Cạn kiệt tài nguyên nước đe dọa nguồn sống toàn cầu

Dân Việt - 1/6 số dân trên toàn cầu hiện tại không được tiếp cận nguồn nước sạch; hơn 1,6 triệu trẻ em đã tử vong mỗi năm do môi trường và thiếu nước sạch. Một con số đáng báo động!

Nước do thiên nhiên ban tặng, là nguồn sống quan trọng mà quốc gia nào cũng có, bao gồm nước ngọt và nước mặn. Nhưng, đi liền với tình trạng gia tăng dân số, phát triển nóng về kinh tế, xã hội là sự ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu... khiến nguồn nước cho sản xuất và sinh hoạt ngày càng cạn kiệt. Thiên nhiên đã trở nên khắc nghiệt, quật lại chính con người.

Nước biển dâng cao do băng tan là mối đe dọa với các quốc gia có biển. Những cơn "đại hồng thủy", "thủy triều đen", "thủy triều đỏ" xuất hiện nhiều hơn với tác hại nghiêm trọng hơn. Có khi trong cùng một thời điểm, ở vùng này, quốc gia này bị khô hạn, thì ở vùng khác, quốc gia khác lại đang phải lo thoát lũ, chống lụt, bão và lở đất.

Trước tình trạng khan hiếm nước, đây đó ở một số quốc gia, vùng lãnh thổ trên thế giới cũng đã xảy ra mâu thuẫn và xung đột vì tranh giành nguồn nước. Chính phủ nhiều nước phải kêu gọi người dân tiết kiệm nước, sử dụng và khai thác nước hợp lý. Công nghệ xử lý nước thải được quan tâm nhiều hơn.

Hằng năm, "Tuần Nước Thế giới" được Liên hợp quốc tổ chức thường niên, từ ngày 5 đến 11.9. Năm 2013 này, Đại Hội đồng Liên hợp quốc quyết định chọn là Năm Quốc tế về hợp tác nguồn nước nhằm nâng cao nhận thức, tăng cường khả năng hợp tác và giải quyết những thách thức trong quản lý nước.

Trong thế kỷ XX, nhu cầu về nước ngọt của nhân loại tăng lên gấp sáu lần so với thế kỷ XIX. Trung bình mỗi ngày, một người dân ở Bắc Mỹ, chủ yếu là Canada và Hoa Kỳ dùng từ 600 đến 800 lít nước.

Để so sánh, nhu cầu này tại các quốc gia đang phát triển dao động từ 60 đến 150 lít/ ngày. Dân số trên toàn cầu ước tính lên tới 9 tỷ người vào khoảng năm 2050. Nhu cầu về lương thực qua đó tăng theo.

Tại Việt Nam, phòng, chống nguy cơ biến đổi khí hậu và bảo vệ nguồn nước đã trở thành nội dung luôn được Chính phủ quan tâm, coi trọng trong xây dựng chiến lược phát triển quốc gia. Trong đó có các chương trình riêng cấp quốc gia như Chương trình mục tiêu quốc gia về nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn ... nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, bảo vệ, sử dụng tài nguyên nước.

Việt Nam thường niên phát động, tổ chức tuần lễ quốc gia về nước sạch và vệ sinh môi trường, đặc biệt trong các khu công nghiệp, đô thị và vùng nông thôn. Tham gia nhiều hoạt động trong diễn đàn quốc tế về bảo vệ nguồn tài nguyên nước, phòng chống biến đổi khí hậu và nước biển dâng.

Năm 2013, trong các ngày từ 19 - 20.5, Đoàn đại biểu Việt Nam do đồng chí Nguyễn Thiện Nhân - Ủy viên Bộ Chính trị, Phó Thủ tướng Chính phủ dẫn đầu cũng đã tham dự Hội nghị Thượng đỉnh về nước khu vực Châu Á-Thái Bình Dương lần thứ 2 (APWS 2) tại Chiềng Mai. Điều này tiếp tục khẳng định quan tâm và cam kết của Việt Nam trong thúc đẩy hợp tác quốc tế về nước, chia sẻ quan điểm về các thách thức đối với an ninh nguồn nước trong khu vực và thế giới trong bối cảnh nguy cơ biển đổi khí hậu toàn cầu gia tăng.

Theo Viện Nước quốc tế Xtốc-khôm (SIWI), tình trạng ô nhiễm nguồn nước đang gia tăng trên Trái đất, với trung bình mỗi ngày khoảng 2 triệu tấn chất thải sinh hoạt bị đổ thẳng ra sông, hồ và biển. Nghiêm trọng nhất là tại các nước đang phát triển, có đến 70% lượng chất thải công nghiệp không qua xử lý trực tiếp đổ vào các nguồn nước. Tình trạng đó khiến cho 1/6 số dân toàn cầu hiện không tiếp cận được nguồn nước sạch; hơn 1,6 triệu trẻ em đã tử vong mỗi năm do thiếu vệ sinh và thiếu nước sạch.

