh cảm buồn, để đối trọng với nhạc đỏ với những ca khúc kháng chiến đề cao tinh thần quyết tâm đấu tranh cao, với khí thế hừng hực.
Tuy nhiên, giới âm nhạc và công chúng nghe nhạc miền Nam gọi nó là ḍng nhạc t́nh. “Tây” hơn nữa được gọi là nhạc bolero. Ngay cả bây giờ, nhiều ca sĩ cũng có ư tránh tên gọi “sến”, “vàng” v́ có lẽ c̣n e ngại sự miệt thị từ công chúng nên “dệt” cho nó cái tên khá “mỹ miều” và cũng rất thông minh khi gắn cả tinh thần dân tộc vào đó trong cụm từ: nhạc trữ t́nh quê hương.
Một thú vị có thể sẽ bất ngờ, tưởng rằng Sài G̣n là “đất thánh” sinh ra và nuôi dưỡng cho ḍng nhạc này nhưng thực tế Hà Nội mới là điểm khởi đầu. Ở Hà Nội nhạc t́nh có xuất phát điểm sớm, ngay đầu những năm 1940 cùng sự xuất hiện của tân nhạc.
Sau năm 1954 nhạc t́nh không được khuyến khích ở miền Bắc, song nó đă được các nhạc sĩ từ Hà Nội mang theo khi di chuyển vào phía Nam. Sự mới mẻ cộng với lợi thế thể hiện tâm hồn đầy lăng mạn của những người đang yêu lại được khoác lên bởi những giai điệu rủ rỉ, đượm buồn đă nhanh chóng chinh phục người nghe miền Nam. Thêm vào đó, việc không bị hạn chế phát triển nên chỉ trong thời gian ngắn ḍng nhạc này đă có sự phát triển mạnh mẽ.
Cách nh́n có phần thiếu thiện chí từ một số nghệ sĩ chuyên nghiệp hiện nay (chủ yếu phía Bắc) đối với ḍng nhạc này có lẽ xuất phát từ những quan niệm trên đây; đồng thời có thể họ cho rằng, với ḍng nhạc một màu, chỉ khai thác một chủ để t́nh yêu đôi lứa khiến ḍng nhạc này thiếu đi tính sáng tạo và chất nghệ thuật. Lư luận trên đây có thể đúng với những người làm âm nhạc luôn muốn hướng tới những mới mẻ song điều đó không quan trọng đối với người nghe.
Sự thực th́ người nghe chỉ cần những ǵ thật gần gũi, đúng với tâm trạng và nói một cách hết sức nôm na là “lọt cái lỗ tai”. Điều này có lẽ nhạc sến là một trong số ít ḍng nhạc cho tới thời điểm hiện nay đă làm được tốt nhất.
Vinh Sử - nhạc sĩ được người yêu nhạc của ông gọi là “ông vua nhạc sến” – bên cạnh các ca sĩ nổi tiếng của ḍng nhạc này
Ở một góc độ khác, hăy thật cẩn thận khi phê b́nh về chất lượng nghệ thuật, hăy tự đặt câu hỏi tại sao nhạc sến lại có sức sống bền bỉ cùng sự ảnh hưởng rộng đến thế. Hăy thử một lần đặt ḿnh vào địa vị người nghe để thưởng thức những giai điệu nhạc sến bằng đôi tai của người hiểu biết âm nhạc, sau đó giải mă cái gọi là “nghịch lư” của nó.
Không ít người sẽ rất ngạc nhiên khi ḍng nhạc này có mối liên hệ mật thiết với những bài dân ca. Không kể những “Chiếc áo bà ba” (Trần Thiện Thanh), “C̣n thương rau đắng mọc sau hè” (Bắc Sơn), “Chuyến đ̣ quê hương” (Vy Nhật Tảo)… vốn ảnh hưởng trực tiếp từ dân gian, ngay cả những ca khúc “sến xịn” như “Chuyến xe lam chiều”, “Làm dâu xứ lạ”, “Người phu kéo mo cau” (Vinh Sử), “Đêm buồn tỉnh lẻ” (Tú Nhi - Bằng Giang), “Mưa đêm tỉnh nhỏ” (Hà Phương)… vẫn nói là bolero, rumba cho “sang”, chứ nếu không gọi bằng những cái tên ấy và chỉ giữ nguyên phần tiết tấu nhạc đệm sẽ thấy từ trên nền tiết tấu đó, có thể hát được rất nhiều bài dân ca từ Quan họ hay đồng bằng Bắc bộ đến Nam bộ.
Giai điệu của những ca khúc sến thường cũng đơn giản, sự phát triển không quá phức tạp chính là một nét gần gũi với dân ca. Trong khi đó, nh́n lại quá khứ nhạc Việt, từ thuở hồng hoang, chúng ta là một dân tộc thiên về nhạc hát chứ không phải nhạc đàn. V́ thế, chạnh nghĩ việc phát triển các ḍng nhạc khác, kể cả khí nhạc là cần thiết nhưng sẽ không có ḍng nhạc nào có thể đánh bật được nhạc hát. Cái tên ḍng nhạc trữ t́nh quê hương cũng v́ thế mới không trở nên kệch cỡm, lố bịch.
“Khó có thể đánh bại nhạc sến”
Tất nhiên, không thể phủ nhận việc nghe quá nhiều ḍng nhạc buồn, thường nói về sự chia tay bi đát của những cuộc t́nh dang dở sẽ ảnh hưởng ít nhiều tới tinh thần người nghe. Bài học lớn đă nh́n thấy đối với chính quyền miền Nam Việt Nam trước năm 1975; đồng thời chứng minh “âm nhạc cũng là một thứ vũ khí sắc bén” mà nhạc sĩ Cát Vận đă từng nói trong một bài viết mới đây của ông trên tạp chí Âm nhạc Việt Nam khi nhắc tới sự tiếp nối của ḍng ca khúc cách mạng.
Thanh Sơn - tác giả của “Nỗi buồn hoa phương” - một trong những nhạc sĩ đ́nh đám của nhạc sến chia sẻ lúc đầu rất khó chịu với cách gọi này rồi ông t́m cách “sống chung với lũ”. Với Vinh Sử, tác giả “Nhẫn cỏ trao em” c̣n cảm thấy vui khi mọi người yêu quư gọi là “ông vua nhạc sến”. Thực tế, nhạc sến, nhạc vàng đă không c̣n được hiểu theo ư miệt thị mà trở thành một thuật ngữ tương đương với các thuật ngũ dùng chỉ các ḍng nhạc khác. Nên, đối với giai đoạn hiện nay, sự miệt thị về ḍng nhạc này trong một bộ phận âm nhạc chuyên nghiệp cần phải được gạt bỏ.
Nhà nghiên cứu, lư luận âm nhạc Nguyễn Quang Long
Đồng thời cũng cần nh́n nhận những đóng góp của nhạc sến đối với đời sống tinh thần người dân. Không phải ngẫu nhiên một ḍng nhạc có thể bám rễ vào đời sống nên cũng không dễ dàng “bứt” nó ra. Điều người nhạc sĩ có thể làm nếu thực sự muốn đẩy lùi nhạc sến vào quá khứ chỉ có con đường duy nhất là tạo ra một ḍng nhạc khác đủ sức thay thế trong ḷng người nghe. Đồ rằng, sáng tạo ra một ḍng nhạc khác không phải là bolero thiên về trữ t́nh nội tâm th́ khó đánh bật được nhạc sến trong ḷng người Việt.
Nguyễn Quang Long
Lư luận âm nhạc/
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
Nên gạt bỏ ư miệt thị nhạc 'sến'
