Việt Nam từ quốc gia thuộc nhóm “nghèo nhất thế giới” đă viết nên kỳ tích nền kinh tế thị trường năng động bậc nhất châu Á và gợi mở cho thế giới nhiều bài học quan trọng.
Trong bối cảnh thế giới đầy biến động gần đây, giới học giả phương Tây đă có thông điệp nhắm thẳng đến Donald Trump và cho rằng, chính Tổng thống Mỹ cũng cần học nhiều điều từ Việt Nam, nhất là cách ứng xử, đáp lễ tương xứng khi Hà Nội chủ động xoá bỏ nhiều sắc thuế cho Mỹ c̣n Washington lại luôn hăm hăm đe doạ đánh thuế 46% hàng Việt.
V́ sao Donald Trump nên học Việt Nam?
Bộ phim tài liệu Vietnam – Beating Poverty with Market Economy (tạm dịch Việt Nam đánh bại đói nghèo nhờ kinh tế thị trường) vừa giành giải “Phim tài liệu quốc tế xuất sắc nhất” tại Liên hoan phim ANTHEM 2025 tổ chức tại Palm Springs (Mỹ) ngày 14/6.
Đây là liên hoan phim theo trường phái tự do cá nhân lớn nhất thế giới, do bà Jo Ann Skousen sáng lập và năm nay thu hút khoảng 1.500 người tham dự.
Bộ phim do Tomasz Agencki và Rainer Zitelmann sản xuất, được giới thiệu tới công chúng bởi Giáo sư kinh tế người Mỹ Mark Skousen và Steve Forbes – nhà sáng lập kiêm Chủ tịch Tạp chí Forbes.
Ông Steve Forbes phát biểu thẳng thắn: “Donald Trump nên xem bộ phim này”, ám chỉ việc cựu Tổng thống Mỹ từng áp đặt và đe dọa mức thuế cao nhằm gây áp lực thương mại với nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam.
Theo Forbes, khi Trump đe dọa áp thuế 46% lên hàng hóa Việt Nam, Việt Nam rất b́nh tĩnh, họ không phản ứng bằng đối đầu mà chủ động đề xuất mức thuế đối ứng bằng 0%, một lựa chọn khôn ngoan về chiến lược thương mại.
Đặt câu hỏi “Vậy tại sao Trump lại không chấp nhận?”, Forbes chỉ trích chính sách bảo hộ thương mại của Trump là phản tác dụng.
Phim tài liệu đă khắc họa một cách sinh động hành tŕnh vượt nghèo đầy ấn tượng của Việt Nam – quốc gia từng được xếp vào hàng nghèo nhất thế giới. Đầu những năm 1990, khoảng 80% dân số Việt Nam sống dưới mức nghèo khổ; thu nhập b́nh quân đầu người chỉ khoảng 98 USD/năm, thậm chí thấp hơn cả Somalia hay Sierra Leone vào thời điểm đó.
Vậy nhưng hiện nay, Việt Nam chỉ c̣n khoảng 3% dân số dưới ngưỡng nghèo, trở thành một trong những nền kinh tế năng động nhất thế giới. Trong bài phân tích của ḿnh, học giả và doanh nhân người Đức Rainer Zitelmann cho biết, mặc dù vẫn giữ tên gọi “Cộng ḥa Xă hội Chủ nghĩa”, nhưng công thức thành công của Việt Nam không dựa trên mô h́nh xă hội chủ nghĩa kinh điển, mà là nhờ những nguyên tắc then chốt của mô h́nh kinh tế thị trường định hướng xă hội chủ nghĩa thể hiện qua quyền sở hữu tư nhân, tự do kinh doanh, thu hút đầu tư nước ngoài và mở cửa hội nhập nhưng Nhà nước vẫn luôn theo dơi, hỗ trợ.
Đặc biệt, chương tŕnh cải cách Đổi mới, được khởi xướng từ cuối thập niên 1980 (cụ thể là năm 1986) đă đánh dấu bước ngoặt lịch sử. Hệ thống bao cấp bị dỡ bỏ, kinh tế chuyển hướng sang thị trường định hướng XHCN, tạo điều kiện cho khu vực tư nhân phát triển mạnh mẽ.
Cần nhấn mạnh rằng, theo đánh giá của Chỉ số Tự do Kinh tế của Quỹ Heritage, không có quốc gia nào có quy mô tương đương đạt được mức cải thiện mạnh mẽ như Việt Nam trong gần ba thập niên qua.
Một điểm nổi bật trong phim là cách xă hội Việt Nam nh́n nhận về doanh nhân và người thành đạt. Bộ phim ghi lại câu chuyện của “vua bánh ḿ” Kao Siêu Lực – người sáng lập chuỗi bánh ḿ nổi tiếng nhất Việt Nam.
Ông là người gốc Campuchia, từng nằm trong “danh sách tử” dưới thời Khmer Đỏ.
Kao chia sẻ: “Tôi đến Việt Nam không có tiền, không quen ai, không nói được tiếng Việt. Tôi bắt đầu từ con số 0”.
Bộ phim c̣n giới thiệu các doanh nhân tiêu biểu khác như Xuan Phuong, nhà sản xuất nhang quy mô lớn, hay Nguyen Quoc Thong, người nhấn mạnh rằng ở Việt Nam, người giàu không bị kỳ thị mà được ngưỡng mộ.
Các khảo sát xă hội cũng chỉ ra rằng mức độ đố kỵ giai tầng tại Việt Nam thấp hơn đáng kể so với nhiều nước châu Âu. Phương Tây luôn coi đây là một hiện tượng lạ đối với quốc gia từng trải qua chiến tranh và chật vật kinh tế nhiều năm như Việt Nam.