Vụ ám sát năm 1974 và câu hỏi thời hiệu truy tố

[miro1510]

Nếu đặc vụ Đông Đức Stasi bị xác định ám sát công dân Ba Lan một cách 'máu lạnh', thời hiệu truy tố sẽ không bị giới hạn.

Một tòa án ở Đức đang xét xử một vụ giết người do một nhân viên của lực lượng cảnh sát mật Stasi của Cộng hòa Dân chủ Đức (Đông Đức) gây ra năm 1974, đài DW đưa tin.

Công dân Ba Lan Czeslaw Kukuczka (giữa) là một trong những nạn nhân bị chết khi cố vượt qua bức tường Berlin trong thời kỳ chia cắt nước Đức. Ảnh: DW

Vấn đề chính quyết định bản án là cách tòa luận giải quy định về thời hiệu truy tố hình sự đối với tội giết người.

Diễn biến vụ án

Theo Trung tâm Tài liệu Kỹ thuật số về Văn hóa và Lịch sử Ba Lan tại Đức Porta Polonica, vụ việc xảy ra vào ngày 29-3-1974, khi một người lính cứu hỏa người Ba Lan tên Czeslaw Kukuczka, lúc đó 38 tuổi, tới Đại sứ quán Ba Lan ở Đông Berlin.

Người này dọa rằng, nếu không được cấp ngay lập tức giấy phép đi sang Cộng hòa Liên bang Đức (Tây Đức), ông này sẽ cho nổ bom mang theo trong người. Ông Kukuczka nói lý do sang Tây Đức là tìm đường tới Mỹ để đoàn tụ với gia đình.

Các nhân viên trong Đại sứ quán Ba Lan được cho là đã giả vờ hợp tác, chấp thuận yêu cầu của người đàn ông này, song đã ngầm trình báo vụ việc với Stasi. Mật vụ Đông Đức đã ra lệnh “vô hiệu hóa” công dân Ba Lan trên.

Bị cáo, lúc đó 31 tuổi, là một đặc vụ Stasi, đã cải trang và phục kích ông Kukuczka và bắn từ phía sau, ở cự ly gần ngay trước khi người này ở ga tàu hỏa Friedrichstrasse, nơi có những chuyến tàu đi về Tây Đức, theo Euronews.

Ga tàu hỏa Friedrichstrasse (Đông Đức), ảnh chụp năm 1982. Ảnh: GETTY IMAGES

Ông Kukuczka bị bắn vào khoảng 3 giờ chiều, được đưa tới bệnh viện của lực lượng Stasi và chết trên bàn phẫu thuật vào khoảng 6 giờ 30 phút tối cùng ngày.

Vén màn bí mật

Thông tin về cái chết của ông Kukuczka được ghi chép ở cả Đông Đức và Tây Đức, song không có chi tiết nào tiết lộ thủ phạm, theo Euronews.

Các thông tin chi tiết về ám sát trên được biết tới công khai lần đầu tiên vào năm 2016, khi các nhà sử học tìm thấy những chi tiết liên quan trong kho lưu trữ của Stasi.

Theo đó, một tòa án cấp cao của Đông Đức đã ban hành trát đòi cựu đặc vụ Stasi này cùng một người đàn ông khác – hiện đã qua đời – hầu tòa vì liên quan tới việc ngăn cản một hành vi vượt biên vào đúng ngày ông Kukuczka bị bắn.

Đây chỉ là một trong số hàng chục trường hợp bị chết một cách bí ấn khi cố vượt qua bức tường Berlin, nhiều trong số đó được cho là liên quan tới các đặc vụ Stasi.

Chị gái và các con của ông Kukuczka đã đệ đơn kiện và tòa án Ba Lan ban hành lệnh bắt giữ bị cáo hồi năm 2021. Lệnh bắt giữ có hiệu lực trên toàn châu Âu.

Quá trình truy tố tại Đức

Một bản cáo trạng được trình lên tòa án tại Đức hồi cuối năm 2023, trong đó có những chứng cứ cho thấy mức độ nghiêm trọng đặc biệt trong hành vi của cựu đặc vụ Stasi nói trên.

Thời hiệu truy tố hình sự tội giết người ở Đức

Theo pháp luật Đức, thời hiệu truy tố hình sự đối với hầu hết các vụ giết người là 30 năm. Có nghĩa là nếu không có tình tiết đặc biệt, hành vi của cựu đặc vụ Stasi sẽ không thể bị truy tố.

Trong trường hợp đặc biệt mà pháp luật Đức mô tả bằng từ “heimtückisch” (tạm dịch là “máu lạnh”) có mức độ nguy hiểm tương đương tội giết người cấp độ một ở Mỹ, hành vi giết người có thể bị truy tố bất kỳ lúc nào.

Phiên tòa đầu tiên đã diễn ra hôm 14-3. Ngày 9-8, vụ án được mở lại sau một thời gian bị trì hoãn để các công tố viên bổ sung hồ sơ và bước sang giai đoạn cuối cùng của quá trình truy tố.

Cựu đặc vụ Stasi (người che mặt) - người bị cáo buộc giết một công dân Ba Lan hồi năm 1974 - và luật sư bào chữa trong phiên tòa tháng 8-2024. Ảnh: DW

Cơ quan công tố đã thu thập được lời khai từ một nhóm nữ sinh Tây Đức trên một chuyến dã ngoại đã vô tình chứng kiến cái chết của ông Kukuczka. Các nhân chứng này cho biết họ đã nhìn thấy một người đàn ông mặt áo khoác đen và đeo kính râm bắn người bị hại.

Các công tố viên lập luận rằng bản chất vụ ám sát ông Kukuczka, với các tình tiết như người bị hại bị lừa và bị bắn vào vị trí nguy hiểm từ phía sau, thỏa mãn đặc điểm “máu lạnh” nên vẫn có thể truy tố.

Ngày 7-10, các công tố viên đề xuất tòa tuyên phạt bị cáo 12 năm tù vì tội giết người.

Luật sư bào chữa không phủ nhận việc vào thời gian xảy ra vụ án, bị cáo là đặc vụ Stasi, song lưu ý rằng thân chủ của bà chưa bị kết luận là kẻ giết người.

Luật sư bào chữa không đồng ý với lập luận rằng vụ án có dấu hiệu “máu lạnh”, do đó đề nghị tòa tuyên trắng án vì vụ việc đã diễn ra cách đây 50 năm, tức là vượt quá thời hiệu truy tố hình sự.

Dự kiến, tòa sẽ tuyên án vào ngày 14-10.