Chuẩn bị chuyển giao quyền lực tại Trung Quốc

Những hoạt động của ông Tập Cận Bình và Lý Khắc Cường trong thời gian qua bắt đầu cho công luận quốc tế thấy được phần nào bộ mặt của thế hệ lãnh đạo kế tiếp của Trung Quốc.


Phó Chủ tịch Tập Cận Bình. (flickr: nznationalparty)

Tháng Tám vừa qua là một tháng bận rộn của ứng viên chủ tịch nước và thủ tướng tương lai Trung Quốc. Phó Chủ tịch Tập Cận Bình, người được chọn để kế nhiệm chủ tịch Hồ Cẩm Đào, đã đứng ra đón tiếp Phó Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden vào ngày 19/8. Trong thời gian đó, Phó Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường cũng có chuyến đến thăm Hong Kong.

Bà Linda Jakobson, Giám đốc Chương trình Đông Nam Á thuộc Viện Lowy Australia, cho biết đây không chỉ là cơ hội Trung Quốc giới thiệu cho thế giới biết đôi chút về hai lãnh đạo tương lai của nước này mà cũng là để hai ông trải nghiệm và tiếp xúc với cộng đồng quốc tế.

Theo Giáo sư thỉnh giảng John Lee thuộc Đại học Sydney, mục đích của những hoạt động trên nhằm tạo ra một bước chuyển tiếp quyền lực nhịp nhàng trước công luận.

Nói cách khác, sự kiện trên là sự khởi đầu cho một chương trình kế nhiệm được sắp đặt kỹ lưỡng. Sau gần một thập kỷ đương vị, ông Hồ Cẩm Đào và Ôn Gia Bảo sẽ rời khỏi vị trí chủ tịch nước và thủ tướng vào năm 2013. Từ nay tới đó, những người kế nhiệm tương lai sẽ tăng cường sự xuất hiện và từng bước cho thế giới cái nhìn rõ hơn về thế hệ lãnh đạo mới của Trung Quốc.

Ông Lee nhận định: “Tôi nghĩ họ (ông Tập Cận Bình và Lý Khắc Cường) muốn xuất hiện nổi bật trước công chúng, đặc biệt là với báo chí phương Tây nhằm tạo ấn tượng về một thế hệ lãnh đạo thân thiện mới.”

Tuy nhiên, khuynh hướng chính trị của ông Tập Cận Bình và Lý Khắc Cường sẽ chỉ thật sự được biết đến khi quyền lực chính thức được trao vào tay họ.
‘Thái tử’ Tập Cận Bình

Trong vòng hai thập kỷ gần đây, có thể thấy chính trường Trung Quốc có sự ủng hộ và nâng đỡ đối với thế hệ ‘thái tử’ – con cháu của các lão thành cách mạng.

Ông Tập Cận Bình, 58 tuổi, là con trai cựu Phó Thủ tướng Trung Quốc Tập Trọng Huân và cũng được xem là một ‘thái tử’. Chính vì thế ông Tập có quan hệ thân thiết với giới lãnh đạo và nhận được sự ủng hộ của Quân Giải phóng Nhân dân (PLA).

Ông Tập Cận Bình được đánh giá là hòa đồng và thực tế nhất so với các ‘thái tử’ khác nên vì thế, ông được tin tưởng là có khả năng hợp nhất các phe phái trong đảng cộng sản.

“Có nhiều tiếng nói khác nhau trong Đảng Cộng sản Trung Quốc, gồm phe cánh tả, cánh hữu, bảo thủ và cấp tiến. Vì vậy, mâu thuẫn rất căng thẳng. Trong bối cảnh đó, một lãnh đạo như ông Tập Cận Bình là rất phù hợp vì dường như phe nào cũng chấp nhận ông”, Giáo sư Yang Zhaohui, Đại học Bắc Kinh cho biết.
Sẽ không có cải cách

Ông Tập Cận Bình và ứng viên cho ghế Thủ tướng Lý Khắc Cường đều chịu ảnh hưởng của Cách mạng Văn hóa. Gia đình họ đều từng bị thanh trừng và phải sống ở vùng nông thôn trong một thời gian. Sau khi Đặng Tiểu Bình lên nắm quyền và mở cửa lại các trường đại học, ông Tập theo học ngành kỹ thuật tại Đại học Thanh Hoa, rồi lấy bằng tiến sĩ. Ông Lý theo học tại Đại học Bắc Kinh và giao du với nhiều nhân vật cấp tiến cũng như tham gia vào hiệp hội sinh viên.

Mặc dù vậy, giới phân tích đánh giá ông Lý và chủ tịch tương lai sẽ khó có thể thực hiện bất cứ cải cách chính trị nào.

“Điểm chung là cả hai ông cùng tin tưởng vào việc tiếp tục cai trị bằng quyền lực và duy trì đơn đảng tại Trung Quốc. Vì vậy, tôi cho rằng sẽ không có nhiều thay đổi”, Giáo sư John Lee nói.