Hợp tác về chia sẻ và cũng cấp nguồn nước phục vụ sinh hoạt và phát triển kinh tế, xã hội là một trong những ưu tiên của các quốc gia châu Phi hiện nay (Ảnh: africastories.org)

Khan hiếm nước sạch nghiêm trọng nhất phải kể đến là Châu Phi. Tại các diễn đàn ở Xtốc-khôm đều đã đưa ra những báo động về thảm cảnh khan hiếm nước tại lục địa này. Nguồn nước ở đây vừa rất thiếu, lại rất thừa vì bị ô nhiễm nặng do rác thải và sử dụng các chất hóa học thiếu kiểm soát.

Một nghiên cứu của Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) và Diễn đàn Nước khu vực châu Á-Thái Bình Dương (APWF) công bố mới đây cũng cho thấy có trên 75% quốc gia trong khu vực đang trải qua mối đe dọa thiếu nước nghiêm trọng, nhiều nước trong số đó phải đối mặt với cuộc khủng hoảng nước sắp xảy ra.

Tại khu vực sông Mekong, trước những thông tin con sông này đang bị cắt vụn ra bởi đập Tiểu Loan (Trung Quốc) và chạy dài về hạ lưu qua các nước Lào, Thái Lan, Campuchia với kế hoạch xây dựng lên tới 11 đập thủy điện đã khiến giới khoa học phải lên tiếng cảnh báo, bày tỏ lo ngại rằng những con đập đó sẽ ngăn cản các luồng cá di cư và gây xáo trộn lớn tới hệ thủy sinh vật, tạo ra nguy cơ về nguồn nước và cuộc sống của hơn 60 triệu con người.

Cảnh hạn hán nghiêm trọng diễn ra tại Quý Châu, Trung Quốc ...

Tổ chức FAO cảnh báo, thế giới trong 15 năm tới sẽ có gần 2 tỷ người phải sống trong tình trạng bị thiếu nước do sự biến dạng của hệ sinh thái. Theo đó, FAO kêu gọi cộng đồng quốc tế sử dụng an toàn nguồn nước thải của các đô thị cho nông nghiệp.

Nghiên cứu của FAO cho biết, đã có 50 nước trên thế giới sử dụng nước thải qua xử lý để phục vụ sản xuất nông nghiệp, vì nó vừa giải quyết được nạn ô nhiễm ở các đô thị, vừa giúp nông dân tránh được chi phí khai thác nước ngầm, còn nguồn chất hữu cơ có trong nước thải có thể giúp giảm chi phí về phân bón, điển hình là ở Tây Ban Nha và Mê-hi-cô.

Với 9 tỷ người sinh sống sẽ khiến nhu cầu sản xuất nông nghiệp tăng cao, kéo theo đó là nhu cầu về sử dụng nước. Để sản xuất ra một lít sữa, nông dân phải cần tới hơn 1.000 lít nước, và để có được một cân thịt bò thì cần có tới từ 12.000 đến 15.000 lít nước. Để tăng năng suất, ngành nông nghiệp cũng sẽ phải sử dụng ngày càng nhiều phân bón hóa học. Mức độ ô nhiễm nước sẽ càng gia tăng. Vấn đề lọc nước bẩn, sát trùng các nguồn nước bị ô nhiễm và quản lý các nguồn nước sạch trở thành mối quan tâm hàng đầu của toàn thế giới.

Tài nguyên nước trên thế giới hiện nay ước có khoảng 1,39 tỷ km3, tập trung trong thuỷ quyển 97,2% (1,35 tỷ km3), còn lại trong khí quyển và thạch quyển. 94% lượng nước là nước mặn, 2% là nước ngọt tập trung trong băng ở hai cực, 0,6% là nước ngầm, còn lại là nước sông và hồ.

Lượng nước trong khí quyển là 0,001%, trong sinh quyển 0,002%, trong sông suối 0,00007% của tổng lượng nước trên trái đất. Lượng nước ngọt con người sử dụng chủ yếu nguồn gốc từ nước mưa (lượng mưa trên trái đất 105.000km3/năm. Lượng nước con người sử dụng trong một năm khoảng 35.000 km3, trong đó 8% cho sinh hoạt, 23% cho công nghiệp và 63% cho hoạt động nông nghiệp).

Xuân Thắng