Giáo sư Willy Lam, tác giả của 5 quyển sách nổi tiếng về Trung Quốc, hiện đang giảng dạy tại khoa Trung Quốc học, Đại học Quốc tế Akita, Nhật Bản cho hay: “Những người kế nhiệm đã được chọn lựa một cách cẩn thận để thay thế những lãnh đạo hiện tại vì họ đáng tin cậy, bảo thủ và có thể đảm bảo đầu tầu quốc gia không bị nghiêng ngả.”

Giáo sư Lam khẳng định họ không hề được chọn vì thành tích đổi mới hay mong muốn có một ‘đất nước Trung Hoa khác’.
Nhẹ tay hơn với trí thức tự do

Tuy nhiên theo bà Linda Jakobson, có thể có vài thay đổi trong giới hạn nhất định.

Đảm bảo bình ổn tại Trung Quốc là nhiệm vụ tối cao của đảng cộng sản và đó cũng là lý do việc đàn áp không nương tay đối với những cuộc bạo động của người thiểu số sẽ còn tiếp diễn dưới sự lãnh đạo mới. Dù vậy, những nhà hoạt động chính trị tại Bắc Kinh sẽ được nương nhẹ hơn vì những lo ngại về nguy cơ tiềm ẩn một cuộc nổi dậy mạnh mẽ hơn.

“Tôi nghĩ rằng ông Lý Khắc Cường sẽ nương nhẹ hơn đối với những người có tư tưởng khác biệt và trí thức tự do”, bà Linda Jakobson nói.
Chính sách ngoại giao cứng rắn

Về chính sách ngoại giao, không có dấu hiệu nào cho thấy ông Lý Khắc Cường có thể thay đổi đường lối hiện nay.

Được biết con gái của ông Lý Khắc Cường hiện đang theo học tại Đại học Harvard và ông cũng là người mong muốn phát triển quan hệ tốt đẹp với Mỹ. Thế nhưng, Quân Giải phóng Nhân dân (PLA) có thể quả quyết rằng việc tăng cường ảnh hưởng đối với chính sách ngoại giao sẽ làm hạn chế vai trò lãnh đạo nhân dân.

“Vấn đề ở chỗ PLA ngày càng có ảnh hưởng hơn và thế hệ lãnh đạo mới có thể sẽ càng có ít tiếng nói hơn trong việc ngăn chặn những tướng tá PLA chứng tỏ bản thân mình. Như vậy, viễn cảnh về một quan hệ tốt đẹp hơn giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc không có vẻ sáng sủa lắm”, Giáo sư John Lee nhận định.

Ông Willy Wo-lap Lam cũng cho rằng chính sách ngoại giao của ông Hồ Cẩm Đào và kế hoạch phô diễn sức mạnh đầy tham vọng của Trung Quốc sẽ được tiếp tục.

Ông nói: “Với việc hai hay ba hàng không mẫu hạm nữa được sản xuất trong thập niên tiếp theo, tôi nghĩ chính sách quân đội, kinh tế và an ninh của Trung Quốc sẽ còn ‘hiếu chiến’ hơn”.

Theo ông, cạnh tranh và bất đồng có thể sẽ còn bị đẩy lên cao hơn, đặc biệt là những nước có tranh chấp lãnh thổ với Trung Quốc như Nhật Bản, Phillippines, Việt Nam… Bên cạnh đó, rất có thể mâu thuẫn giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ tại khu vực Châu Á Thái Bình Dương sẽ xấu đi vì những kế hoạch tăng cường sức mạnh của thế hệ lãnh đạo mới.
‘Buông rèm nhiếp chính’?

Sau khi trao lại chức vụ Tổng bí thư và Chủ tịch nước, ông Hồ Cẩm Đào vẫn sẽ tiếp tục giữ vị trí Chủ tịch Quân Ủy Trung Ương, thống lĩnh tối cao của đảng đối với các lực lượng vũ trang Trung Quốc.

Giáo sư Lam giải thích rằng sự sắp đặt này nhằm đảm bảo các chính sách được tiếp tục thực hiện và xét cho cùng, ông Hồ Cầm Đào đã có 19 năm trong Ban Thường vụ Bộ Chính trị nên là người dày dặn kinh nghiệm. Tuy vậy, theo ông, quan hệ của ông Hồ với những tướng lĩnh cao cấp trong PLA không được mật thiết bằng ứng viên Chủ tịch Tập Cận Bình nên có khả năng ông Tập sẽ nhận được sự ủng hộ của các tướng lĩnh kỳ cựu và khiến ông Hồ rời khỏi Quân Ủy Trung Ương sau một vài năm ông này rời Bộ Chính trị.

“Vì vậy, có vẻ là ông Tập Cận Bình sẽ là người toàn quyền quyết định về chính sách ngoại giao và quân sự của Trung Quốc”, giáo sư Lam kết luận.

Bayvut